مطالبه‌گری ایران برای حفظ آبروی مسلمانان

در مورد حادثه سال قبل و تحولات یک سال اخیر باید نکاتی را مدنظر قرار داد:

1ـ در اتفاق سال قبل، چه کسی مقصر بوده باشد و چه نبوده باشد آنچه قطعی است این است که آن اتفاق، یک فاجعه بوده است.

2ـ فاجعه منا در آیین مقدسی به نام حج رخ داده و به مجموعه مسلمانان یعنی بیش از 1.5 میلیارد انسان روی کره زمین مربوط می‌شود. افرادی هم که در این فاجعه قربانی شدند از ملیت‌های مختلفی بودند و بنابراین آنچه اتفاق افتاده به دلیل گستردگی و ابعادی که داشته، بسیار قابل توجه است.

3ـ کسی در فاجعه سال قبل مقصر بوده باشد یا نبوده باشد، پس از وقوع این فاجعه از کشور میزبان یعنی عربستان سعودی انتظار بود به دلیل این‌که بیش از 7000 نفر کشته شده‌اند، برای آرام‌کردن فضا و التیام‌بخشی به خانواده جان‌باختگان، دلجویی از قلوب جریحه‌دار شده مسلمانان و بالابردن عزت مسلمانان، عذرخواهی می‌کرد و بعد هم وعده می‌داد که اقدام لازم را برای شناسایی مقصران احتمالی انجام می‌دهد. این انتظاری است که از همه دولت‌ها و حکومت‌ها در پدیده‌های مشابه وجود دارد.

4ـ از کشورهای اسلامی هم انتظار می‌رفت با توجه به این‌که شهروندانشان قربانیان این فاجعه بودند، فعال‌تر برخورد می‌کردند و به نام انسانیت و به نام حقوق ملت خودشان، به نام شرع و به نام حقوق‌بشر، به نام خرد، حکمت و عقل، مصمم‌تر و جدی‌تر وارد می‌شدند و برای آگاهی از کم و کیف ماجرا، مطالبه می‌کردند و جویای حقیقت مساله می‌شدند.

5ـ قربانیان، انسان‌های متدین مظلومی بودند که با زحمت فراوان، اندوخته‌ای را در طول سال‌های‌سال کسب کرده بودند تا مکنت مالی یافته و به حج مشرف شوند. شرع ایجاب می‌کرد کشور میزبان که این اتفاق در آنجا افتاده، دیه جان‌باختگان را پرداخت می‌کرد. شاید یکی از فلسفه‌های پرداخت دیه که در شرع دیده شده، نیز همین آرام کردن قلوب خانواده‌های مقتولان باشد.

6ـ ضروری بود دولت میزبان برای کسب مشارکت مسلمانان و نیز ایجاد همبستگی، از مجموعه کشورهای اسلامی که اتباعشان در میان قربانیان بودند، دعوت می‌کرد و علاوه بر عذرخواهی و پرداخت دیه، از آنها نظرخواهی می‌کرد و از آنجا که مشابه چنین اتفاقی (البته نه با این ابعاد) در گذشته هم رخ داده، به نام عقل سلیم و برای آرام کردن فضای اسلامی، کمیته و اتاق فکری از کشورهای مسلمان برای اندیشیدن در مورد چگونگی برگزاری حج تشکیل می‌داد تا از تکرار حوادث مشابه، جلوگیری شود.

7ـ با توجه به این‌که این اتفاقات در درون خانواده مسلمانان نیفتاد و کشور عربستان که به‌واسطه میزبانی، علی‌القاعده باید ابتکار عمل را در این زمینه به دست می‌گرفت این کار را نکرد، نهادهای بین‌المللی حقوق بشر باید وارد می‌شدند و محکوم می‌کردند و مطالباتی مطرح می‌کردند تا حقوق کشورهای دیگری در آینده دچار چنین ضایعاتی نشود. در فاجعه سال قبل، تعدادی انسان بی‌گناه در یکی از بدترین شکل‌های ممکن جان خود را از دست دادند و نهادهای بین‌المللی حقوق بشر باید مطالباتی را مطرح می‌کردند تا این مطالبات باعث طراحی برنامه‌هایی جهت اداره بهتر و بهینه حج بخصوص در بحث تضمین حق زندگی و جان زائران می‌شد.

اما این اتفاقات (که می‌توان بر این لیست افزود) نه تنها در طول یک سال گذشته محقق نشد بلکه اتفاقات عجیب‌تری رخ داد و به تعبیر مقام معظم رهبری، جای متهم و مطالبه‌گر عوض شد و این‌گونه جلوه داده شد مسلمانانی که به حج رفته بودند، مقصر کشته شدن خودشان بودند. حتی اگر همین هم بود باید کمیته‌ای تشکیل می‌شد و پس از بررسی به جمع‌بندی می‌رسید که خود قربانیان مقصر بوده‌اند و این موضوع را اعلام می‌کرد.

اما جای ظالم و مظلوم و جای خوانده و خواهان در این پرونده عوض شد و چه در جهان اسلام و چه در عرصه بین‌الملل برخلاف رویه‌های معمول عمل شد و به همین جهت است که در سالگرد فاجعه منا، با توجه به این‌که ایرانیان یکی از بالاترین ارقام کشته‌شدگان را در میان سایر کشورها داشته‌اند، این‌گونه برمی‌آشوبند و از زبان رهبری خودشان مطالبه حق کنند که به هر حال اگر چنانچه طرف میزبان اقدام نکرده، حداقل انتظار از جهان اسلام و جهان بشریت این بود که برای این 7000 نفر به اندازه جان 7000 موجود زنده دیگری که اگر یکجا کشته شوند باعث ایجاد حساسیت فراوان می‌شود، حساسیت داشته باشند. انسان اشرف مخلوقات است و باید در مورد فاجعه سال قبل مطالبه می‌شد که نشده است. لذا باید کمیته‌ حقیقت‌یابی تشکیل شود تا به هر حال مشخص شود چه کسی مقصر بوده است. آیا کشته‌شدگان مقصر بوده‌اند یا دستگاه‌های دست‌اندرکار و کشور میزبان یا هرعامل دیگری دخیل بوده است.

متاسفانه در شرایط فعلی، شاهدیم که عربستان سعودی به عنوان کشور میزبان به جای این‌که از کشور، ملت و خانواده‌های کشته‌شدگان دلجویی و عذرخواهی کند، راه آنها را بر حج امسال می‌بندد و بعد، ولیعهد این کشور حرف‌های نامربوطی که انسان را به یاد ادعاهای بی‌بنیاد آل‌سعود در سال 66 می‌اندازد، مطرح می‌کند که در آنجا هم 400 نفر از مردم ایران را کشتند.

عقل جامعه جهانی و عقل جهان اسلام کاملا این را می‌پذیرد کشوری که نزدیک به هزارنفر از اتباعش را در دو حادثه از دست داده است، مطالبه‌گری کند، زیرا هیچ‌کس نمی‌تواند تضمین کند که سال آینده دوباره شاهد چنین حوادثی نباشیم و عده‌ای از دنیا نروند.

مجموعه این موارد در سالگرد منا دست به دست هم می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران هم به نام انسانیت و بشریت و هم به نام دین و اسلام و شرع، اقدام به مطالبه‌گری کند که در واقع این مطالبات منافع تمام جهان اسلام و آبروی همه مسلمانان را در بر دارد.

دکتر محمدباقر خرمشاد - استاد دانشگاه