تنها شانس آبادی را از روستا نگیریم

کم نیستند افرادی که برای فرار از آلودگی و شلوغی سرسام‌آور کلانشهرها به این مناطق کوچ می‌کنند، اما نبود تعامل بین بخشی و مطالعه دقیق روی طرح‌های هادی روستاها سبب شده شهروندان بدرستی و بموقع از مناطقی که در آنها ساخت و ساز، غیرقانونی است، آگاهی پیدا نکرده و گرفتار مسائلی شوند که علاوه بر تخریب محیط‌زیست به شلوغی دادگاه‌ها نیز دامن می‌زند.

از یک طرف مردم را تشویق به ترک کلانشهرها می‌کنیم، اما از طرف دیگر شرایط را بدرستی مدیریت نمی‌کنیم تا آنها با کمترین دغدغه در شهرهای کوچک یا روستاها ساکن شوند.

این روزها آلودگی هوا در کلانشهرها آن قدر بحرانی شده که تعدادی از بازنشسته‌ها به قول معروف عطای زندگی در این شهرها را به لقایش ببخشند و به روستاهای پدری خود مهاجرت کنند؛ البته اگر هنوز زندگی در آن جریان داشته باشد، به همین دلیل برخی ترجیح می‌دهند راهی روستاهایی شوند که آشنایی کمتری با فضا دارند.

کوچ شهروندان از کلانشهرها به روستا و شهرهای کوچک می‌تواند به بهبود شرایط اقتصادی در این مناطق منجر شود، به همین دلیل در حالی که راهکارهای دولت برای تشویق مردم به ترک کلانشهرها تاکنون راه به جایی نبرده و نیروهای جوان روستا در جستجوی شغل زادگاهشان را ترک می‌کنند، باید به مسئولان هشدار داد مقابله نامناسب با روند ساخت و ساز و ساکن شدن افراد در روستاها می‌تواند حل این مساله را بیش از پیش دشوار کند.

حفظ جنگل، حفظ مردم

در این که حفظ منابع طبیعی باید اولویت مسئولان و مردم باشد هیچ شکی نیست، اما نحوه مدیریت ساخت و ساز در روستاهایی که مردم به ساکن شدن در آن علاقه‌مندند نیز باید به قدری با مطالعه همراه باشد که شانس آباد شدن روستاها را از بین نبرد.

می‌توان گفت اکنون دو دسته روستا در کشور وجود دارد؛ بخشی که در مناطق چهارگانه محیط‌ زیست قرار گرفته‌اند و به همین دلیل هرگونه ساخت و ساز در آنها با توجه به مقررات سازمان حفاظت محیط‌ زیست انجام می‌شود و گروه دیگر روستاهایی که خارج از مناطق حفاظت شده قرار دارند و قوانین ساخت و ساز نیز در آنها مشخص است.

باید تاکید کرد چنانچه هنگام طرح هادی روستا تمامی جوانب و آینده روستا در نظر گرفته شده باشد، ساخت و ساز غیرقانونی کمتری در این منطقه اتفاق خواهد افتاد.

روستاها مشخص شوند

برخی مواقع نیز ساخت و سازهای غیرقانونی به این دلیل اتفاق می‌افتد که شخص نمی‌داند منطقه‌ای که برای ساخت و ساز انتخاب کرده روستا نیست، در این بین متولی این که مشخص کند کجا روستاست، وزارت کشور است.

به این ترتیب وقتی منطقه‌ای به عنوان روستا شناخته شد، برای کنترل ساخت و ساز در آن باید طرح هادی با محوریت بنیاد مسکن تهیه شود، در این طرح، توسعه روستا تعداد افراد ساکن و افزایش آنها در سال‌های آینده مشخص و پیش‌بینی می‌شود.

بنیاد مسکن و مشاوری که این کار را انجام می‌دهد باید توسعه روستا را به شکلی در نظر بگیرد تا علاوه بر این که نیاز سکونت برای آینده در روستا مشخص می‌شود، اراضی مناسبی برای ساخت و ساز انتخاب شود که جزو منابع طبیعی نباشد.

لزوم مطالعه دقیق در طرح هادی

ﺑﺮ اﺳﺎس آﯾﯿﻦ‌ﻧﺎﻣﻪ ﻧﺤﻮه ﺑﺮرﺳﯽ ﻃﺮح‌ﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﻋﻤﺮان ﻣﺤﻠﯽ و ﻣﻠﯽ و ﻣﻘﺮرات ﺷﻬﺮﺳﺎزی و ﻣﻌﻤﺎری ﮐﺸﻮر که هیات وزﯾﺮان دی 78 آن را تصویب کرد، طرح هادی باید در کنار ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﯽ و اﺻﻼح ﺑﺎﻓﺖ، ﻣﯿﺰان و ﻣﮑﺎن ﮔﺴﺘﺮش آینده و ﻧﺤﻮه اﺳﺘﻔﺎده از زﻣﯿﻦ ﺑﺮای ﻋﻤﻠﮑﺮدﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ مانند ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ، ﺗﺠﺎری و ﮐﺸﺎورزی و ﺗﺎﺳﯿﺴﺎت و ﺗﺠﻬﯿﺰات و ﻧﯿﺎزﻣندی‌های ﻋﻤﻮﻣﯽ روﺳﺘﺎﯾﯽ را در نظر بگیرد.

این در حالی است که براساس قانون ساخت و سازهایی که در خارج از بافت هادی روستا صورت می‌گیرد، تخلف محسوب می‌شود.

مسعود منصور، معاون حفاظت و امور اراضی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: مشاورانی که طرح هادی را تهیه می‌کنند، مکلفند در جریان تهیه طرح از نهاد‌هایی مانند منابع طبیعی و جهاد کشاورزی استعلام بگیرند. علاوه بر این وقتی طرح هادی در شورای برنامه‌ریزی استان‌ها تصویب می‌شود، حضور سازمان حفاظت محیط‌ زیست و جهاد کشاورزی باید به گونه‌ای باشد که مشخص شود طرح هادی به اراضی ملی و کشاورزی آسیب نمی‌زند.

این در حالی است که می‌توان گفت این روند در برخی مناطق بخوبی مدیریت نمی‌شود، زیرا افراد زیادی وجود دارند که به دلیل ناآگاهی در این زمینه طعمه کلاهبرداران شده و در کنار خسارت مالی خود به محیط‌زیست نیز آسیب می‌زنند.

وقتی نظارت گم می‌شود

مشاورانی که طرح هادی را آماده می‌کنند‌، باید هنگام آماده کردن آن نظر محیط‌زیست و سازمان جنگل‌ها را جویا شوند.

علاوه بر این با توجه به این که حریم روستا ممکن است تا 10 سال آینده به ساخت و ساز و توسعه پیدا نیاز نکند، افرادی که تهیه‌کننده طرح هادی را باید آینده روستا را بدرستی پیش‌بینی کنند؛ زیرا وقتی اراضی به عنوان حریم روستا در نظر گرفته می‌شود، از حوزه مدیریتی منابع طبیعی خارج شده و کار حفاظتی کمتری روی آن صورت می‌گیرد.

بنابراین امکان تصرف آنها از سوی افراد افزایش پیدا می‌کند، به همین دلیل باید حریم روستا به شکلی انتخاب شود که نیاز واقعی بوده و بنیاد مسکن برای آن برنامه داشته باشد.

معاون حفاظت و امور اراضی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور تصریح می‌کند: بنیاد مسکن مانند سازمان جنگل‌ها و منابع طبیعی نیرو و ابزار حفاظتی ندارد، به همین دلیل احتمال تصرف حریم روستا توسط فرصت‌طلبان وجود دارد.

وی ادامه می‌دهد: اکنون ما با مواردی روبه‌رو هستیم که حریم روستا درست انتخاب نشده، به همین دلیل مشکلاتی به وجود آمده است.

توجه به تعامل بین‌بخشی

برای این که ساخت و سازهای غیرقانونی در مناطق ییلاقی به حداقل برسد، باید تمامی سازمان‌ها و نهادهای درگیر در این حوزه با یکدیگر همکاری مناسبی داشته باشند؛ از محیط‌ زیست و سازمان جنگل‌ها گرفته تا بنیاد مسکن، وزارت نیرو و قوه قضاییه.

به این شکل وقتی خدماتی مانند آب، برق و گاز در اختیار متخلفان قرار نگیرد، آنها کمتر دست به ساخت و ساز می‌زنند.

علاوه بر این وقتی قوه قضاییه نیز بسرعت با متخلفان برخورد کند، می‌توان امیدوار بود میزان ساخت و ساز غیرقانونی در کشور کاهش پیدا کند.

بیژن مقیمی، رئیس اداره محیط‌زیست شمیرانات نیز در گفت‌وگو با جام‌جم تصریح می‌کند: ساخت و ساز غیرمجاز در حوزه شهری و روستایی اتفاق می‌افتد و با تعاملی که بین بخش‌هاست، با ساخت‌و‌ساز غیرمجاز برخورد می‌شود.

وی یادآور می‌شود: ویلاها بیشتر به افراد روستایی تعلق ندارد؛ بلکه صاحبان آن افراد مرفهی هستند که از استان‌های دیگر به این مناطق می‌آیند.

از سوی دیگر قیمت بالای اراضی نیز سبب شده بسیاری از باغداران زمین‌های خود را به ویلا تبدیل کنند، این تغییر کاربری‌ها نیز تهدیدی برای محیط‌زیست کشور محسوب می‌شود.

رئیس اداره محیط‌زیست شمیرانات، درباره میزان برخورد با متخلفان ساخت و ساز در این منطقه یادآور می‌شود: در حوزه رودبار قصران و لواسان از شش ماهه دوم سال 93 تاکنون حدود 117 هکتار از اراضی تصرف شده را به بیت‌المال برگردانده‌ایم.

نکاتی برای خرید یا ساخت و ساز در روستا

شهروندان چنانچه قصد دارند در مناطق روستایی ساخت و ساز کرده یا ملکی را بخرند، ابتدا باید مطمئن شوند محلی که انتخاب کرده‌اند در روستا واقع شده؛ زیرا فقط برای مناطق روستایی طرح هادی تهیه شده و اجازه ساخت و ساز داده می‌شود.

افراد می‌توانند با استعلام از سازمان جنگل‌ها آگاهی پیدا کنند که اراضی انتخابی آنها در محدوده اراضی ملی قرار دارد یا در حریم روستاها واقع شده است.