دفاع مقدس ریشه در فرهنگ عاشورا داشت

امیرعلی جوادیان از معدود عکاسانی است که در این رشته تحصیلات آکادمیک دارد و اصول هنری را خوب می‌شناسد، اما مهم بینش اوست که عکس‌ها و تفکرش را خاص کرده است.

در سال 58 به حوزه هنری رفت و عکاسی را شروع کرد و در سال 60 به عنوان عکاس خبرگزاری جمهوری اسلامی به جبهه رفت و عملیات‌ زیادی را عکاسی کرد.

جوادیان یکی از مطرح‌ترین عکاسان عاشورایی نیز هست. با او که تجربه پیاده‌روی اربعین را دارد و داور مسابقات زیادی با این موضوع بوده همصحبت شدیم تا از تجربیاتش برایمان بگوید.

شما تجربه پیاده‌ روی اربعین را دارید، این مراسم را چگونه دیدید؟

پیاده‌ روی اربعین را می‌توان امتداد تاسوعا و عاشورا دانست که در چند سال اخیر تداوم داشته و مردم زیادی در این مراسم شرکت می‌کنند. زیبایی خاصی دارد چون نماد همبستگی مسلمانان است و حتی مردمانی از دیگر کشورهای دنیا حتی اروپایی‌ها نیز در پیاده‌روی اربعین شرکت می‌کنند. این مراسم بزرگ‌ترین گردهمایی است که میلیون‌ها نفر به سمت یک مقصد حرکت می‌کنند.

فقط مسلمانان در این مراسم شرکت می‌کنند یا از دیگر مذاهب هم می‌آیند؟

هر کسی در این مراسم شرکت می‌کند با عشق می‌آید. حس زیارت او را به سمت کربلا می‌کشاند، حسی که در همه آدم‌ها وجود دارد و به نوعی فطری است.در همه ادیان نیایش و زیارت وجود دارد و چه زیارتی بهتر و زیباتر از پیاده‌روی اربعین؟

نفس پیاده‌ روی و طی مسیری حدود صد کیلومتر چه تغییرات روحی و ایمانی در آدم‌ها به وجود می‌آورد؟

در همه ادیان نیایش‌هایی که جنبه حرکتی دارد، اثربخش‌تر است. حج که یکی از زیباترین مراسم و مناسبک مسلمانان است، بر پایه حرکت بنا گذاشته شده. سعی صفا و مروه ، طواف کعبه و... پر از حرکت است. در این نوع نیایش انگیزه، اختیار و انتخاب بیشتر دیده می‌شود، همین انتخاب حرکت و طی طریق، اوج انسانیت را به نمایش می‌گذارد. انسان اراده می‌کند به مکه برود و مسافتی را برای نشان دادن بندگی‌اش به‌خدا طی کند. پیاده‌روی اربعین هم کاملا اختیاری و انتخابی است، عشق مردم را به سمت کربلا می‌برد و آنها انتخاب می‌کنند که برای دلشان مثلا صد کیلومتر پیاده‌ راه بروند تا به مقصود برسند. این انتخاب است که پیاده‌روی اربعین را باارزش می‌کند.

عشق و نیایشی که از آن گفتید و این که کاملا دلی است و به نیت آدم‌ها ربط دارد، چگونه می‌تواند در یک عکس قاب گرفته شود و به دیگران انتقال یابد؟

توضیح مفاهیم کلامی مثل صداقت خیلی آسان است، آدم‌های صادق حقوق دیگران را رعایت می‌کنند، اما اگر بخواهی همین مفهوم را با تصویر بیان کنی، دشوار است.البته برخی صفات با تصویر و هنر بهتر بیان می‌شود و حسی را به بیننده منتقل می‌کند که از ده‌ها کلمه موثرتر است.عشق به امام حسین(ع)، کاملا درونی است و نشان دادن آن بسیار سخت است. عکاسان تلاش می‌کنند این حس را به تصویر بکشند، اما شرایط باید فراهم باشد، مثلا ترکیب‌ عوامل صحنه باید به‌گونه‌ای باشد که کمپوزیسیون عکس درست از کار درآید، کافی است یک شیء زشت مثل یک تکه آشغال در کادر دیده شود تا همه حس عکس را از بین ببرد. عکاسان تلاش می‌کنند تا بزرگی پیاده‌روی اربعین را ثبت کنند، اما این کار به عوامل زیادی بستگی دارد.

البته به حس و حال آدم‌هایی که در این مراسم شرکت می‌کنند و خود عکاس هم بستگی دارد.

دقیقا! زائری که با حس و حال قوی در مسیر است و این حال را در چهره‌ و حتی نوع راه‌ رفتنش می‌توانی ببینی، حتما در قاب یک عکس هم بهتر و واقعی‌تر جا می‌گیرد. عکاسی که با نیت قرب به خدا و احترام به امام حسین(ع) راهی سفر می‌شود، خیلی اوقات شانس می‌آورد و می‌تواند عکسی خوب بگیرد که برای همیشه ماندگار می‌شود.

در دوره‌ای هستیم که عکس و تصویر بیشتر از کلمه تاثیرگذار است و امکانات عکاسی هم بیشتر شده است، شما داور مسابقات عکاسی زیادی بوده‌اید به نظرتان عکاسان توانسته‌اند پیام پیاده‌روی اربعین را منتقل کنند؟

عکاسان حرفه‌ای تلاش می‌کنند که عکس‌های موثری از این مراسم بگیرند. این را هم یادآوری کنم هر کسی که دوربین دست بگیرد، عکاس نیست! عکاس باید علاوه بر تکنیک بینش و دانش هم داشته باشد که به نظرم بینش از دانش مهم‌تر است. شاید کسی اصول عکاسی را خوب بداند و از ابزار مناسب و حتی پیشرفته‌ای هم استفاده کند اما اگر تفکرش عاشورایی نباشد، نمی‌تواند عکس خاصی از این مراسم ثبت کند. این را هم بگویم که نشان دادن درون آدم‌ها و حس و حال آنها با عکس کار سختی است، بنابراین باید به عکاسان اجازه داد که از مراسمی مانند تاسوعا و عاشورا عکس‌های مستند تهیه کنند و اگر در بین آنها عکسی با حال و هوای ویژه هم ثبت شد که بهتر!

برخی عکاسان به پیاده‌روی اربعین می‌روند اما دوربین نمی‌برند چون آن را مانعی برای رسیدن به نیت‌شان می‌دانند، نظر شما در این‌باره چیست؟

هر کسی وظیفه‌ای دارد. مثلا مگر می‌توانی پزشک باشی و به این سفر بروی اما وظیفه پزشکی‌ات را نادیده بگیری و اگر کسی نیاز داشت، کمک نکنی! نیایش و زیارت نیتی قلبی است که چیزی نمی‌تواند مانع آن شود. عکاسی که به پیاده‌روی اربعین می‌رود هم به قصد زیارت می‌رود و هم این‌که عکس‌هایی بگیرد که پیام این مراسم را به مردم منتقل کند. این نوع عکس گرفتن یک نوع وظیفه است. همان‌طور که مثلا نیروهای خدماتی که به پیاده‌روی اربعین می‌روند، وظیفه‌ای دارند که باید انجام دهند.

در زمان دفاع مقدس هم حضور داشته‌اید و از عملیات‌های زیادی عکاسی کرده‌اید، آیا مراسم اربعین را می‌توان با دوران دفاع مقدس مقایسه کرد؟

دفاع مقدس ریشه در فرهنگ عاشورا داشت. همین فرهنگ بود که باعث شد جنگ را به نتیجه خوبی برسانیم. شباهت‌های زیادی بین دوران دفاع مقدس و پیاده‌روی اربعین وجود دارد. هر دو اختیاری است، زمان جنگ، کسی ما را مجبور نمی‌کرد که به جبهه برویم الان هم کسی، کسی را مجبور نمی‌کند که به پیاده‌روی اربعین برود. آدم‌ها می‌توانند با ماشین یا هواپیما به زیارت بروند. هیچ اجباری برای رفتن به زیارت یا نوع آن نیست! مثل دوران جنگ که رزمنده‌ها خودشان انتخاب می‌کردند برای دفاع از دین و کشورشان به جبهه بروند. این اختیار بسیار زیباست و از واقعه عاشورا تا به امروز امتداد یافته است.

طاهره آشیانی - جام‌جم