هزینه بیشتر، سود بیشتر، با ادغام پالایشگاه و پتروشیمی

با گذشت زمان و توسعه نیاز بشر به انواع سوخت و مواد شیمیایی و نیز سختگیرانه‌شدن قوانین زیست محیطی، پالایشگاه‌ها مجبور شدند، با نصب واحدهای جدید و پیچیده، نیازهای جدید بازار را پاسخ دهند. این مساله باعث شده تا سرمایه‌گذاران بخش پالایش، هزینه بیشتری را برای احداث یک پالایشگاه متحمل شوند. از طرف دیگر ارزش محصولات تولیدی در واحدهای پیشرفته پالایشی، بیش از پالایشگاه‌های قدیمی است که این مورد باعث افزایش درآمد سرمایه‌گذاران می‌شود. سؤال اصلی اینجاست که آیا افزایش سطح فناوری در پالایشگاه‌ها که با افزایش هزینه‌های ثابت و جاری همراه بوده و از طرف دیگر محصولات باارزش و گران‌قیمت‌تری را تولید می‌کند توجیه اقتصادی دارد یا خیر.

در کل چهار عامل اساسی جانمایی، مقیاس، پیچیدگی و یکپارچگی، باعث افزایش حاشیه سود و مزیت رقابتی در صنعت پالایش می‌شود. از موارد ذکر شده، دو مورد پیچیدگی و یکپارچگی با یکدیگر رابطه تنگاتنگ دارد. براساس گزارش مکنزی در سال 2015، ادغام یک پالایشگاه عادی با واحدهایی نظیر شکست حرارتی می‌تواند حاشیه سود (میزان سود با کسر هزینه‌های خوراک و عملیات از کل درآمد) را دو برابر کند. همچنین بر اساس گزارش نکسنت در سال 2015، حاشیه سود پالایشگاه‌های ادغام شده با یک واحد شکست حرارتی بخار نسبت به پالایشگاه‌های عادی در منطقه اروپا، آسیا و آمریکا به ترتیب 250، 225 و 200 درصد بیشتر است. این در حالی است که سرمایه ثابت مورد اول نسبت به مورد دوم، تنها 15 تا 20 درصد بیشتر است. لذا افزایش هزینه‌های عملیاتی و ثابت نمی‌تواند عامل بازدارنده‌ای برای افزایش سطح فناوری و یکپارچگی در پالایشگاه‌ها باشد.

تأثیر افزایش سطح فناوری و یکپارچگی در میزان حاشیه سود به حدی است که از سال 2000 به بعد شرکت‌های مختلف نفتی با سرعت بالایی به دنبال ادغام واحدهای پالایشی و پتروشیمی خود در طول یک زنجیره ارزش واحد هستند. به‌عنوان مثال، سهم تولید مواد پتروشیمی در پالایشگاه‌های شرکت توتال از سال 1997 تا 2003 از 3/1 درصد به 7/2 درصد رسیده است. همچنین شرکت‌های بی پی، شِل، توتال و اکسون به ترتیب به میزان 24، 39، 74 و 90 درصد واحدهای تولید اتیلن خود را با پالایشگاه‌ها ادغام کرده‌اند. همچنین نمونه‌های مختلفی از قراردادهای عمودی و افقی ادغام و تملک میان شرکت‌های پالایشی و پتروشیمی منعقد شده است که ادغام شرکت‌های نفت نیپون و ژاپن‌انرژی در سال 2010 از همین دست قراردادهاست. همچنین خرید 80 درصد سهام پتروشیمی ورسالیس توسط پالایشگاه ساروچ در سال 2014 به همین منظور اتفاق افتاد.

محمدجواد ساکت

جام‌جم