سیگار و تخریب ژن‌ در سلول

دانشمندان با تطبیق هزاران ژنوم تومور، به این نتیجه رسیدند که یک فرد سیگاری ـ کسی که روزی 20 نخ می‌کشد ـ درسال، 150 جهش در هر سلول ریه‌اش پدید می‌آید. جهش نوعی تغییرات ژنتیک در سلول‌ها هستند که بروز آنها در بسیاری از موارد به ایجاد اثرات مخرب زیستی در سلول منجر می‌شود. این تغییرات ماندگار هستند و حتی در صورت ترک سیگار نیز با فرد می‌مانند. دانشمندان معتقدند با مطالعه دی‌اِن‌ای تومورها می‌توان عوامل بنیانی دیگر سرطان‌ها را نیز شناخت.

کد خبر: ۹۷۰۸۸۵

پاملا پوگ، سال 1392/ 2013 در 69 سالگی دریافت به بیماری سرطان مبتلاست. وی از 17 سالگی کشیدن سیگار را آغاز و در دهه ششم زندگی‌اش آن را ترک کرده بود. با این حال، پس از این همه سال، مضرات آن عادت گذشته گریبان وی را گرفته و صد البته پشیمانی دیگر سودی ندارد.

تحقیق چاپ شده در نشریه ساینس توسط گروهی بین‌المللی صورت گرفته است. نتیجه تحقیق، حاکی از رابطه‌ای مستقیم بین تعداد سیگارهای مصرف شده در طول عمر فرد و تعداد جهش‌های دی‌اِن‌ای تومور وی است. محققان متوجه شدند مصرف متوسط روزی یک بسته سیگار، این نتایج را در پی دارد: هر سال 150 جهش ژنتیک در هر سلول ریه، 97 جهش در سلول‌های حنجره، 23 جهش در سلول‌های دهان، 18‌جهش در سلول‌های مثانه و شش جهش در سلول‌های کبد.

پروفسور سِر مایک استراتون، از محققان مشارکت‌کننده در این تحقیق می‌گوید: هر چه تعداد جهش‌ها بیشتر باشد، احتمال وقوع آنها در ژن‌های کلیدی که ژن کانسر ـ یا سرطانی ـ می‌نامیم نیز بیشتر است. این ژن‌هاست که یک سلول عادی را به سلول سرطانی تبدیل می‌کند. محققان می‌گویند در بافت‌هایی مانند بافت ریه، که مستقیم در معرض دود هستند، نشانه‌های جهشی مواد شیمیایی موجود در دود توتون را یافته‌اند؛ موادی که دست کم 60 موردشان سرطان‌زا هستند. البته گفتنی است عین این الگوها در بافت‌هایی مانند مثانه که در معرض مستقیم دود نیستند، پیدا نشده است.

به گفته پروفسور استراتون، دود سیگار در این اعضای دیگر، ظاهرا در تشدید جهش طبیعی موثر ظاهر می‌شود. اما این که چطور این اتفاق می‌افتد، هنوز مرموز و پیچیده است. به نظر وی، در مواجهه با دیگر انواع سرطان که عوامل ابتلایشان کمتر شناخته شده، می‌توان از همین رویکرد کاوشگرانه بهره برد و به جواب رسید: با بررسی ژنوم‌های سرطان‌ها می‌توان نشانه‌های منسوب به سابقه مصرف‌های قبل که موجب رشد سرطان‌ها شده را کشف و در نهایت نسبت به پیشگیری اقدام کرد.

دکتر دیوید گیلیگان، دستیار تومورشناسی در بیمارستان پَپوُرث و معتمد بنیاد ریه روی کسِل می‌گوید: هر 150 جهش سلول‌های ریوی در سال، یعنی 150 فرصت برای ایجاد سرطان. سالیان سال، سرطان ریه در قعر چرخه بقا بوده، اما شاهد ابداعات بسیار جالبی مانند ایمنی‌درمانی (immunotherapy) و درمان‌های دارویی با رویکرد ژنتیک بوده‌ایم.

خانم پوگ، همان بیمار مورد مثال تحت درمان قرار گرفته است. وی شش ماه از دارویی آزمایشی مصرف کرده که در کار ژن‌های عامل پیشرفت سرطان سینه اخلال ایجاد می‌کند. کسانی که در این آزمایش شرکت داشته‌اند، مورد ارزیابی دی‌اِن‌ای تومور قرار گرفتند تا وجود یا عدم وجود ژن‌های پاسخگو به دارو در آنها سنجیده شود. متاسفانه یکی از اسکن‌ها نشان داده غده ریه راست خانم پوگ در حال رشد است و از این رو، وی وادار به ترک برنامه آزمایشی شد. پس از این، تنها چشم امید او به شیمی‌درمانی و رادیودرمانی خواهد بود. سرطان ریه هر ساله، فقط در بریتانیا جان 35 هزار نفر را می‌گیرد و نکته اینجاست که از هر ده مورد، 9 مورد آن قابل پیشگیری است.