درس‌های نصف جهانی

نمایشگاه کتاب؛ تبلیغات می‌خواهد

اصفهان بدون هیچ هیاهوی تبلیغاتی برای برپایی نمایشگاه کتاب، آرام بود و وقتی از مردم درباره زمان یا مکان برپایی نمایشگاه کتاب می‌پرسیدی، معمولا با تعجب نگاهت می‌کردند و می‌گفتند: «مگه نمایشگاه کتاب الانه؟»

با هر بازدیدکننده‌ای که درباره نحوه اطلاعش از برپایی نمایشگاه کتاب صحبت می‌کردم، می‌گفت: «از دوستانمان شنیده‌ایم. هیچ بیلبورد یا تبلیغات خاصی در خیابان‌های شهر ندیده‌ایم.» یکی از بازدیدکنندگان می‌گفت: «سال گذشته یکی از ناشران شماره موبایل مخاطبانش را می‌گرفت تا آنها را در جریان جدیدترین خبرهای انتشاراتش بگذارد. من از طریق پیامک او و اطلاع‌رسانی‌اش درباره محل غرفه‌اش در نمایشگاه، تازه متوجه شدم که نمایشگاه کتاب اصفهان برپا شده است.»

این در حالی است که به گفته ناشران مختلف، در شهری مانند تبریز، شهر غرق تبلیغات می‌شود و پوسترهای برپایی نمایشگاه حتی در کوچه‌های بن‌بست شهر هم به چشم می‌خورد!

مسئولان غرفه‌های مختلف در نمایشگاه کتاب اصفهان بشدت ناراحت بودند و می‌گفتند: «امسال، اصفهان کمترین تبلیغ را برای نمایشگاه کتاب داشته و هیچ کس نمی‌داند نمایشگاه برپا شده است.» آنها چند روز نخست را با کمترین مخاطب‌ها در غرفه‌هایشان سپری کردند، در حالی که تجربه سال‌های پیش، آنان را عادت داده بود تا در اصفهان با مخاطبان زیاد و خریدهای فراوان کتاب مواجه شوند. فقط در روزهای پایانی یعنی چهارشنبه و پنجشنبه نمایشگاه شلوغ شده بود. پس مردم بخوبی مسئولیت اطلاع‌رسانی برپایی نمایشگاه را بر عهده گرفته بودند زیرا آنها بودند که به دوستان و آشنایانشان خبررسانی کرده بودند و نشان دادند اگر خبررسانی مسئولان برگزاری نمایشگاه کتاب کم باشد، کتابخوان‌ها عرصه را خالی نمی‌گذارند.

علاوه بر این، ناباورانه نمایشگاه کتاب اصفهان روز جمعه تعطیل بود. معمولا روزهای جمعه بیشترین مخاطب برای خرید به نمایشگاه کتاب می‌آید و حتی ساکنان اطراف اصفهان روز جمعه فرصت سفرهای یکروزه برای بازدید پیدا می‌کنند، ولی با تعطیل شدن دهمین نمایشگاه کتاب اصفهان در روز پنجشنبه، این فرصت‌ بزرگ از دست مخاطبان و ناشران رفت.

نکته دیگر آن که، هر سال نمایشگاه کتاب اصفهان، یکسره از صبح تا شب باز بود، ولی درهای دهمین دوره آن با وقفه‌ای چند ساعته، عصرهنگام دوباره به روی مخاطبان گشوده می‌شد. این تعطیلی چند ساعته هم از تعداد مخاطبان کاسته بود و هم خرید‌های نزدیک ظهر را عجله‌ای و فوری می‌کرد و هم به ضرر ناشران بود. سال‌های پیش در نمایشگاه به ناشران هنگام ظهر ناهار داده می‌شد ولی امسال به دلایلی نمایشگاه را کلا هنگام ظهر تعطیل کردند.

غرض از بیان اشکالات نمایشگاه کتاب اصفهان آن است که براساس تجربه مسئولان غرفه‌ها، مردم اصفهان کتابخوان هستند و همواره نمایشگاه کتاب اصفهان یکی از پرامیدترین نمایشگاه‌ها برای ناشران به شمار می‌رود و حیف است که با وجود هزینه‌ها و برنامه‌ریزی‌های فراوان، چنین فرصتی هم برای کتابخوانان و هم برای ناشران از دست برود.

مزایا

یکی از بزرگ‌ترین مزیت‌های نمایشگاه کتاب اصفهان در برابر نمایشگاه کتاب تهران، وجود فضای نمایشگاهی است. سقف‌های بلند، سیستم تهویه مطبوع، وسایل خنک‌کننده فراوان به نحوی که کمتر کسی ممکن است گرما را احساس کند و چه‌بسا مخاطبان سردشان شود، آب‌سردکن‌های متعدد در سالن‌ها و... همه از ویژگی‌های قابل قدردانی این نمایشگاه است. در نمایشگاه اصفهان نیز افراد مشخصی در بخش‌های اطلاع‌رسانی به سوالات مختلف مخاطبان برای یافتن کتاب یا نشر مورد نظر پاسخ می‌دهند و جلسات در همان فضای اصلی نمایشگاه و در میان غرفه‌ها برگزار می‌گردد که موجب می‌شود مخاطبان عام نیز اگر هنگام گذر از محل جلسه، به شنیدن صحبت‌های سخنران علاقه‌مند ‌شوند، براحتی در جلسه حضور یابند.

کتابخوان‌های حرفه‌ای اصفهان

مخاطبان نمایشگاه‌های استانی کتاب شهر به شهر با یکدیگر تفاوت دارند. مسئولان غرفه‌های هرمس و ثالث و آموت همگی می‌گویند: «یکی از ویژگی‌های بازدیدکنندگان نمایشگاه کتاب اصفهان، این است که معمولا فهرستی از کتاب‌های مورد نظرشان را از قبل آماده می‌کنند. این نشان‌دهنده کتاب‌شناسی و کتابخوانی مردم اصفهان است. در حالی که چنین مساله‌ای در معدود نمایشگاه‌های استانی کشور رخ می‌دهد.»

مخاطبان اصفهانی بخوبی نویسندگان ایرانی و خارجی را در حوزه داستان‌نویسی و رمان می‌شناسند و خود یا به دنبال آثار جدید نویسندگان هستند یا از قبل درباره آنها اطلاعات زیادی کسب کرده‌اند و نمایشگاه را فرصت مناسبی برای خرید کتاب‌هایشان می‌دانند. در حوزه ادبیات، در نشر سخن معمولا سراغ آثار دکتر زرین کوب و دکتر شفیعی کدکنی می‌روند و در نشر ثالث سراغ ابوتراب خسروی و موراکامی و مارکز. در نشر نگاه معمولا مخاطبان پیگیر مجموعه آثار اشعار شاعران معاصر هستند و البته رمان‌های مختلف خارجی.

ناگفته نماند که در انتخاب رمان‌های ناشناس تعداد چاپ کتاب برای مخاطبان اصفهانی اهمیت زیادی داشت. عده‌ای سراغ رمان‌های خارجی می‌رفتند و از سبک نوشتاری یا روایت رمان‌های ایرانی استقبال نمی‌کردند. گرچه این شرایط عمومیت نداشت. زیرا بعضی رمان‌های ایرانی را که بیانگر روحیات هموطنانشان است، بیشتر می‌پسندیدند.

گفت‌وگو با مخاطبان اصفهانی جذابیت زیادی دارد. برای نمونه دو خانمی که داشتند از نشر آموت درباره محتوای کتاب‌هایش می‌پرسیدند، گفتند: «ما دیشب که به نمایشگاه آمدیم 700هزار تومان کتاب خریدیم. پارسال هم مقدار زیادی کتاب خریده بودیم. البته هنوز نرسیده‌ایم که بعضی‌هایش را بخوانیم. ولی آن‌قدر کتاب دوست داریم که پول‌هایمان را برای خرید کتاب جمع می‌کنیم.»

کتابفروشی‌های خلوت

خیابان آمادگاه، مرکز کتابفروشی‌های متعدد اصفهان است؛ جایی که هم کتاب درسی و کنکور و هم کتاب‌های عمومی و تخصصی در حوزه‌های مختلف در آن یافت می‌شود. ولی این محل زیبا که حتی معماری دلگشایی دارد، در ایام برپایی نمایشگاه کاملا خلوت است. هرازگاهی کسی از آنجا عبور می‌کند. مردم کتابخوان به نمایشگاه رو آورده‌اند و کتابفروشی‌ها رونقشان را از دست داده‌اند.

کتابفروشی‌های اصفهان مانند تهران امکان ارائه تخفیف به مخاطبان طی ایام نمایشگاه کتاب را ندارند. در حالی که چنین کاری در تهران عادی است و یک راهکار برای جذب مخاطب بیشتر به حساب می‌آید و هیچ اشکالی هم بر آن وارد نیست. در اصفهان کتابفروش‌ها امکان ارائه تخفیف ندارند زیرا کتابی که به اصفهان می‌رسد، هزینه بار و کارگر و مالیات مغازه را دارد و تمام این هزینه‌ها باید از همان 20 درصد پشت جلدی که به کتابفروش می‌رسد پرداخت شود. چنین هزینه‌هایی موجب می‌شود خبری از تبلیغات تخفیفی کتابفروشی‌های اصفهان در ایام برگزای نمایشگاه نباشد و این گروه روزهای کم‌کارتر و کم‌فروش‌تری را نسبت به گذشته سپری کنند.

حورا نژادصداقت/ جام‌جم