داروی قاچاق، زخم کهنه نظام سلامت

حتی به گفته مصری، این پزشکان از طرف آن شرکت‌های دارویی دعوت می‌شوند و به سفرهای خارجی می‌روند و هدایای آنچنانی هم می‌گیرند تا این داروها را نسخه کنند.

این در حالی است که به نظر من مجوز پزشکی که دارویی تجویز می‌کند که جزو فارماکوپه دارویی ایران نیست، باید باطل شود؛ زیرا دارویی که از طرف مراکز ذی‌ربط در ایران تائید نشده، سلامت بیماران را به مخاطره می‌اندازد.

روز گذشته هم مرتضی خدایی، رئیس شعبه ویژه رسیدگی به جرایم و تخلفات پزشکی و بهداشتی سازمان تعزیرات حکومتی تهران به عصر ایران خبر داد که قاچاقچیان دارو، برخی پزشکان متخصص را که تخصص آنها مرتبط با داروی قاچاق وارد شده است، شناسایی می‌کنند و در مرحله بعد با مراجعه به آنها، نسبت به معرفی و تبلیغ داروی خود اقدام کرده و از پزشک می‌خواهند در نسخه‌های خود این دارو را تجویز کند.

این مقام مسئول عنوان می‌کند: متاسفانه برخی پزشکان نیز این موضوع را پذیرفته و اقدام به تجویز این دارو‌ها می‌کنند؛ داروهایی که در فهرست داروهای مورد تائید وزارت بهداشت نیست و بیمار نیز برای تهیه داروی فوق به داروخانه می‌رود در حالی که دارو در داروخانه وجود ندارد.

اینها همه داستان نیست. بعد از مدتی که بیماران زیادی برای تهیه نسخه پزشک به داروخانه مراجعه می‌کنند، به گفته خدایی برخی داروخانه‌ها برای پاسخ به درخواست مشتری با راهنمایی پزشکان تجویزکننده، اقدام به تهیه آن دارو کرده و آن را به مشتری عرضه می‌کنند و این چنین یک داروی قاچاق براحتی در معرض خرید و فروش قرار می‌گیرد.

براساس قانون، تجویز داروهایی که خارج از فهرست مجاز وزارت بهداشت است تخلف محسوب می‌شود و به گفته این مقام مسئول، با این متخلفان در چارچوب قانون برخورد می‌شود: «این تخلف به صورت جدی از سوی سازمان تعزیرات استان تهران رصد می‌شود و چنانچه با این‌گونه موارد روبه‌رو شویم، علاوه بر رسیدگی به موضوع در تعزیرات، بخشی از پرونده هم با ارسال به مرجع قضایی رسیدگی می‌شود.»

ساده‌تر این‌که، قاچاقچی دارو ابتدا تمهیدات لازم را برای واردات غیرقانونی‌اش می‌اندیشد و با تجویزکنندگان دارو به مذاکره می‌نشیند و پس از چراغ سبز آنها، همان داروهای قاچاق را آرام آرام وارد داروخانه‌های کشور می‌کند.

سازمان نظام پزشکی: بشدت تکذیب می‌کنیم

در بازی پزشک و قاچاقچی، انگشت اتهام به سوی پزشکان است؛ زیرا جماعت قاچاقچی که معلوم‌الحال هستند و از آنها انتظاری نیست، اما این توقع از جامعه پزشکی نمی‌رود که داروی قاچاق را برای مردم تجویز کنند.

حسن خلیلی، قائم‌مقام معاون انتظامی سازمان نظام پزشکی در گفت‌وگو با جام‌جم، گفته‌های مصری و خدایی را بشدت رد می‌کند و می‌گوید: هیچ پزشک متخصصی، داروی قاچاق تجویز نمی‌کند. این‌که می‌گویند قاچاقچی با پزشک وارد معامله می‌شود تا داروی قاچاق را تجویز کند، اینها همه در حد حرف و گمان است و ما بشدت آن را تکذیب می‌کنیم. اگر این مسئولان، مستنداتی دارند به مردم ارائه کنند، وگرنه این ادعاها جز تخریب جامعه پزشکی نتیجه دیگری ندارد.

خلیلی تاکید دارد که وقتی داروی قاچاق در جامعه وجود دارد، این تقصیر جامعه پزشکی نیست و اصلا این موضوع به پزشک ربطی ندارد. اینجا باید سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت و سازمان تعزیرات حکومتی پاسخگو باشند که چرا داروی قاچاق در سطح شهرها دیده می‌شود. موضوع سومی که این مقام مسئول به آن اشاره می‌کند، بحث تجویز داروهای خارجی است.

به گفته خلیلی، این پزشک است که با توجه به وضعیت بیمار تشخیص می‌دهد چه داروی ایرانی و خارجی را برای بیمارش تجویز کند. به اعتقاد او، گاهی پزشک به‌دلیل اعتمادی که به داروی خارجی دارد، فقط یک داروی خاص را تجویز می‌کند و در این شرایط هیچ مرجعی نمی‌تواند پزشک را به تجویز یک داروی خاص مجبور کند.

قاچاق چمدانی به دارو هم رحم نمی‌کند

اگر حرف‌های خلیلی را بپذیریم که پزشکان هرگز به‌طور عمد و آگاهانه، داروی قاچاق را برای بیمار تجویز نمی‌کنند و در این فرآیند نقشی ندارند، خیلی‌ها هم هستند که نه پزشکند و نه تخصصی در داروشناسی دارند، اما خیلی شیک، چمدان‌هایشان را پر از داروی قاچاق کرده و دارو به ایران وارد می‌کنند.

قاچاق دارو در کنار قاچاق اسلحه و موادمخدر، به عنوان مثلث پولساز قاچاق به حساب می‌آید که سود سرشار آن خیلی‌ها را وسوسه می‌کند. در این بین، اختلاف قیمت بین داروی داخل و خارج هم کار را بدتر کرده است؛ طوری که به دلیل بالا بودن قیمت برخی داروها در داخل کشور، خیلی اوقات برای قاچاقچی به‌صرفه است که دارو را از خارج به داخل کشور بیاورد و سود حسابی به جیب بزند، اما اگر قیمت دارو در داخل با قیمت جهانی برابر باشد، آن‌وقت دیگر انگیزه‌ای برای قاچاقچی نمی‌ماند که بخواهد داروی قاچاق را وارد کشور کند.

یک چشمه از خطرات مصرف داروهای قاچاق

برای ما که تخصصی در شناخت داروها نداریم، همین که قیافه دو دارو شبیه همدیگر باشد، موضوع برای اصالت دارو کفایت می‌کند، اما از نگاه اهل فن، بین داروی قاچاق و داروی اصل، از زمین تا آسمان فرق وجود دارد.

دکتر طلعت قانع، دبیر ستاد مرکزی اطلاع‌رسانی دارو و سموم سازمان غذا و دارو در گفت‌وگو با جام‌جم هشدار می‌دهد که داروهای قاچاق و تقلبی می‌تواند خیلی از لحاظ ظاهری شبیه هم باشد، ولی امکان دارد عملکرد آنها با هم تفاوت جدی داشته باشد که این تفاوت را فقط متخصصان داروسازی و آن هم در آزمایشگاه‌های پیشرفته تشخیص می‌دهند.

به گفته قانع، بسیاری از داروهای قاچاقی که وارد کشور می‌شود، در زمره داروهای تقلبی است که مصرف آنها نه‌تنها سودمند نیست، بلکه حتی برای مصرف‌کننده هم خطرات جانی دارد. نمونه بارز این تاثیرات مخرب، همین چند ماه قبل در یکی از درمانگاه‌های تهران اتفاق افتاد، طوری که استفاده از داروی قاچاق در این درمانگاه، موجب نابینایی تعدادی از هموطنانمان شد.

حتی شرایط نگهداری دارو هم می‌تواند اثرات موثر و مفید یک دارو را از بین ببرد.

ابهام در شرایط نگهداری

به گفته این کارشناس دارویی، از آنجا که شرایط نگهداری داروهای قاچاق مشخص نیست، بنابراین نمی‌شود از سلامت داروی قاچاق مطمئن باشیم. یعنی شاید یک داروی قاچاق، تقلبی نباشد، اما چون از شرایط نگهداری آن مطمئن نیستیم، بنابراین نمی‌توانیم سلامت آن را تضمین کنیم.

همه اینها دلایلی است که این مقام مسئول از مردم درخواست می‌کند برای حفظ و احترام به سلامت خود، هرگز به استفاده از داروی قاچاق روی نیاورند و فقط داروهایی را مصرف کنند که تولید باکیفیت یا واردات امن و سالم آنها از سوی مراجع مسئول، تائید شده باشد.

ابهام در شرایط نگهداری داروی قاچاق

آمار رسمی و قابل اتکایی از قاچاق دارو به کشور وجود ندارد، ولی گفته می‌شود سالی حدود 11 میلیارد دلار صرف قاچاق دارو می‌شود.

این وسط بدیهی است اگر پزشکی داروهای قاچاق را تجویز نکند یا کنترل کاملی روی مراکز عرضه دارو وجود داشته باشد، آن‌وقت قاچاق دارو خودبه‌خود قابل کنترل خواهد شد. درواقع، کنترل بازار عرضه می‌تواند قاچاق واردات دارو را هم کنترل کند.

در این بین، نقش آموزش، اطلاع‌رسانی و فرهنگسازی را هم نباید دست‌کم گرفت، طوری که اگر به مردم آموزش دهیم و آنها را نسبت به خطرات داروهای قاچاق آشنا کنیم، خود به خود بازار داغ قاچاقچیان دارو هم سردتر می‌شود.

البته تاکنون در این‌باره فرهنگسازی نشده است و هنوز هم خیلی‌ها مشتری پروپاقرص داروهای قاچاق هستند.