سال مرغ یا خروس؛ مساله این نیست!

سالشماری حیوانی که در جریان آن در یک دوره 12 ساله، هر سال به نام حیوانی نامگذاری می‌شود، بیشتر از آن‌که منطبق با اصول علمی باشد، ماجرایی نشأت گرفته از باورها، اساطیر و فرهنگ ملت‌های مختلف است. نمونه رایج در ایران ریشه در فرهنگ مغول‌ها و یورش خانمانسوز این قوم به کشورمان دارد.

در واقع ماجرا از این قرار است که در کشورهای مشرق زمین که عمدتا تحت‌تأثیر آیین بودا هستند، نوعی تقویم در گذشته رواج داشته که ریشه در اساطیر شرقی داشته است. به این ترتیب که در افسانه‌ها به تاثیر 12 حیوان بر سرنوشت جهان اعتقاد داشته‌اند.

می‌گویند روزی بودا در آغاز سال نو، همه حیوانات را دعوت می‌کند، اما از بین آنها فقط 12 حیوان دعوت بودا را می‌پذیرند و نزد او می‌روند. این 12حیوان عبارت بودند از: موش، گاو، پلنگ (یا ببر)، خرگوش (یا گربه)، نهنگ (یا اژدها)، مار، اسب، گوسفند (یا بز)، میمون، مرغ (یا خروس)، سگ و خوک. از آن پس بودا مقدر کرد فقط همین
12 حیوان بتوانند سرنوشت انسان و کل عالم را رقم بزنند و هر سال یکی پس از دیگری زمام امور را در دست داشته باشند!

با این حال هیچ‌یک از این 12 حیوان جایگاهی در علم هیئت و نجوم ندارند.

البته منجمان از گذشته‌های بسیار دور مسیر گردش خورشید و ماه و پنج سیاره دیگر را در ناحیه‌ای به نام منطقه‌البروج و از بین 12 صورت فلکی مشهور که هرکدام یک برج نامیده می‌شوند و برخی به نام - حیوانات هستند - دنبال می‌کردند و علم نجوم و مطالعه سیارات در سال‌های دور در چنین مدلی به پیش رفته است.

در این بین بسیاری از طالع‌بینان نیز ادعا می‌کنند با توجه به موقعیت سیاره‌ها و ماه و خورشید در اوقات مختلف سال و بویژه در لحظه تولد هر فرد می‌توان طالع آن فرد را معین کرد و از احوال آینده او خبر داد!

با این حال پرواضح است که چنین سخنان و اعتقاداتی هرچند می‌تواند برای سرگرمی و گفت‌وگوهای روزمره، سوژه‌های طنز جالبی باشد، اما هیچ مبنای علمی (دست‌کم در علوم تجربی) ندارد و اتفاقا ابزار خوبی برای شیادی است. چه بسیار دیده‌ام افرادی را که زمان سفر، زمان خانه خریدن و حتی زمان عمل جراحی خود را با توجه به موقعیت اجرام آسمان و توجه به احکام سعد و نحس آنها تنظیم می‌کنند و در این راه متحمل خسارت‌ها و صدمه‌های مالی و جانی فراوانی می‌شوند. امروزه اخترشناسان به مدد تلسکوپ‌های زمینی و فضایی و ابزارهایی همچون طیف‌نگارها، نورسنج‌ها و رادیوتلسکوپ‌ها ژرفای عالم را می‌کاوند و با تکیه بر شواهد رصدی، حقایقی از عظمت جهان را آشکار کرده‌اند.

بیایید در آغاز سال جدید، خرافات را از زندگی خود بیرون کنیم و با تکیه بر علم، مذهب و فلسفه، بر مبنای خردورزی جهانی را که در آن زندگی می‌کنیم بیشتر بشناسیم.

فرهاد راستین - روزنامه نگار