شبکه‌های استانی؛ پیش به سوی همدلی و همگرایی

شبکه‌های استانی در راستای تقویت فرهنگ بومی و تحکیم همبستگی ملی حرکت می‌کنند و می‌توان آن را نماد و مصداقی از وحدت در عین کثرت دانست. آنها همچون پازل‌هایی هستند که در هماهنگی با هم، یک واحد یگانه را می‌سازند.

این خاصیت به‌ویژه در برخی مناسبت‌ها به خوبی خود را نشان می‌دهد؛ مثلا همزمان با ماه مبارک رمضان و برگزاری جلسات ذکر و محافل انس با قرآن یا مددرسانی و یاری به مستمندان و افتادگان یا حتی به تصویر کشیدن مراسم عزاداری در ماه‌های محرم و صفر ویژگی‌هایی است که در شبکه‌های استانی به چشم می‌خورد. گزارش پیش‌رو مهم‌ترین راهبردها و نقش شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی استان‌ها را در به تصویرکشیدن همبستگی ملی مورد بررسی قرار داده است.

‌ترویج حس تعلق و دلبستگی به اقوام

مدیرکل صدا و سیمای مرکز کردستان معتقد است: یکی از ماموریت‌های مهم شبکه‌های استانی ایجاد همگرایی ملی است، چراکه مهم‌ترین سرمایه رسانه‌ها و شبکه‌های استانی، اعتماد مخاطبان به آنهاست.

ابوالقاسم امان‌اللهی درباره نقش شبکه‌های استانی در ایجاد همگرایی می‌گوید: شبکه‌های استانی باید با شناسایی، احیا و ترویج آداب و سنن، عادت‌های پسندیده، مناسبت‌های قومی اسلامی، تبیین مبانی و ترویج آداب و رسوم صحیح و خرده‌فرهنگ‌های بومی، موجب درهم تنیده شدن فرهنگ اقوام و تثبیت یکپارچگی و همگرایی در سطح ملی شوند. احیای کرامت مزیت‌های فرهنگ ایرانی ـ اسلامی با وجوه محلی، زمینه رشد فضایل و تمام متغیرهای موثر در تعدیل احساسات ملی ـ قومی و تقویت هویت ملی ـ اسلامی مردم را فراهم می‌کند.

وی در ادامه می‌افزاید: معرفی زیبایی و غنای آثار فرهنگی و هنری بومی مرتبط با ریشه ایرانی آن، ترویج خرده‌فرهنگ‌های داخلی و اقوام مختلف، تقویت و تاثیر بر اشتراکات و پیشینه فرهنگ بدون شک حس تعلق و دلبستگی اقوام را به حراست و حفاظت از اقتدار ملی و همگرایی ملی فزونی می‌‌بخشد.

‌همدلی شبکه‌های استانی با وجود ناهمزبانی

وقتی می‌گوییم همدلی از همزبانی بهتر است یعنی می‌توان با وجود تفاوت‌های زبانی و فرهنگی و قومی و نژادی نیز به همدلی و وحدت رسید و این اتفاقی است که از طریق همدلی شبکه‌های استانی با وجود ناهمزبانی‌شان صورت می‌گیرد. وقتی زبان، زبان دل می‌شود دیگر مهم نیست با چه لهجه‌ای سخن بگویی. همه یک چیز را صدا می‌زنند؛ مهرورزی و نوعدوستی. اگر بخواهیم از منظر جامعه‌شناسی رسانه به این مقوله نگاه کنیم، باید بگوییم شبکه‌های رادیو تلویزیون استانی در نهایت به ایجاد یک نوع هویت رسانه‌ای دست می‌زنند که این هویت مشترک، فارغ از تفاوت‌های قومی و بومی، صورت‌بندی می‌شود، ضمن این که هر شبکه استانی چه‌بسا خیلی بهتر از شبکه سراسری زبان حال و قال مخاطبان اقلیمی خود را می‌فهمد و بهتر می‌تواند در تبیین یا ترویج یک الگوی رفتاری ملی موثر باشد.

‌شبکه‌های استانی؛مینیاتوری از فرهنگ ایرانی ـ اسلامی

مدیرکل صداوسیمای مرکز زنجان می‌گوید: رسانه‌ها در عصر حاضر، پیوند عمیقی با مردم و نهادهای اجتماعی برقرار کرده‌اند به‌گونه‌ای که بدون رسانه، زندگی ممکن نبوده و این یک واقعیت ملموس برای تمام شهروندان است.مردم برای برنامه‌ریزی امور زندگی خود، ناگزیر از رسانه‌ها هستند و همین کافی است تا عصر امروز را عصر ارتباطات بنامند.

مرتضی صفری ادامه می‌دهد: سرزمین ایران به دلیل تنوع جغرافیایی و قومیتی و البته پهناوری آن و نیز با توجه به بافت‌های مختلف فرهنگی و هویتی، نیازمند همگرایی است و رکن اساسی در همگرایی نهفته در فرهنگ است و یکی از نیازهای فرهنگی در ایران این است که همه اقوام یکدیگر را بشناسند و در این میان رسانه‌ها در شناسایی نقاط اشتراک و پرورش آن نقش مهمی ایفا می‌کنند.

وی تصریح می‌کند: شبکه‌های استانی به عنوان رسانه نزدیک به زیست‌بوم مخاطبان و دارای مولفه‌های هویتی و فرهنگی اختصاصی یک منطقه، ظرفیت‌های عظیمی را فراروی همگرایی ملی ایجاد کرده‌اند؛ به این معنا که ضمن بازنمایی فرهنگ، هویت و المان‌های بومی یک منطقه و حفظ و تقویت باورها و اصالت‌های مردمان آن منطقه، هویت ملی را که برآمده از دین اسلام و فرهنگ ایرانی است، انعکاس می‌دهند.

صفری با اشاره به جایگاه شبکه‌های استانی در میان مخاطبان خاطرنشان می‌کند: شبکه استانی مرکز زنجان، ضمن حفظ هویت بومی و محلی و انعکاس مناسک و مراسم‌ فرهنگی و دینی استان، با پخش محلی، ملی و جهانی دسته‌های عزاداری حسینیه و زینبیه اعظم زنجان و نیز پخش محلی و ملی جمع‌خوانی قرآن کریم در تلاش است تا نقش خود را در همگرایی ملی ایفا کند.

تنوع ارتباطی در رسانه ملی

مدیرکل صدا و سیمای مرکز آذربایجان شرقی می‌گوید: شبکه‌های استانی صدا و سیما با توجه به نیازها و ضرورت‌های مشخص و مهمی ایجاد شده‌اند و اهداف متعددی را دنبال می‌کنند. یکی از مهم‌ترین این ضرورت‌ها و اهداف تقویت وفاق، همبستگی و همگرایی ملی است. کارکردهای شبکه‌‌های استانی را به مثابه رسانه‌های محلی در زمینه‌های مختلف می‌توان تبیین کرد.

محسن لطیفی می‌افزاید: ایران کشوری چندقومیتی و چندفرهنگی است و با توجه به ضرورت تامین حقوق مختلف آنها از جمله مطالبات فرهنگی به عنوان لازمه همبستگی ملی، رسانه ملی استراتژی تنوع ارتباطی را سرلوحه سیاست رسانه‌ای خود قرار داده است. از این رو علاوه بر شبکه‌‌های سراسری رسانه ملی، شبکه‌های استانی عرصه منحصربه‌فردی در ایجاد امکان دسترسی برابر به گستره رسانه‌ای و ابزار بازنمایی برای اقوام و فرهنگ‌های محلی مختلف کشور هستند. این شبکه‌ها در حمایت از مظاهر تنوع فرهنگی ایران به عنوان میراث مشترک جامعه ایرانی، توانمندسازی فرهنگی، امکان مشارکت فعالانه، خلاقانه و موفق فرهنگ‌های محلی کارکردی بی‌نظیر و متمایز دارند.

وی ادامه می‌دهد: شبکه‌های سراسری رسانه ملی، با توجه به پوشش سراسری و مخاطبان انبوه و گسترده خود، به لحاظ زمانی، امکان پرداختن به تنوع گسترده فرهنگی موجود در کشور، رویدادها، مسائل و مشکلات و سایر موضوعاتی را که محدود به مناطق جغرافیایی و حوزه فرهنگی مشخصی هستند، ندارند و تنها به موارد برجسته‌تر آنها می‌پردازند، اما شبکه‌های استانی اساسا رسانه‌ای بدیل، خاص و با مخاطبان هدف مشخصی هستند و می‌توانند از نظر کمی‌ و کیفی بیشتر و بهتر به موضوعات و رویدادهای محلی بپردازند.

وی تصریح می‌کند: شبکه‌های استانی هم به موازات شبکه‌های سراسری در انتقال ارزش‌ها، دیدگاه‌ها، عناصر و مولفه‌های عام و ملی ایفای نقش می‌کنند و هم نیازها، سلایق و علایق متفاوت محلی را پاسخگو هستند. این شبکه‌ها با ترویج مؤلفه‌ها و عناصر هویت ملی از یک سو و پیونددهی و گره زدن مؤلفه‌های فرهنگ محلی با مؤلفه‌های فرهنگ ملی، همگرایی ملی را تقویت و بازتولید می‌کنند.

شبکه استانی، بازوی توسعه

لطیفی ادامه می‌دهد: توسعه همه‌جانبه و متوازن، یکی از مولفه‌های مهم انسجام ملی به شمار می‌رود. در این عرصه نیز شبکه‌های استانی، بازوی توانمندی برای توسعه سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی استان‌ها بوده و در خدمت توسعه محلی و ملی هستند.‌ بسیاری از تصمیمات اقتصادی و سیاسی ملی که روی زندگی روزمره مردم تأثیر می‌گذارد، در فرآیندی محلی و منطقه‌ای است که شکل عینی به خود می‌گیرد و نتایج آنها نیز در محدوده‌ای محلی تجربه می‌شود. از این رو شبکه‌های محلی برای تشریح مباحث مرتبط با این موضوعات و اقناع مخاطبان محلی از اهمیتی حیاتی برخوردارند.

ما ظرفیت‌های بومی زیادی در حوزه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی داریم که شبکه‌‌های استانی می‌توانند با شناسایی و معرفی آنها به مردم یا مسئولان، زمینه بهره‌وری درست از آنها را فراهم کنند. چقدر پتانسیل و قابلیت‌های انسانی و طبیعی در استان‌های مختلف کشور وجود داشته که کسی از آن با خبر نیست و شبکه‌های استانی می‌توانند با بهره‌گیری از آیتم‌های مختلف رسانه‌ای از گزارش و خبر گرفته تا مستندسازی به معرفی و بهره‌وری از آنها برای تامین منافع و رفاه ملی، وحدت‌آفرینی و همبستگی ملی استفاده کنند.

توجه جدی به ظرفیت‌های شبکه‌های استانی

شبکه‌های استانی صرفا یک رسانه برای تامین اوقات فراغت و سرگرمی مخاطب با تکیه بر مولفه‌های بومی نیست و حتی می‌توان به آنها به عنوان نهادهای فرهنگساز‌ در سطح جامعه نگاه کرد که به واسطه بهره‌گیری از تمهیدات و ابزارهای رسانه‌ای از دامنه و عمق تاثیرگذاری برخوردارند. امسال که شعار ملی ما همدلی و همزبانی دولت و ملت است، قطعا نقش و کارکرد همبستگی و وحدت‌آفرینی، همچنین بسیج همگانی برای حل معضلات عمومی در شبکه‌های استانی اهمیت بیشتری یافته و باید توجه و اهتمام بیشتری به استفاده از ظرفیت‌ این شبکه‌ها داشت.

فرشید شکیبا

جام جم