به تماشای آفتاب

تاثیر این واقعه بر روح و ذهن ایرانیان و بالیدن در بستری از مفاهیم و نمادهای متاثر از آن،‌ باعث به‌وجود آمدن سبکی منحصربه‌فرد در هنر و ادبیات و فرهنگ و آیین این مردم شده که از آن با عنوان هنر و فرهنگ عاشورایی نام‌برده می‌شود. تاکید بر فرهنگ عاشورایی به‌عنوان یکی از بارزترین الگوهای فکری و عملی شیعیان، گرچه با برگزاری هر ساله مراسم ویژه در دهه نخست محرم،‌ فرصتی مغتنم برای بازخوانی مکتبی است که امام حسین سردمدار آن بوده و همچنان پس از گذشت قرن‌ها می‌تواند سرلوحه کردار و پندار پیروانش قرار گیرد،‌ اما متاسفانه آنچنان که باید و شاید به جهانیان شناسانده نشده است؛ ظرفیتی قابل تامل که در صورت توجه گردانندگان صنعت گردشگری کشور، بویژه بخش دولتی به آن، می‌تواند به زمینه‌ای رو به رشد برای جذب گردشگران خارجی، رونق گردشگری داخلی و تداوم و گسترش بیش از پیش فرهنگ عاشورایی در سایر نقاط جهان بدل شود.

برپاداشتن تکایا در گوشه و کنار شهرهای کشور،‌ تشکیل دسته‌های عزاداری که هر یک شیوه و رسوم منحصر به خود را در عزاداری دارند و به بهترین شکل، زبان و فرهنگ مردمان هر خطه را به ظهور می‌رسانند،‌ اجرای نمایش‌های خیابانی با موضوع وقایع عاشورا که به‌عنوان سبکی ویژه در هنرهای نمایشی و با عنوان تعزیه شناخته شده و قدمتی چند صد ساله دارد و دیگر نمادها و آیین‌هایی که زبان سوگواری و غمگساری شیعیان ایران است،‌ همه و همه جلوه‌ای باشکوه از فرهنگ دینی مردمان کشور ماست؛‌ جلوه‌هایی کمتر شناخته شده برای مردم جهان که به خودی خود از ظرفیت‌های کافی برای تغییر چهره اسلام در نظر مردم غیر مسلمان برخوردار است.

در همین راستا، ترویج گردشگری مذهبی با تمرکز ویژه بر گردشگری عاشورا،‌ امکانی قابل توجه برای تغییر نگاه تحریف شده‌ای است که با تبلیغات منفی و عملکرد غیرانسانی گروه‌های افراطی در اذهان کشورهای غربی نسبت به فرهنگ و باورهای دینی مسلمانان شکل گرفته است.

جز این،‌ جذب مسلمانان غیر ایرانی که غالبا در همسایگی ما زندگی می‌کنند برای آمدن به ایران و تجربه حضور در مراسم آیینی این ماه، با تاکید بر اشتراکات ارزشی و اخلاقی، فرصتی مغتنم برای دوستی، نزدیکی و وحدت هر چه بیشتر مردم منطقه فراهم کرده و زمینه برقراری صلح پایدار در این جغرافیای پرتنش را مهیا می‌کند.

از سوی دیگر، ورود گردشگران خارجی به کشور با هدف تجربه مراسم عزاداری در ایران، جز آن‌که به رونق گردشگری و رشد اقتصادی ناشی از آن می‌انجامد،‌ با زمینه‌سازی برای افزایش تعداد مخاطبان جهانی این فرهنگ دیرپا و غنی دینی،‌ امکان بروز هر چه بیشتر مظاهر هنری و عالی را در نحوه و شکل برگزاری عزاداری‌ها ایجاد خواهد کرد. مدیر یکی از آژانس‌های گردشگری کشور که در زمینه برگزاری تورهای مذهبی و همچنین گردشگری عاشورا فعالیت می‌کند با بیان این‌که گردشگری آیینی و از آن جمله گردشگری عاشورا نوع خاصی از گردشگری فرهنگی است که افراد را با اعتقادات و باورهای برخاسته از یک جامعه آشنا می‌کند، به جام‌جم گفت: تنوع و کثرت آیین‌ها و مراسم مذهبی در دنیا آنچنان زیاد است که افراد زیادی فارغ از دین یا مذهبشان علاقه‌مند به دیدن و کسب شناخت بیشتر در این رابطه هستند و از این‌رو به صورت بالقوه، جمعیت قابل توجهی در دنیا وجود دارند که در صورت توجه به گردشگری آیینی در کشور، در شمار گردشگران ورودی به ایران قرار می‌گیرند و بخش قابل قبولی از جمعیت مورد انتظار گردشگران ورودی تا پایان چشم‌انداز برنامه ششم توسعه را شامل خواهند شد. رضا خادم‌الرضا در ادامه به تبیین نقش مقامات دولتی مسؤول در شکل‌گیری و رونق این صورت از گردشگری پرداخت و اظهار کرد: از آنجا که معرفی جاذبه‌های گردشگری کشور به گردشگران دیگر کشورها از وظایف حاکمیتی بوده و سازمان‌های متولی در این زمینه مسؤولیت دارند، لازم است مدیران بخش‌های متولی با نگاهی به مجموعه اشکال گردشگری موجود در دنیا، به صورت‌هایی از آن که می‌توانند درکشور توسعه یافته و به جذب گردشگر منجر شوند توجه ویژه داشته و برای تقویت آن برنامه‌های لازم را طراحی کنند.

امان از این تغییرات مدیریتی

این فعال گردشگری با انتقاد از تغییرات گسترده و پی در پی در مجموعه مدیریت سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری و به تبع آن معاونت گردشگری،‌ امکان هرگونه برنامه‌ریزی بلندمدت برای توسعه گردشگری در شکل کلی آن و همچنین انواع مشخصی از گردشگری بویژه در سطح جذب گردشگران خارجی را دشوار و حتی ناشدنی دانست و تاکید کرد: ما در معرفی جاذبه‌های گردشگری خود که گردشگری مذهبی و رویدادی از جمله گردشگری عاشورایی را نیز دربرمی‌گیرد بسیار ضعیف عمل کرده‌ایم و متاسفانه این روند کژدارومریز سیری نزولی را هم در پیش گرفته است. خادم‌الرضا تغییر سیاست‌های کلان در این حوزه را عامل اصلی عدم امکان شکل‌گیری جریانی پایدار از ورود گردشگران خارجی عنوان و تصریح کرد: تلاطم‌های موجود در سطح مدیریتی،ساختاری و نبود برنامه‌ای جامع با چشم‌انداز بلندمدت،‌ فرصت تمرکز بر شکل خاصی از گردشگری را از فعالان بخش خصوصی گرفته و به همین خاطر علی‌رغم وجود ظرفیت‌های بسیار در جذب گردشگران عاشورایی به کشور، در عمل در این زمینه هم موفقیت چشمگیری نداشته‌ایم.

او در ادامه بر نقش نهاد متولی گردشگری در معرفی این نوع از گردشگری به جهانیان و داشتن برنامه‌های منسجم و پایدار برای شناسایی کشورهای هدف و ارائه بسته‌های متنوع گردشگری که گردشگری عاشورا نیز در زمره آنهاست تاکید کرد. با این همه خادم‌الرضا با فرض حمایت بخش دولتی از این جریان، بر نقش بخش خصوصی در ترویج گردشگری آیینی و تلاش برای جذب گردشگران خارجی با هدف دیدن آیین‌های دینی در ایران بویژه آیین‌های عاشورا نیز تاکید و تصریح کرد: صاحبان دفاتر خدمات مسافرتی با شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی و با کسب شناخت کافی از جامعه مخاطب خود، می‌توانند بسته‌های متنوعی را برای سفر به ایران و در قالب گردشگری مذهبی و آیینی تعریف کنند. در واقع فعالان بخش خصوصی با داشتن خلاقیت می‌توانند اتفاقات بزرگی را در توسعه گردشگری ورودی کشور رقم بزنند که گردشگری آیینی یکی از آن دست حوزه‌هایی است که زمینه ابتکار‌عمل لازم را برای طراحی
تورهای جذاب در اختیار آنان قرار داده است.

روز جهانی گردشگری با رنگ و بوی محرم

برگزار می‌شود27 سپتامپر مصادف با پنجم مهرماه در تقویم جهانی به نام روز جهانی گردشگری ثبت شده است. این روز اما چند سالی است در ایران با محرم متقارن شده است. طی چند سال اخیر که از یک سو توجه به صنعت گردشگری و از سوی دیگر توجه به آیین و رسوم محرمی در کشورمان مورد توجه بخش دولتی و خصوصی قرار گرفته، به روز جهانی گردشگری هم با رنگ و بوی «محرم» نگریسته می‌شود. نیمه دوم سال و بویژه پاییز فصل حضور گردشگران خارجی در ایران است. این مهم در کنار روز جهانی گردشگری و ایام محرم که هر دو در مهر و پاییز واقع شده، ظرفیت ممتازی را برای جلب نظر گردشگران خارجی و جهانی کردن آیین و رسوم محرمی و عزاداری سیدالشهداء ایجاد کرده است. مراسمی که در شهرهای زیارتی مثل مشهد، شیراز و قم و آیین‌ها و سنت‌هایی که در یزد، زنجان، کاشان و مشهد اردهال برگزار می‌شود، همیشه برای گردشگران جذاب بوده و اتفاقا سال گذشته و با فراهم شدن زیرساخت‌ها و امکانات گردشگری در این شهرها، نظر بسیاری از گردشگران خارجی به این آیین و رسوم جلب شد.

سازمان جهانی جهانگردی از سال ۱۹۸۰ میلادی تاکنون، ۲۷سپتامبر را به عنوان روز گردشگری جهانی گردشگری جشن می‌گیرد. انتخاب این روز به انگیزه‌ بالا بردن سطح آگاهی در مورد نقش گردشگری در جامعه جهانی و نشان دادن چگونگی تاثیر گردشگری بر ارزش‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی در سراسر جهان است.

آیین‌های محرمی وحدت‌آفرین در کردستان

شاید تصور کنید که عزاداری سیدالشهدا و برگزاری آیین و رسوم خاص ایام محرم، ویژه شیعیان ایران است و برادران و خواهران اهل سنت یا نقشی در این مراسم ندارند یا اگر دارند آنقدر کمرنگ است که به چشم نیاید. اما برخلاف این تصور می‌توان اذعان داشت که در استان‌های سنی‌نشین کشورمان همچون کردستان، جلوه‌های عزاداری ایام محرم به الگویی برای وحدت و برادری میان شیعیان و سنیان این استان بدل شده است.

مردم متدین استان کردستان همچون دیگر استان‌های کشور در بزرگداشت مناسبت‌های مذهبی دارای آداب و رسوم ویژه‌ای از جمله عزاداری در ماه محرم هستند و همه ساله در کنار هم اقدام به برگزاری آیین‌های مختلف می‌کنند.

به گزارش ایرنا، اشعار شعرای کرد اهل سنت به زبان‌های فارسی، کردی و عربی نشان از ارادت فراوان مردم کردستان به اهل بیت پیامبر(ص) بویژه حضرت امام حسین(ع) است.

در این ایام، آیین‌های عاشورایی مختلفی در شهرها و روستاهای استان با آداب و رسوم خاصی مانند تشکیل حلقه عزا در مقابل مساجد، تکایا و حسینیه‌ها، مراسم گل‌گیران، مجالس روضه‌خوانی و تعزیه‌خوانی برگزار می‌شود که این مراسم‌ها از واپسین روزهای ماه ذی‌الحجه آغاز و تا پایان دهه اول محرم ادامه دارد.

پخت حلیم در شب تاسوعا توسط زنان برخی از مناطق استان از جمله شهر سریش‌آباد از جمله رسوم دیگری است که در این استان در ایام محرم دیده می‌شود و با این حلیم در صبح غم‌انگیز عاشورا از عزاداران پذیرایی می‌شود.

طشت‌گذاری از دیگر آیین‌هایی در میان مردم قروه از تقدس خاصی برخوردار است، عاشقان سرور و سالار شهیدان و دوستداران اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) در این آیین با قرار دادن طشت آب در مساجد، تکایا و حسینیه‌ها و مدیحه سرایی به استقبال ماه محرم می‌روند. روشن کردن شمع، نوشیدن آب متبرک از این طشت‌ها، صحنه‌سازی حالات طفلان لب تشنه دشت نینوا و مداحی و سوگواری از اعمال این مراسم است که شهرستان‌های کامیاران، سنندج، قروه، دهگلان و بیجار عمده جلوه‌گاه این آیین‌هاست.

شیما رئیسی

ایران