فرهنگ‌سازی رادیویی

برای تهیه گزارشی از برنامه‌هایی که با همین محوریت روی آنتن می‌رود به میدان ارگ می‌رویم. شبکه رادیویی تهران با تهیه برنامه بحث روز از ساعت 13 و 30 دقیقه مهمان دکتر عماد افروغ، استاد دانشگاه و صاحب نظر مسائل فرهنگی است و این موضوع روز را به خود اختصاص داده است.

مهدی رادفر که تهیه‌کنندگی این برنامه را به عهده دارد، می‌گوید: بحث روز، برنامه‌ای از گروه علم و زندگی شبکه رادیویی تهران است که شنبه تا چهارشنبه به موضوعات و مسائل مختلف در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی اختصاص دارد.

بحث روز، برنامه‌ای گفت‌وگومحور است که با توجه به موضوعی که برای برنامه انتخاب می‌شود، افراد دست‌اندرکار در آن حوزه، استادان دانشگاه و نمایندگان افکار عمومی در آن برنامه حضور می‌یابند تا به آسیب‌شناسی و تشریح موضوع روز بپردازند.

تبیین شعار سال

اولین برنامه بحث روز در اولین روز کاری بعد از تعطیلات با توجه به شعار سال که اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی نامگذاری شده است به این موضوع اختصاص یافته است. با توجه به این‌که در پیام نوروزی، رهبر معظم انقلاب مسائل فرهنگی را مهم‌تر از دیگر حوزه‌ها و نیازها دانسته بودند، این برنامه را به بحث درباره تبیین اولویت‌های فرهنگی و نیازهای این حوزه اختصاص دادیم.

تهیه‌کننده برنامه بحث روز ادامه می‌دهد: تلاش می‌شود برنامه حول محور فرهنگ و رابطه اقتصاد و فرهنگ باشد و مهم‌ترین چالش‌ها و نیازهای فرهنگی در این برنامه بررسی شود. از الگوهای موجود در فرهنگ بخصوص پس از انقلاب صحبت می‌شود که اینها می‌تواند برای ما راهگشا باشد.

رادفر در پاسخ به این پرسش که آیا در روزها و هفته‌های آتی نیز این موضوع را دنبال خواهید کرد، می‌افزاید: با توجه به این‌که شعار امسال چهار حوزه گسترده را شامل می‌شود، تهیه برنامه‌های متعددی را با زیرشاخصه‌های جزئی‌تر می‌طلبد. مثلا در حوزه اشتغال‌زایی، کارآفرینی، سرمایه، صادرات و واردات، همزیستی مسالمت‌آمیز، فیلم، فضای مجازی و... مسائل به صورت جزئی‌تر منعکس می‌شود.

در مدیریت جهادی باید پیگیر تفاوت گسترده و فاحش در مدیریت باشیم که تمامی اینها در طول سال بیشتر دنبال می‌شود تا به نتایج مطلوبی دست یابیم.

وی درباره جذب مخاطبان نیز می‌گوید: برنامه بحث روز با توجه به موضوعاتی که انتخاب می‌کند، شنونده‌های خودش را جذب می‌کند و به نظرم این موضوع است که سبب جذب شنونده‌ها می‌شود و هرچقدر این موضوع به نیازهای مخاطب نزدیک‌تر باشد، ارتباطی که با مخاطب برقرار می‌شود، راحت‌تر است. هر چه موضوعات ریزتر و به نیازهای مردم نزدیک‌تر می‌شود حضور مردم در برنامه بیشتر احساس می‌شود.

تهیه‌کننده برنامه بحث روز یادآور شد: کارشناس مجری برنامه، ثابت نیست. یکی دیگر از شاخصه‌های این برنامه انتخاب کارشناس مجری‌های متخصص باتوجه به موضوع برنامه است تا اشراف و تسلط کاملی به موضوع داشته باشند و برنامه را در مسیر درستی هدایت کنند.

فرهنگ، عنصری کلیدی

با حضور عماد افروغ در استودیو، برنامه آغاز می‌شود. کارشناس ـ مجری برنامه از همان شروع برنامه از شنونده‌ها دعوت می‌کند از طریق پیامک و تماس تلفنی با برنامه در ارتباط باشند و پرسش‌های خود را مطرح کنند.

افروغ صحبت‌هایی را با تاکید بر این‌که امسال با جامع‌ترین و عمیق‌ترین شعار روبه‌رو هستیم، آغاز می‌کند و توضیح می‌دهد: سال‌های گذشته شاهد این جامعیت نبودیم. در نامگذاری سال جدید، فرهنگ یک عنصر کلیدی است و باید توجه بیشتر و جامع‌تری به مقوله فرهنگ داشته باشیم. ما نمی‌توانیم جایگاه فرهنگ را در جامعه نادیده بگیریم. فرهنگ ارزش غایی و وجه ممیزه ما توجه به اخلاق و فرهنگ انقلاب اسلامی است. اگر بخواهیم تحول سیاسی و اقتصادی ایجاد کنیم نباید به فرهنگ و هویت تاریخی و زیست جهان آن جامعه بی‌توجه باشیم.افروغ ادامه می‌دهد: وقتی قرار است جایگاه متعالی فرهنگ رعایت شود، ما نباید شاهد این باشیم که اقتصاد و سیاست هدف باشد و فرهنگ، ابزار.فرهنگ، سمت و سوی اقتصاد و سیاست را تعیین‌می‌کند. با استراتژی تمرکزگرایی و با اتکا به اقتصاد نفتی نمی‌توان تحقق بخش این چهار شعار بود، بلکه باید آمایش سرزمین و مدیریت کهکشانی باشد و نه مدیریت زنجیره‌ای. گام اول، تبیین تئوریک شعار سال و گام دوم بسترسازی و ظرفیت‌سازی است.

این استاد دانشگاه و صاحب‌نظر مسائل فرهنگی خاطرنشان می‌کند: بی‌شک بین شعار تا عمل فاصله زیادی وجود دارد و سخنرانی و مقاله و حتی تهیه طرح‌های مختلف و متنوع در حمایت از رهنمودهای رهبری، به تنهایی نمی‌تواند به تحقق اهداف مورد نظر منجر شود و رهایی از شعارزدگی و ورود عملی به مرحله اجرا، مستلزم وجود اراده و عزم ملی در هر دو بخش مردمی و دولتی است.

وی تصریح می‌کند: باید به راهکارها و به مکانیزم تحقق این شعارها و برنامه‌ای کردن آن توجه کرد و در تجلی این جدیت هم باید تمرکززدایی را پیشه خود کنیم، یعنی از همه بخواهیم وارد بشوند و مشارکت کنند. از تمام ظرفیت‌ها و فعلیت‌های مستتر در پهنای جغرافیایی ایران و از تمام اقشار بخواهیم دستی برسانند تا بتوانیم طی یک فرآیند سندی عملی را شکل بدهیم.

احمد توکلی که کارشناس ـ مجری برنامه است، بندرت وارد بحث می‌شود و با طرح پرسش‌هایی از مهمان برنامه، بیشتر شنونده گفته‌های افروغ است.

تلطیف فضا

توکلی درباره پرسش‌‌های مطرح شده از مهمان برنامه می‌گوید: پرسش‌های کلی و اولیه توسط تهیه‌کننده آماده می‌شود، در ادامه نیز با توجه به صحبت‌های مهمان برنامه، پرسش‌هایی از دل صحبت‌های کارشناس استخراج می‌شود.

کارشناس ـ مجری برنامه بحث روز در ادامه با پاسخ به این‌که آیا این شکل اجرا و طرح سوال شما را به هدفی که از قبل تعیین کردید می‌رساند، می‌گوید: حتی اگر به آن هدفی که مد نظر برنامه‌ساز است، نرسیم مطمئنا به آن نزدیک می‌شویم. گاهی اوقات مهمان برنامه حرف‌های تازه و مهمی را مطرح می‌کند که برای اولین بار مطرح می‌شود، بنابراین ما نیز خیلی ساده از کنار آن نمی‌گذریم و سعی می‌شود پرسش‌هایی بر مبنای صحبت‌های مصاحبه شونده طرح شود.

وی معتقد است: به نظرم اگر برنامه‌ای حرف مردم را بزند، پیگیر مسائل روز و دغدغه شهروندان باشد و مشکلات آنها از سوی کارشناس حلاجی و راهکارها ارائه شود، مخاطبان خود را خواهد داشت.

توکلی درباره به کار بردن اصلاحات و واژه‌های تخصصی مهمانان برنامه با توجه به این‌که باید برای مخاطبان قابل درک و فهم باشد، می‌گوید: صاحب‌نظران و متخصصان با توجه به حوزه کاری‌شان از واژه‌ها و عبارات تخصصی استفاده می‌کنند و ناخودآگاه این اصطلاحات را به کار می‌برد، به نظرم کارشناس ـ مجری می‌تواند فضای حاکم را بشکند و با بیانی خودمانی‌تر با شنونده‌ها صحبت کند، حتی اگر گفت‌وگوها خیلی تخصصی باشد سعی کند مسائل را در سطح قابل‌فهم‌تری مطرح کند. به عبارتی حد تعادل در بیان و طرح مطالب رعایت شود تا موضوع و برنامه برای شنونده برنامه جذابیت داشته باشد.

این کارشناس ـ مجری خاطرنشان می‌کند: این وظیفه مجری است که کنترل‌کننده صحبت‌های مهمان برنامه باشد. با توجه به این‌که کارشناس ـ مجری با ممیزی‌ها بیشتر آشناست، باید سکاندار و هدایتگر باشد.

معتقدم حتی در برنامه‌های سیاسی و خشک هم می‌توان فضا را تلطیف کرد و مباحث را خیلی رسمی و خشک مطرح نکرد، مثلا سالیان سال اخبار، رسمی و خشک به سمع و نظر مردم می‌رسید، اما چند سالی است که با شکستن این فضا، اخبار مردمی‌تر شده است و مردم ارتباط بیشتری را با اخبار برقرار کرده‌اند و گوینده نیز متن‌ها را بدون حس و القای احساسات بیان نمی‌کند.

کارشناس ـ مجری برنامه بحث روز در ادامه با پاسخ به این پرسش که چگونه این فضا برای مخاطب فراهم می‌شود، می‌افزاید: معتقدم کار کارشناس ـ مجری تلنگر زدن است، یعنی خودش نباید وارد بحث شود و اظهارنظر کند، گرچه کارشناسانی که در برنامه‌ها حضور دارند خودشان صاحب نظرند، اما به هر حال نقش آنان در برنامه به‌عنوان رابط بین مردم و مسئولان است. آنها با انتخاب پرسش‌های خوب و نوع طرح موضوعات، مصاحبه را در مسیر درستی هدایت می‌کنند و حتی مطالب را برای شنونده‌ها قابل فهم می‌کنند تا برای مخاطبان یکنواخت و کسل‌کننده نباشد.

وی ادامه می‌دهد: در هر برنامه‌ای این موضوع است که شنونده را پای برنامه می‌کشاند. در مرحله اول اگر موضوع باب طبع و ذائقه و نیاز مخاطب باشد، مخاطب جذب می‌شود، اما در مراحل بعدی این تبحر و هوشمندی مجری را می‌رساند که با نحوه بیان و چگونگی کنترل برنامه سکانداری را به عهده داشته باشد و مخاطب را تا حدودی راضی نگاه دارد.

مریم کریمی