آمریکا در سراشیبی انزوا

شواهد نشان می‌دهد فارغ از آن‌که این تحریم‌ها را بر اقتصاد سه کشور موثر بدانیم یا نه، نفس تصویب این تحریم‌ها در کنگره، آن هم با توافق مشترک دو حزب دموکرات و جمهوریخواه، انزوای آمریکا در دوره دونالد ترامپ را بیشتر کرده و این کشور را در موقعیت نامناسبی در محیط بین‌الملل قرار خواهد داد؛ نکته‌ای که با واکنش شدید سه کشور در قبال این تحریم‌ها، تا اندازه‌ای هم‌اکنون نیز محقق شده است.

تکرار بدعهدی

یکی از کشورهایی که در این مصوبه با تحریم دوباره روبه‌رو شده، ایران است. کشوری که توافقی با واشنگتن در زمینه برنامه هسته‌ای دارد و بر همین اساس آمریکا بخوبی می‌داند تصویب و اجرای تحریم‌های جدید می‌تواند یکی از مهم‌ترین توافقات بین‌المللی در سال‌های اخیر را زیرسوال برده و جایگاه دیپلماسی در حل و فصل مناقشات بین‌المللی را تضعیف کند. چرا که به گفته یک عضو تیم مذاکره ‌کننده هسته‌ای، تحریم‌های تازه، ناقض بندهای 28،26و 29 برجام است.

با این همه تحریم‌های جدید در ظاهر ارتباطی با برنامه هسته‌ای کشورمان ندارد؛ بلکه طرح یادشده تحریم‌های غیرهسته‌ای ایران را که از قبل اعمال می‌شده، تجمیع کرده است. این طرح رئیس‌جمهور آمریکا را موظف می‌کند ظرف 90 روز، سپاه پاسداران، مقامات، نمایندگان و اشخاص وابسته‌ این نهاد انقلابی در خارج از ایران را بنا بر اتهام مضحک فعالیت‌های تروریستی تحریم کند. در این طرح آمده است: «سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران ـ و نه فقط نیروی قدس سپاه ـ مسئول اجرای برنامه فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده، حمایت از تروریسم بین‌المللی و برنامه موشکی ایران است.» پیشتر سردار جعفری، فرمانده کل سپاه هشدار داده بود اگر آمریکا می‌خواهد موضوع تحریم‌های دفاعی و سپاه را دنبال کند، باید پایگاه‌های خود را تا محدوده هزار کیلومتری اطراف ایران برچیند. وزارت خارجه کشورمان هم در واکنش به این مصوبه کنگره اعلام کرده که نقض خود توافق هسته‌ای نیست ولی نقض روح برجام است.

علی لاریجانی، رئیس مجلس هم گفت: مصوبه آمریکایی‌ها در برگیرنده قسمت اعظم تحریم‌هایی است که در گذشته وجود داشته و در حال حاضر هم وجود دارد. او هشدار داده مصوبه آمریکایی‌ها مقداری جنبه تبلیغاتی دارد و مواد مغذی آن کم است، بنابراین باید توجه داشته باشیم در دام آنهایی نیفتیم که قصد دارند مسیر را به سمت دیگری بکشانند.

در برابر این تحریم‌ها، تهران نه‌تنها یک موشک ماهواره‌بر را آزمایش کرده و توان علمی خود را به رخ نمایندگان کنگره آمریکا کشیده، بلکه طرحی را در بهارستان در دستورکار خود دارد که قرار است دولت ایالات متحده و مقامات این کشور را به‌طور متقابل هدف تحریم قرار دهد.

«مین خطرناک» کنگره در مسیر روابط ترامپ و پوتین

همچنین تحریم‌های تازه بر روسیه بابت رفتارش در شرق اوکراین، حمایتش از دولت قانونی بشار اسد در سوریه و اتهام مداخله در انتخابات اخیر آمریکاست. ادعایی که در آخرین هفته‌های دولت باراک اوباما مطرح شد و حالا مجلس نمایندگان و مجلس سنا جداگانه و همین‌طور پلیس فدرال آمریکا در حال تحقیق درباره آن هستند. این تحریم‌ها نشان می‌دهد کنگره به نام تحریم مسکو، در واقع برای ترامپ هم خط و نشان کشیده و در نهان، رئیس‌جمهور این کشور را نیز تحقیر کرده است. رئیس‌جمهوری که متهم است با کمک کرملین به کاخ سفید رفته است.

براساس طرحی که کنگره آمریکا از تصویب گذرانده، تحریم‌های روسیه محدودیت تازه‌ای بر پروژه‌های نفت و گاز اعمال می‌کند و بر خط لوله «نورد استریم 2» از روسیه به آلمان اثر می‌گذارد که به همین دلیل باعث نگرانی اروپایی‌ها شده است. شاید برای همین، بعد از تصویب آن در مجلس نمایندگان، فرانسه این تحریم‌ها را «غیرقانونی» خواند. سرگئی ریابکف، معاون وزارت خارجه روسیه، پیش از رای‌گیری کنگره درباره این تحریم‌ها گفت که این گونه تدابیر به مثابه «مین خطرناکی» در شالوده روابط دو کشور خواهد بود.

پوست خربزه کنگره زیر پای ترامپ

افزون بر ایران و روسیه، کره شمالی هم در این طرح به‌دلیل آزمایشات موشکی هدف تحریم قرار گرفته است. تحریم کره‌شمالی البته بعید است روی این کشور تاثیری داشته باشد، چراکه پیونگ‌یانگ پیش از اینها هرگونه مراوده تجاری با کشورهای غربی ازجمله آمریکا را قطع کرده بود. با این همه به‌ نظر می‌رسد نیم‌نگاهی به تحریم‌های تازه کنگره آمریکا حکایت از این دارد که نمایندگان این کشور علاقه‌مندند دولت ترامپ را ـ که در داخل متهم به همکاری با مسکو است ـ در موضعی تدافعی قرار داده و همچنین این پیام را به اروپا بفرستند که باید بین اروپا و روسیه یکی را انتخاب کند.

این تحریم‌ها همچنین آینده روابط ایران و غرب را به‌دلیل تاثیرگذاری بر برجام را در سایه‌ای از ابهام فروبرده و روزنه‌های امید واشنگتن بر استفاده از ظرفیت‌های ثبات‌بخش تهران در خاورمیانه را کور می‌کند.

بر همین اساس طرح جدید تحریم‌های ایران و روسیه را باید در واقع پوست خربزه‌ای توصیف کرد که کنگره به‌جای استیضاح، زیر پای دولت ترامپ انداخته تا او را چنان در سیاست خارجی محدود کند که قدرت بالایی برای مهندسی بحران‌های بین‌المللی نداشته باشد.

این‌که ترامپ با امضای این تحریم‌ها، در عمل تن به شکاف با اروپا و روسیه و وارد‌شدن به دوره‌ای از تنش در روابط خارجی می‌دهد یا این‌که با مقاومت در برابر نمایندگان کنگره تلاش می‌کند آینده خود را در مدیریت بحران‌های جهانی تثبیت کند، موضوعی است که در آینده مشخص خواهد شد.

مصطفی انتظاری‌هروی - روزنامه‌نگار