جنایت‌های تلخ پایان زندگی شیشه‌ای

براساس آمار پزشکی قانونی، 45 درصد زندانیان کشور به طور مستقیم با مواد مخدر در ارتباط هستند و 65 درصد جرایم نیز تحت تاثیر آن رخ می‌دهد به نحوی که می‌توان رد پای اعتیاد را در 65 درصد همسرآزاری‌ها، 30 درصد کودک‌آزاری‌ها و 25 درصد قتل‌ها دید. چندی پیش، فرمانده ناجا نیز از وقوع 50 درصد سرقت‌های خرد توسط معتادان خبر داد. براساس آخرین آمار سازمان بهزیستی کشور، حدود چهار میلیون و 400 هزار نفر در ایران مواد مخدر و روانگردان مصرف می‌کنند که دو میلیون و 808 هزار نفر آن به شکل مستمر و بقیه غیرمستمر است. بیشترین ماده مخدر مصرفی در ایران نیز‌تریاک است و شیشه در رتبه سوم قرار دارد. هرچند به گفته سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر، مصرف شیشه در سال‌های اخیر با افت 1/8 درصدی روبه‌رو بوده، اما تاثیر آن در بسیاری از جرایم خشن مانند قتل و آزار و اذیت غیر قابل انکار است. مهم‌ترین دلیل نیز در ماهیت تخریبی این ماده در عملکرد مغز نهفته است.

تاثیر شیشه بر عملکرد مغز

محمد قدیرزاده، کارشناس اعتیاد می‌گوید: روانگردان شیشه، ماده‌ای محرک و از خانواده آمفتامین‌هاست و علاوه بر این که اعتیادآور است بشدت فرد مصرف‌کننده را دچار وابستگی فکری و روانی می‌کند و تاثیر مستقیم بر سیستم عصبی وی می‌گذارد. قدیرزاده توضیح می‌دهد: مصرف شیشه در وهله اول با تجربه‌های لذتبخشی همراه است و فرد فکر می‌کند می‌تواند مصرف آن را کنترل کند، اما این طور نیست. به مرور، فرد احساس لذت را از دست می‌دهد و پس از مصرف طولانی، دچار افسردگی و ناتوانی در کنترل احساس لذت، افت کارکرد، رفتار ناگهانی و اجباری، پرخاشگری و بی‌قراری، نوسانات عاطفی و خلقی، بد بینی شدید بخصوص به خانواده، توهم، هذیان و گوشه‌گیری می‌شود. به گفته این درمانگر اعتیاد، شیشه تاثیر شدیدی بر مغز دارد و معتادان به آن بیشترین مراجعه را به اورژانس‌های روانپزشکی دارند، چون مصرف آن علاوه بر ایجاد توهم، موجب هذیان نیز می‌شود و می‌تواند قتل به خاطر سوءظن و توهم، رفتارهای خشن و درگیری، تجاوز به عنف به دلیل افزایش میل جنسی و خودکشی را رقم بزند.

ریشه در بیکاری و فقر

امــــان‌الله قــــرائی‌مقـدم، جامعه‌شناس، علت رشد اعتیاد در کشور و گرایش جوانان به شیشه و روانگردان‌های صنعتی را در آسیب‌های اجتماعی جست‌و‌جو می‌کند و به جام‌جم می‌گوید: بیکاری، فقر، نبود نشاط اجتماعی، طلاق و‌... باعث گرایش جوانان به سمت اعتیاد می‌شود. آنها می‌خواهند از این مشکلات غافل شوند به همین دلیل سرخوشی‌های زودگذر را انتخاب می‌کنند. شیشه و روانگردان‌هایی از این دست نیز بسادگی در دسترس است و راحت تهیه می‌شود.

وی اعتیاد را یک آسیب خانه‌مان برانداز می‌داند و ادامه می‌دهد: در کنار بیکاری و فقر، اعتیاد والدین، کمرنگ شدن ارزش‌ها، اخلاقیات و نبود نشاط اجتماعی به عنوان نیروی تحریک کننده جوانان منجر به اعتیاد، خودکشی، فحشا، طلاق، قتل، سرقت و... می‌شود. در طرف مقابل، قوانین بازدارنده مانند حبس و اعدام وجود دارد، اما این مجازات در مقابل نیروهای تحریک‌کننده شکست‌خورده است، چون ریشه اعتیاد در آسیب‌های اجتماعی است و فرد معتاد، بیمار است نه مجرم.

قرائی‌مقدم می‌گوید: ما باید بپذیریم در مقوله اعتیاد، فرد مقصر نیست، بلکه جامعه او را به مسیر نادرست سوق داده است. وقتی فرد معتاد تحت تاثیر توهم شیشه مرتکب قتل فجیع می‌شود یا معتادی دیگر برای تامین پول مواد، دست به سرقت می‌زند، می‌توانیم نشانه‌های بارز آسیب‌های اجتماعی فقر و بیکاری را ببینیم. متاسفانه ما در برنامه‌ریزی‌های خود آن‌طور که باید به این مقوله نپرداخته‌ایم، به همین دلیل کماکان شاهد این روند نادرست هستیم.

این استاد دانشگاه، راهکار را در اشتغال‌زایی و کاهش فقر می‌داند و ادامه می‌دهد: برچسب معتاد، حضور فرد در بازار کار را محدود می‌کند و او را به سمت گروه‌های ناهنجار سوق می‌دهد. ما باید این افراد را در مراکز نگهداری ترک اعتیاد یا زندان‌ها، آموزش دهیم و شغلی به آنها بیاموزیم تا پس از بیرون آمدن، بتوانند کاری برای خود دست و پا کنند و دوباره به سمت اعتیاد و جرم نروند. سازمان بهزیستی و شهرداری باید در این زمینه فعال باشد. از طرفی آموزش خانواده‌ها در مورد اثرات مخرب مواد مخدر بسیار اهمیت دارد. نظام آموزشی و رسانه‌ها باید در این زمینه فعالیت داشته باشند.

دکتر مهدی صابری، رئیس بخش روانپزشکی پزشکی قانونی تهران درباره شناسایی افراد معتاد به شیشه می‌گوید: واکنش‌های افرادی که به مصرف شیشه وابسته شده‌اند، به صورت حالاتی از خشم، پرخاشگری، سوءظن، بدبینی، افسردگی، بی‌تدبیری و نداشتن آرامش بروز می‌کند. این مسأله رفتارهای غیرطبیعی در افراد ایجاد می‌کند و اطرافیان به‌سهولت می‌توانند این تغییرات رفتاری را تشخیص و احتمال دهند فرد به مصرف شیشه روی آورده است. وی با اشاره به این که رفتارها و حرکات اطرافیان برای معتاد به شیشه معنادار است، می‌گوید: فرد شیشه‌ای از رفتار اطرافیان برداشت‌های نادرستی دارد و هر حرکتی برای او معنادار می‌شود. او از نگاه‌ها یا گفته‌های عادی دو نفر برداشت نادرست دارد و همواره احساس می‌کند دیگران با حرف‌ها یا نگاه‌هایشان او را متهم می‌کنند. علاوه‌بر این، فرد شیشه‌ای دچار توهماتی می‌شود که ممکن است تحت تأثیرش بدون آن که صدا، شیء یا فرد خاصی در محیط باشد، آن را احساس کند و بر درستی احساس و تصور خود نیز مصر است.

دکتر صابری با اشاره به نمونه‌هایی از پرونده‌های بررسی شده ادامه می‌دهد: فرد شیشه‌ای نسبت به وسایل الکترونیک مانند تلویزیون، پریز برق، رایانه یا حتی دریچه کولر حساس است و فکر می‌کند این وسایل برای ضبط رفتار و گفته‌های او در خانه قرار داده شده است‌؛ بنابراین گاه به سمت این وسایل حمله‌ور می‌شود و آنها را خرد می‌کند. کم‌خوابی و پرخاشگری از دیگر عوارض شیشه است.

مصرف شیشه سالب مسئولیت کیفری نیست

دکتر میرحامدخانی

حقوقدان

شخصی که دچار توهم می‌شود، خود و سایر افراد را در عالمی دیگر تصور می‌کند و احتمال ارتکاب جرایم خشن از سوی او قوت می‌گیرد. شیشه، روانگردانی است که بشدت روی عملکرد مغز اثر تخریبی می‌گذارد و فرد را دچار توهم می‌کند. آمار نشان می‌دهد همزمان با گرایش جوانان به مصرف این روانگردان، جرایم ناشی از آن نیز رشد داشته است به نحوی که می‌توان از جرایم غیرعمد ناشی از تصادفات رانندگی تا قتل به عنوان خشن‌ترین نوع جرم، ردپای شیشه و توهم ناشی از آن را دید. متهمان این قبیل پرونده‌ها، معمولا در جلسه محاکمه با بیان این‌که در زمان حادثه تحت‌تاثیر شیشه، دچار توهم شده و اراده خود را از دست داده بودند، سعی می‌کنند با استناد به ماده 149 قانون مجازات اسلامی، خود را سالب مسئولیت کیفری نشان دهند در حالی که این موضوع معمولا اثبات نمی‌شود. تشخیص این که آیا فرد در زمان ارتکاب جرم تحت تاثیر توهم شیشه، فاقد اراده بوده در صلاحیت پزشکی قانونی است اما این نهاد نیز معمولا با بیان این که فرد دچار سوءمصرف مواد یا اعتیاد است، اعلام می‌کند او در زمان حادثه دارای قوه تمیز و اختیار بوده است. علت این موضوع نیز در دو مورد مهم نهفته است؛ نخست این‌که افراد جامعه از تاثیرات مخرب و توهم‌زا بودن شیشه اطلاع دارند و با علم به این موضوع سراغ آن می‌روند. براساس قانون، اگر کسی با علم به این که در صورت مصرف ماده‌ای، اختیارش را از دست می‌دهد، باز هم سراغ آن برود و تحت تاثیر آن مرتکب جرم شود، در آن صورت دیگر فاقد مسئولیت کیفری نخواهد بود. مورد دوم نیز حفظ حرمت و خون مسلمان است به این معنا که هر فردی نتواند با بیان این‌که در زمان حادثه توهم داشته است خود را از مجازات تبرئه کند.

جنایت‌هایی با ادعای توهم

دکتر علی صادقی‌زاده

قاضی دادگستری

ارتکاب جرایم اغلب متاثر از عوامل مختلف اجتماعی، روحی، روانی و خانوادگی صورت می‌گیرد اما این که تصور کنیم صرف استفاده از مواد مخدربه تنهایی باعث ارتکاب جرایم می‌شود، چندان قابل دفاع نیست و فرد باید به لحاظ شخصیتی و تربیتی زمینه ارتکاب جرم را داشته باشد تا عوامل محرک این چنینی بتواند موجب ارتکاب جرم توسط او شود. البته شیشه به‌طور مستقیم بر فعالیت مغز اثر می‌گذارد و رهایی از آن براحتی رهایی از مواد مخدر سنتی نظیر تریاک نیست. مصرف این گروه موادمخدر صنعتی مثل شیشه باعث می‌شود مغز انسان افکار و تمایلات را بموقع پردازش نکند و موجب رفتار پرخاشگرانه و در نهایت وقوع جرم شود. خشونت‌هایی مانند ازجمله فیزیکی، کلامی و پرخاشگری‌های رخ‌داده در جامعه از سوی افراد می‌تواند ناشی از مصرف موادمخدر باشد. مواد محرک از جمله شیشه ایجاد‌کننده خشونت و پرخاشگری‌های شدید است. افراد با مصرف متانفتامین یا شیشه اقدام به قتل‌های فجیع و خشن می‌کنند. خشونت معتادان شیشه‌ای می‌تواند نسبت به همسر، فرزندان و افراد دیگر با انگیزه‌های مختلف اعمال شود. مصرف شیشه و اثرات آن باعث وقوع قتل به‌خاطر سوءظن و توهم، رفتارهای خشن و درگیری از سوی فرد معتاد می‌شود. حتی امکان دارد فرد بعداز مصرف شیشه به آزار و اذیت جنسی افراد دیگر اقدام کند.

افراد شیشه‌ای بعداز مصرف به قول خودشان دچار توهماتی می‌شوند که فکر می‌کنند دیگران درصدد آسیب زدن به آنها هستند و همین باعث می‌شود این افراد به بهانه دفاع از خودشان، به دیگران حمله کنند. هر چند این فقط افکار آنهاست و با واقعیت‌های زندگی‌شان در اجتماع مطابقت ندارد. چه بسا آنها در برخی مواقع به‌دلیل این افکار خیالی و توهماتی که به آنها بعداز مصرف شیشه دست می‌دهد، به جرایمی خشن دست می‌زنند که علاوه براین که بابت آن مجازات‌هایی سنگینی در انتظارشان است، جان دیگران را به خطر بیندازند .

بنابراین اگر فردی که شیشه مصرف کرده است مرتکب قتل یا هر جرم دیگری بشود، مسئولیت کیفری خواهد داشت و مجازات می‌شود. چون به طور کامل عقل او زایل نشده و بر اعمال و رفتار مختار بوده است. براساس نظر کارشناسان موادمخدر و پزشکی قانونی، مصرف موادمخدر شیشه و روانگردان موجب توهم در مصرف‌کننده می‌شود اما رافع مسئولیت کیفری نیست و او باید مجازات قانونی شود.