«بوکه بارانه» را فراموش نکنید

در زمان‌های دور که انسان‌ها قادر نبودند با بلایای طبیعی مبارزه کنند، راه‌هایی برای برخورد با طبیعت به صورتی که جوابگوی نیازهایشان باشد، پیدا می‌کردند. با گذشت سال‌ها و تغییر نسل‌ها و برای ایجاد تعادل بین انسان و طبیعت نمادها به اشکال مختلف عروسک، نقاب، سنگ و... به‌وجود آمدند.

مراسم «بوکه بارانه» به عنوان نمادی برای دفع بلای خشکسالی در مناطق کردنشین، استان کردستان و شهر مرزی مریوان برای آمدن باران در سال‌های خشکسالی برگزار می‌شده که این مراسم متاسفانه درحال فراموشی است. البته این مراسم به عنوان یکی از میراث معنوی کردستان و مریوان در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. نمادهایی که در این مراسم استفاده می‌شود عروس باران، سنجاق دختران جوان و تخم‌مرغ است. عروس باران یا همان «بوکه بارانه» نماد عروسی بوده که برای آسمان (نماد پدر) زینت می‌دادند تا ابرها بارور شده و باران را ببارانند و تشنه لبان و مزارع کشاورزی را سیراب کند.

در این مراسم یک عروسک به وسیله چوب توسط مادربزرگ‌ها ساخته می‌شد. سپس لباس عروسی محلی کردی روستاهای کردستان که به رنگ‌های مختلف است را می‌دوختند و برتنش می‌کردند و دختران نونهال با خواندن ترانه‌های محلی «هه ناران و مناران» آن را خانه به خانه می‌گرداندند. اینجا بود که صاحب خانه یک کاسه آب روی عروسک می‌ریخت، به سینه عروسک سنجاق دختران جوان را وصل می‌کردند و به عروسک‌گردان‌ها هم تخم‌مرغ، نقل، کشمش و گردو می‌دادند.

گذشتگان، این عروسک چوبی را نمادی از آناهیتا (ایزد بانوی آب‌ها) دانسته‌اند. به باور بزرگان، دختر جوان در زمان باستان نماد پاکی و سادگی بوده که دارای قدرت جسمانی و انرژی فوق‌العاده‌ای است. همچنین در اساطیر ایرانی، تخم‌مرغ نیز نماد زایندگی و باروری است .

شعر تمنای باران که عروسک‌گردان‌ها در زمان گرداندن عروسک به خانه‌ها، آن را همخوانی می‌کردند، اینچنین است:

(هه ناران و مناران) // «اسامی خاص مناطقی از کردستان»

(یاخووا بکه به باران) // «خدایا باران را درست کن»

(بو فه قیرو هه ژاران) // «برای فقیران و مستندان»

(یاخووا باران بباری) // «خدایا باران را بباران»

(بوکه بارانه ئاوی ده وی) // «عروسک باران آب می‌خواهد»

در پایان مراسم عروس باران، مردم منطقه و دختران نوجوان به درگاه ایزد یکتا به نیایش می‌پرداختند و ایمان راسخ داشتند که خداوند رحمان برکت باران را از زمین تشنه دیار آنها دریغ نخواهد کرد.

بهرام غلامی

جام‌جم کردستان