هوا دلپذیر شد...

هنوز هم گوش‏ سپردن به اینها، مهم‌ترین بزنگاه‏های خاطره‏بازی با مدرسه برای ما 30‏ ساله‏هاست، حالا کمی کمتر یا بیشتر؛ سرودهایی که مدتی است جز حسی خاطره‏انگیز، حیات و نمودی دیگر نیز یافته‌اند. تا همین چند سال پیش، توجه به سرودهای ماندگار انقلابی، تنها مدخلی خاطره‌بازانه بود، اما از سال گذشته که اولین جشنواره و جایزه بزرگ موسیقی انقلاب اسلامی برگزار شد و بخش سرود را هم جدی گرفت، توجه دوباره و جدی‌تر به این سرودها دوباره در دستور کار قرار گرفت؛ جشنواره‏ای که نخستین دوره برگزاری‏اش را سپری کرد و حالا هم خبر رسیده که بخش رقابتی جشنواره گروه‌های موزیک نیروهای مسلح با عنوان «ترنم فتح» همزمان با آغاز دهه مبارک فجر در مرکز همایش‌های بین‌المللی موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برگزار می‌شود. اما حیات جشنواره‌هایی از این دست چقدر می‌تواند به پویایی سرودهای انقلابی کمک‌کند؟

سرودی که نظامی‌ها می‌خوانند

دیروز ظهر بود که علی‌اصغر جعفری، مدیرعامل موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس خبر داد جشنواره «ترنم فتح» برگزار خواهد شد. اعلام این خبر دوباره موضوع توجه به سرودهای انقلابی را که طبعا جزو میراث مهم موسیقی ما به حساب می‌آید، می‌تواند جلب کند. او در ذکر جزئیات این جشنواره گفته: «در ایام‌الله دهه فجر، گروه‌های موزیک نیروهای مسلح با اجرای زنده موزیک و سرودهای حماسی و انقلابی در میادین اصلی و نقاط پر تردد شهر تهران، یاد و خاطره روزهای پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی را زنده نگه می‌دارند».

او ادامه داده: «با هماهنگی به‌ عمل آمده با بسیج شهرداری و ستاد گردشگری شهرداری تهران، با اجرای طرح «سلام بر روح‌الله»، صبح روز دوازدهم بهمن و همزمان با سالروز ورود رهبر کبیر انقلاب اسلامی به میهن، در 12 میدان و مکان پر تردد، شهروندان تهرانی شاهد اجرای زنده سرودهای حماسی خواهند بود».

بر اساس این برنامه قرار است از روز شنبه 14 بهمن تا پنجشنبه 19 بهمن، هر روز در چهار نقطه از شهر تهران، گروه‌های موزیک نیروهای مسلح در قالب جشنواره «ترنم فتح» به اجرای زنده موزیک و سرودهای حماسی و انقلابی خواهند پرداخت.

بازتولید سرودها به جای خاطره‌بازی

بعد از گذشت حدود چهار دهه از انقلاب اسلامی ایران، در ایام دهه فجر سرودهایی را می‌شنویم که مربوط به سال 57 و دهه 50 است. البته پخش این سرودها باید هر سال برای یاد آوری تاریخ انقلاب و قرار دادن نسل جدید در حال و هوای انقلاب اسلامی ایران انجام شود. اما نکته قابل توجه این که در طول چند دهه گذشته عملا تلاش جدی برای رونق سرودهای انقلابی در کشور انجام نشده است.

از سوی دیگر در رابطه با دو رویداد تازه‌ای که به سرودهای انقلابی می‌پردازند، باید این پرسش را مطرح کرد که مگر نه این که اختصاص‏دادن جشنواره‏ به موضوعات مختلف، مستلزم موجودیتی پویاست؟ این در حالی است که مدت‏هاست سرود، جزو تولیدات موسیقایی و ادبی ما نیست. شاید از آغازین سال‏های دهه 70 که موسیقی پاپ به شکل امروزی پا گرفت، سرودها را، از هر دو ساحت، کنار گذاشتند. حالا کمتر کسی هم هست که به ترانه‏هایی که می‏نویسد، «سرود» اطلاق کند. پس اصل و اساس برگزاری جشنواره‏ها چه می‏شود؟ جشنواره‏ای که دچار انجماد تاریخی و صرفا نوستالژیک باشد، چه حرکتی می‏خواهد به راه بیندازد، جز این‌که به خاطره‏بازی روی بیاورد. بدیهی است اگر قرار است ماهیت سرود را یادآوری و احیا کنیم، مهم‌ترین فعل، تولید است، آن هم تولید باکیفیت؛ و الا برگزاری جشنواره برای سرودهای نوستالژیک، جز خاطره‏بازی چه فایده‏ای خواهد داشت.

اما در این میان، یک بار آرش امینی، سال 1387 و در جشن‌های سی‌امین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، در رابطه با سرودهای انقلابی کار بزرگی انجام داده است. او آن سال تقریبا همه نت‌های مربوط به سرودهای انقلاب را جمع‌آوری و هشت اثر انقلابی را برای ارکستر سمفونیک تنظیم کرد. او حالا به ما می‌گوید کاری که کرده، به نوعی بازتولید آن سرودها بوده که در آن سال‌ها با سادگی و با یکی دو تا ساز اجرا شده‌ است.

آرش امینی، سینماگر و موسیقی‌دان، که دو روز پس از آن اجرای خاطره‌انگیز در ترمینال شماره 2 فرودگاه مهرآباد که بیش از هزار نفر تماشاگرش بودند، اجرا را در تالار وزارت کشور دوباره روی صحنه برد، امروز در پاسخ به این پرسش جام‌جم که چرا آن پروژه را ادامه نداده، می‌گوید: «‌یکی از دلایلی که آن پروژه بزرگ مسکوت ماند، تعطیلی طولانی مدت ارکستر سمفونیک تهران بود. من حتی مجبور شدم برای کار به عراق بروم و در آن شرایط ناامن ارکستر سمفونیک بغداد را راه بیندازم. حتی آن ارکستر را با خودم برای جشنواره موسیقی فجر به ایران آوردم. منتها پس از آن هم بیشتر رفتیم سراغ اجراهای تکراری چایکوفسکی و بتهوون و کسی به پروژه ما برای سرودهای انقلاب توجهی نکرد. این در حالی است که می‌بینیم در سینمای امروز جهان، مثلا در همین فیلم دانکرک کریستوفر نولان آنها هنوز به مقولات ارزشی و دفاعی خود ارزش قائلند و نمی‌گویند این مسائل به تاریخ پیوسته».

امینی درباره جزئیات ادامه پروژه‌اش که به سرانجام نرسیده، می‌گوید: «می‌خواستیم پروژه بازتولید سرودهای انقلابی را به صورت تئاترال و اپرامانند ادامه دهیم؛ اثری که با حرکت و روایت همراه باشد که نشد».