تسلط ایشان به احادیث و شعر، کلامش را تاثیرگذار کرده بود

سال گذشته در چنین روزی بانو الهی قمشه‌ای دار فانی را وداع گفت و روز 21 تیرماه مراسم تشییع پیکر ایشان با حضور چهره‌های اندیشمند و اهل فرهنگ و هنر برگزار شد. حسام‌الدین سراج، یکی از افرادی بود که در این مراسم سخنرانی کرد.

به همین مناسبت در گفت‌وگو با این خواننده سنتی کشورمان خصوصیات بارز زنده‌یاد بانو الهی قمشه‌ای را مرور کردیم.

با توجه به آشنایی که با زنده‌یاد مهدیه الهی قمشه‌ای داشتید ایشان را چگونه تعریف می‌کنید؟

خانم دکتر الهی قمشه‌ای را می‌توان در زمره سخنرانان برجسته‌ قرار داد. در حقیقت ایشان معلم اخلاق بودند و سخنانشان با اشعار قدما و سخنان اهل معرفت آمیخته بود. به همین دلیل جوان‌ها بسیار علاقه‌مند بودند که پای صحبت‌های ایشان بنشینند. با موسیقی هم آشنایی داشتند و در جلساتی که مرحوم ذوالفنون و دکتر حسین الهی قمشه‌ای هم حضور داشتند، خانم قمشه‌ای مطالب بسیار جالبی را بیان می‌کردند که برای حاضران بسیار دلنشین و جالب بود.

یکی از محاسن ایشان بیان شیرین و شیوا بود. به نظر شما فن بیان چقدر در موفقیت ایشان در جذب شنونده و تاثیرگذاری بر او موثر بود؟

تسلط ایشان بر ادبیات و عرفان چشمگیر بود اشعار، احادیث و آیات قرآنی زیادی در حافظه داشتند و در زمان صحبت، شاهدمثال‌هایی از اندوخته‌‌های خود بیان می‌کردند که سخن ایشان را بسیار دلنشین کرده و شنوندگان را به وجد می‌آورد و باعث می‌شد که با جان و دل به صحبت‌های ایشان گوش دهند و آنها را بپذیرند.

در تاریخ کشور ما از زنانی نام برده شده که با دانش و سخنوری خود مردم را راهبری می‌کردند و در جمع عرفا نیز صاحب جایگاه بودند، اما واقعیت این است که امروزه این گونه زنان خیلی اندک شده‌اند. به نظرتان چه شرایط و ویژگی‌هایی باعث شد تا خانم الهی قمشه‌ای به این درجه از دانش، عرفان و سخنوری برسند؟

ایشان استعداد ذاتی در زمینه‌های مختلفی داشتند. در خانواده‌ای فرهیخته متولد و بزرگ شده‌ بودند، پدرشان انسان بسیار باسواد و فرهیخته‌ای در زمینه علوم معرفتی بوده و صاحب ذوق و شاعر نیز بودند، به نظرم همه اینها باعث شده بود فضایی را در خانواده به وجود آورند تا شخصیت‌های بزرگی مانند دکتر حسین الهی قمشه‌ای و بانو مهدیه الهی قمشه‌ای را پرورش داده و به جامعه تحویل دهند.

از ویژگی‌های شخصی ایشان هم برایمان بگویید؟

به نظرم صبر ایشان قابل ستایش بود. گاهی حتی وقتی مریض احوال بودند، اما مهمانان از ایشان می‌خواستند چند کلامی صحبت کنند. در کمال صبر و با لبخندی بر لب سخن می‌گفتند که این ویژگی ایشان همه ما را مبهوت می‌کرد. نکته دیگر این که خانم الهی قمشه‌ای، تعادل اخلاقی قابل ستایشی داشتند که ایشان را در ردیف انسان‌‌های بزرگ جای داده است. ظرف وجودی ایشان آنقدر بزرگ بود که می‌توانست دیگران را تحت‌تاثیر قرار دهد.

احاطه‌ای که ایشان به مذهب و احادیث داشتند، احتمالا تاثیر زیادی بر این تعادل اخلاقی که شما ذکر کردید، داشته است؟

بله! ایشان در خانواده‌ای مذهبی رشد کرده بودند و تسلط خوبی بر احادیث و اصول مذهبی داشتند، در عین حال کاملا فروتن بودند؛ خصوصیتی که این روزها کمتر می‌توان آن را دید. برخی آنقدر به ریاکاری روی آورده‌اند که گفتار و اعمالشان به دین‌ستیزی تبدیل شده است، اما خانم الهی قمشه‌ای روایت بسیار زیبا و دلنشینی از عرفان و مذهب ارائه می‌کردند. امیدوارم جوانان از آنچه از ایشان به یادگار مانده، بیشترین استفاده را کنند و وقت را غنیمت شمرده و از محضر استاد حسین الهی قمشه‌ای نیز بهره ببرند.

طاهره آشیانی - جام‌جم