به‌به چه دختر باحیایی

تا آن زمان مادربزرگ به آستانه در رسیده، اما سهیلا می‌رود جایی پنهان می‌شود.

عمو که به خانه می‌آید و با مادربزرگ روبوسی می‌کند، سهیلا هنوز زیر تخت چوبی مادربزرگ کنار پنجره است و از همان جا صدای عمو را می‌شنود.

مادر بزرگ سهیلا را صدا می‌کند و می‌گوید: بیا به عمو سلام کن، اما سهیلا تنها سرش را از زیر تخت بیرون می‌آورد.

بعد از این که مادربزرگ دست او را می‌کشد و از زیر تخت بیرون می‌آورد، می‌گوید: زبانش را گربه خورده. می‌خواهد بگوید: سلام عمو! خسته نباشی، اما از سهیلا صدایی در نمی‌آید. عمو خم می‌شود و به او نگاه می‌کند و سهیلا پشت مادربزرگ قایم می‌شود و می‌گوید خجالت می‌کشم.

عمو می‌گوید: به به چه دختر باحیایی و کمرویی به همین سادگی تقویت می‌شود.

قدرت ارتباط برقرارکردن به نحو صحیح، خوب سخن گفتن و بموقع و بجا سخن گفتن از مهارت‌های ارتباطی است که هر کودکی باید بیاموزد، چه دختر باشد، چه پسر.

از آن مهم‌تر این است که کودکان درک صحیحی از بایدها و نبایدهای دین داشته باشند و با تقویت‌های غلط دیگران، باورهای دینی واقعی را بیاموزند و به بیراهه نروند و اسیر بدعت‌ها نشوند.

انسان‌های باصلابت، اما محجوب

امروز کمرویی و داشتن احساس ناخوشایند در موقعیت‌های بین فردی یک معلولیت اجتماعی به حساب می‌آید که می‌تواند مشکلات جدی را در راه اجتماعی شدن و سازگاری اجتماعی افراد مبتلا به آن به وجود آورد. غلامعلی افروز درباره روان‌شناسی کمرویی می‌گوید: «معمولا در هر جامعه‌ای، درصد قابل توجهی از افراد، با این اختلال رفتاری و عامل بازدارنده رشد شخصیت اجتماعی مواجه هستند. در بسیاری از مواقع، کمرویی اصلی‌ترین مانع شکوفایی قابلیت‌ها و خلاقیت‌ها و ایفای مسئولیت‌هاست.»

جامعه نیاز به انسان‌هایی استوار و با صلابت دارد که از مهارت‌های اولیه زندگی و ارتباط سالم برخوردار باشند و ضمن حفظ حریم‌های شخصی خود و مراقبت از حرمتشان، قدرت حضور در جمع و جامعه و بروز توانایی‌های شخصی خود را داشته باشند. ضمن این که این حفظ حرمت‌ها نباید به حرمت‌های دیگران خدشه وارد کند.

مرز را به کودکان بیاموزید

اشتباه گرفتن حجب و حیا با کمرویی و خجل بودن نیز مشکلات خاص خود را دارد و جوان را دچار خطا و لغزش می‌کند، اما مرز بین این دو طیف رفتار را چطور باید تشخیص داد؟

حجت‌الاسلام عباس پسندیده در پژوهشی درمورد فرهنگ حیا از اشتباه گرفتن حیا و کمرویی سخن می‌گوید. وقتی حیا به عنوان کمرویی معرفی می‌شود و بار ضدارزشی می‌یابد رفتاری که ضدارزش بوده، موجه جلوه می‌کند. مثلا ممکن است به دختر جوانی که از ارتباط با جنس مخالف، خودداری می‌کند برچسب کمرویی زده شود، حال آن که این رفتار ناشی از حیاست، نه کمرویی.

او برای تشخیص مرز بین این دو وجه تمایز را حدود شرعی و عرفی تلقی می‌کند و شناخت خوب و بد را ز این طریق برای خانواده ضروری می‌شمارد. این پژوهشگر اعتقاد دارد پیشی گرفتن عرف از شرع و گسترش دامنه امور قبیح همچنین زیر پا گذاشتن شرع توسط عرف می‌تواند باعث عدم پذیرش شود.

به این ترتیب تشخیص حیا از کمرویی آسان است و کارهایی که مطابق حیاست، کمرویی ارزیابی نمی‌شوند و کارهایی که مطابق کمرویی هستند حیا نخواهد بود.

اما نگاهی به نحوه تربیت کودکان و تفاوت‌هایی که بین دختر و پسر در بروز شخصیت، عواطف و استعدادهایشان قائل می‌شویم تا حد زیادی مرزبندی‌هایی که قبلا گفتیم را زیر پا می‌گذارد. مثلا وقتی دختر کوچکمان وسط صحبت‌های ما می‌آید و می‌خواهد شعری که در مهد کودک آموخته بخواند و به او توجه نمی‌کنیم و چند بار درخواست می‌کند، در واقع فرصتی برای بروز خود می‌خواهد، اما خیلی وقت‌ها می‌شنود: برو با خودت بازی کن. دختر که اینقدر پرو نمی‌شود. دختر که اینقدر بلبل زبانی نمی‌کند، دختر که اینقدر بحث نمی‌کند و... .

اگر بخواهیم از میزان اضطراب اجتماعی و کمرویی فرزند خود بکاهیم و دختران را به سمت عکس‌العمل منفی در بزرگسالی سوق ندهیم، باید تفاوت حیا و کمرویی را از کودکی به او بیاموزیم تا در نوجوانی در او بروز اجتماعی پیدا کند.

خانواده، اصلی‌ترین الگوست

تمایز مرز ظریف وقاحت و بی‌پروایی با جسارت و اعتماد به‌نفس و شناخت جایگاه و منزلت ویژه و ارزشمند حجب و حیا چیزی است که کودک با الگو برداری از خانواده و به دست آوردن فضای مناسب برای بروز استعدادهای خود به دست می‌آورد.

در هر جامعه‌ای تعداد قابل ملاحظه‌ای از افراد پشت سد کمرویی نگه داشته شده اند و هرگز مجال ظهور پیدا نمی‌کنند، با کنترل بیش از اندازه و تعیین مرزهای غیرضروری، کوچک کردن کودک و تنبیه او در مقابل دیگران، تشویق کمرویی و گوشه‌نشینی او و تشویق نکردن نقاط قوت کودک می‌توانید او را به جمع این افراد اضافه کنید.

در مقابل تربیت آزاد و افسار گسیخته‌ای که هیچ حد و مرز و حریم و حرمتی برای کودک تعریف نکرده باشد و تنها در پی جلب رضایت و لذت او باشد نیز او را به دامان بی‌بند و باری و گریز از حرمت‌های اجتماعی می‌افکند.