تلاش برای ارز تک نرخی

دیروز یک منبع آگاه در گفت‌وگو با خبرگزاری های کشور از تعیین شدن دو رقم مهم در بودجه 95 خبرداد: قیمت نفت و مهم‌تر از آن قیمت ارزکه برای بازار و صادرکنندگان و تراز درآمد دولت اهمیت زیادی دارد.

وی گفت: وزارت نفت تعهد کرده تا در سال آینده حدود 22 میلیارد دلار به‌عنوان درآمد نفتی در اختیار دولت قرار دهد که قرار است دولت این منابع را با نرخ 3100 تومانی به ریال تبدیل کند.

در جریان تدوین بودجه سال 1395 بعد از اعلام رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی درباره تعیین سناریوی سه‌گانه برای قیمت هر بشکه نفت، یک مقام مسئول اعلام کرد که با تعیین نرخ 3100 تومانی به عنوان مبنای تبدیل دلار به ریال در سال آینده درآمدی حدود 68 هزار میلیارد تومان از محل نفت در اختیار دولت قرار خواهد گرفت.

به گفته وی، وزارت نفت عنوان کرده که برای سال آینده 22 میلیارد دلار از محل فروش نفت در اختیار دولت قرار خواهد داد که فقط سهم دولت خواهد بود.

آن‌طور که پیشتر نوبخت اعلام کرده، سه گزینه 42 و 45 و 50 دلار برای قیمت پایه نفت در بودجه 1395 پیش‌بینی شده است. بر این اساس حدود 30 درصد از بودجه 213 هزار میلیاردی دولت در سال آینده به نفت بستگی دارد.

در همین حال مهم‌تر از قیمت نفت، رقم قیمت ارز در بودجه 95 قابل توجه است زیرا قیمت رسمی‌ارز برای نخستین‌بار از مرز 3000 تومان عبورکرده و فاصله‌اش با ارز غیررسمی‌رابه حدود240 تومان رسانده است. درباره هدف این افزایش دو نگاه همواره دربرابرهم قرار دارد.

یک نگاه این است که هدف از این افزایش، واریزکردن ریال بیشتر به خزانه است تا کسری بودجه دولت پوشانده شود. اما نگاه دیگر معتقد است هدف از این افزایش، کاستن از فاصله ارز رسمی‌و غیررسمی، جبران تاثیر تورم بر نرخ ارز و نزدیک شدن به ارز تک نرخی بوده است. کدام دیدگاه صحیح است؟

به‌دنبال ارز تک نرخی؟

چون هنوز جزئیات قیمت ارز دربودجه 95 به‌طور رسمی‌اعلام نشده، لذا کارشناسان نیز کمتر حاضر به اظهارنظر در این خصوص هستند، بهترین راه، تحلیل آماری و نگاه در بودجه‌های گذشته و مقایسه آن با بودجه پیش‌رو است.

به گزارش خبرنگار جام‌جم، یکی از معانی افزایش متعارف قیمت دلار در بودجه، کاهش فاصله قیمت ارزبانک مرکزی با بازار آزاد است؛ چراکه بهای ارز دولتی و آزاد آن‌قدر باید پابه پای هم تغییر کند تا در نقطه‌ای به هم برسد و ارز یک نرخ پیدا کند بنابراین همپای افزایش قیمت ارز در بازار آزاد که این روزها رخ داده است، قیمت ارز در بودجه هم باید رشد کند.

حال اگر این رشد قیمت نسبت به سال قبل غیرمتعارف بود ، باید این‌گونه برداشت می‌شد که دولت از گران کردن قیمت ارز در بودجه هدف تامین کسری و درآمدزایی دارد. اما مقایسه قیمت ارز در چند سال اخیر که دولت یازدهم برسرکارآمده، نشان می‌دهد رشد قیمت ارز در سه سال گذشته درپایه 200 تومان بوده و فقط درسال 95 نسبت به بودجه سال جاری، احتمالا ودرصورت صحت ارقام اعلام شده در خبرگزاری‌ها، 250 تومان رشد خواهد داشت. به این ترتیب می‌توان گفت شاید رشد قیمت ارز در بودجه 95 علاوه بر سایر اهداف عادی، هدف تک‌نرخی شدن قیمت ارز را هم دنبال کند.

قیمت ارز در بودجه‌های پنج سال اخیر

نگاهی به تغییر قیمت ارز در بودجه‌های پنج سال اخیر نشان می‌دهد به جز دو سال گذشته، رشد قیمت ارز دربودجه متعارف نبوده است. به‌گونه‌ای که در یک‌سال قیمت ارز دربودجه نسبت به سال قبل از آن به حدود دو برابر افزایش یافته است. به عبارت بهتر منحنی رشد قیمت ارز در بودجه درحالت نرمال و متعارف نبوده بلکه فراز و فرودهای زیادی داشته است.

براین اساس، قیمت ارز در سال90، 1050 تومان بود. دراین باره شمس‌الدین حسینی، وزیر امور اقتصادی و دارایی وقت اظهار کرده بود: دیگر هیچ‌کس مانند ده سال پیش روی افزایش نرخ ارز حساب نکند، زیرا دولت اصلا اجازه نمی‌دهد که بازار ارز به یک بازار سفته‌بازی و سوداگری تبدیل شود، ارز پول مبادله است نه بازار سفته‌بازی. وی وعده داد رشد قیمت ارز یا صورت نگیرد یا در صورت انجام، متعارف باشد.

اما روندی که در عمل اتفاق افتاد، در راستای وعده اظهارات وزیر پیشین اقتصاد نبود و مدتی بعد هم عکس آن به وقوع پیوست ، زیرا در سال 91 بیشترین و بی‌سابقه‌ترین نوسانات قیمت ارز را شاهد بودیم تا جایی که در مقطعی قیمت ارز در بازار آزاد به 4000 تومان رسید .

قیمت ارز در بودجه در این سال به 1226 تومان رسید که در همان زمان قیمت ارز در بازار آزاد حدود 3150 تومان بود و همین فاصله قیمت ارز مبادله‌ای و بازار آزاد باعث شد تا دولت در سال بعد یعنی 92 قیمت ارز مبادله‌ای را از بازار حذف کند و فقط قیمت ارز مرجع بانک مرکزی ملاک قیمت‌گذاری دولت باشد البته نوسانات قیمت ارز در بازار آزاد در سال 91 هم بر افزایش قیمت ارز در بودجه بی‌تاثیر نبود و باعث شد افزایش قیمت دلار را در بودجه شاهد باشیم.

رشد 2 برابری

این گزارش افزود : قیمت ارز در بودجه سال 92 به یکباره از 1226 تومان به 2450 تومان رسید که این رقم نسبت به سال گذشته افزایش تقریبا دوبرابری را نشان می‌دهد. در اوج این نوسانات افزایشی بود که دولت دهم جای خود را به دولت یازدهم داد و با تسلیم اولین بودجه به مجلس، نوسانات قیمت ارز نیز محدود شد و کاهش یافت. به‌طوری که در سال 93 وقتی اولین بودجه دولت یازدهم به مجلس رسید، قیمت دلار 2650 تومان رقم خورده بود و با همان قیمت نیز به تصویب نمایندگان مجلس رسید. قیمت دلار در بودجه سال 93 نسبت به سال 92 افزایش 200 تومانی را نشان می‌دهد که در مقایسه با رشد 1224 تومانی سال قبل از آن منطقی‌تر به نظر می‌رسد.

این روند دردومین بودجه دولت یازدهم ـ بودجه سال‌جاری ـ هم تکرار شد، به‌گونه‌ای که در سال 94 قیمت دلار در بودجه 2850 تومان است که باز هم رشد 200 تومانی را همانند سال پیش از آن شاهد هستیم.

به این ترتیب مشخص می‌شود که رشد قیمت دلار در بودجه‌های تدوین شده در دولت ‌یازدهم 200 تومان بوده و حال که پیش‌بینی می‌شود قیمت دلار در بودجه سال 95 ، 3100 تومان پیشنهاد شده و قرار است در پیش نویس بودجه گنجانده شود، نگاهی به تغییر این قیمت احتمالی در مقایسه با سال جاری نشان می‌دهد چون رشد قیمت متعارف در راستای سال‌های قبل بوده، پس احتمال رشد قیمت با هدف تامین کسری بودجه کمرنگ و هدف دولت برای دستیابی به ارز تک نرخی درسال 95 محتمل‌تر خواهد بود.

قیمت ارز در بودجه 5 سال اخیر

محمدحسین علی‌اکبری - اقتصاد