یادداشت؛ « المیزان» خورشید تابان همه تفاسیر است

به گزارش جام جم آنلاین ، در محضر بزرگان متعددی از جمله سیدعلی آقا قاضی طباطبایی حکمت و عرفان آموخت. علامه درباره بزرگواری قاضی گفتند که ما هر چه داریم از قاضی داریم.

علامه طباطبایی در عرفان نیز از آیت الله آقا مرتضی طالقانی تاثیر پذیرفت. در فلسفه هم از آیت الله حسن بادکوبه ای و در خارج فقه و اصول هم از آیت الله غروی اصفهانی کسب فیض نمود. در رجال شاگردآیت الله میرزا حسین نائینی و در ریاضیات هم شاگرد سید ابوالقاسم خوانساری بود.

علامه طباطبایی همانطور که استادان نامداری داشت، شاگردان ناموری هم پرورش داد.

یکی از آثار گران سنگ این عالم بزرگ تفسیر 20جلدی قرآن است. «تفسیر المیزان» تفسیری است که به شیوه قرآن به قرآن نوشته شده و جاودانه و ماندگار است.

این آثار از همه تفاسیر شیعه و سنی بالاتر است. در المیزان همه مباحث فلسفی، روایی، فقهی، علمی و عرفانی به صورت همه جانبه بررسی شده است و چون تفسیر قرآن به قرآن است ، خطایی در آن نیست. این کتاب بسیار تاثیر گذار بوده و فوق العاده شهره است. تفسیر المیزان خورشید تابانی است در آسمان همه تفاسیر.

کتاب دیگری که برای نسل امروز قابل استفاده است «اصول فلسفه و روش رئالیسم» نام دارد. همانگونه که المیزان برای نسل امروز و فردا پرتو افکن و درخشان است و برای همه جویندگان و ره پویان قرآن منبع بسیار ارزشمندی به حساب می آید، کتاب «اصول فلسفه و روش رئالیسم» نیز تاثیرگذاری زیادی بر روی نسل دیروز و امروز و فردا داشته ودارد.

در روزگاری که ماتریالیست ها و مارکسیست ها در ایران ما تاخت و تاز می کردند و جوانان را به خود گرفته بودند و اندیشه های انحرافی خویش را به خورد آنان می دادند، علامه طباطبایی این کتاب را بیش از 50 سال پیش در یک جلد نوشت. بعدا با پاورقی های علامه شهید مطهری این کتاب به پنج جلد رسید. در آن زمان این کتاب بهترین مرجع در عرصه فلسفه تطبیقی بود. بعد از گذشت نیم قرن هنوز کتابی وجود ندارد که با آن کتاب همسنگ باشد. این کتاب سرچشمه ای شد برای دیگران تا از آن جرعه ها بنوشند. این اثر جاودانه هم برای نسل امروز و فردای ما اثرگذار است .

دیدار هانری کربن با علامه طباطبایی نیز بسیار مهم بود. هانری کربن مسیحی بود و همه ادیان و فلسفه ها را مطالعه می کرد. گویا علامه طباطبایی همان کسی بود که در رویاهایش دیده بود. کربن کتاب هایی درباره اندیشمندان اسلامی نوشته که شاید اصلا اسم آنها را هم نشنیده ایم، همانند کتابی که درباره سید حیدر آملی فیلسوف و عارف قرن هشتم نوشت و یا دیگر آثارش درباره ملاصدرا و شیخ اشراق و ...

دکتر علی شریعتی در یکی از کتاب هایش درباره ملاقات با کربن و دانشوران دیگر با علامه طباطبایی می نویسد: «من دیدم که علامه طباطبایی چون سقراط بودو کودکان به گرد او حلقه زده بودند.»

کربن چیزی را که دنبال می کرد به نیکی در یافت. هر سوالی را از علامه می پرسید دقیقا به همان جوابی می رسید که می خواست. کربن اوایل انقلاب از دنیا رفت و سلسله مصاحبه های او با علامه به چاپ رسید.

بعد از ملاصدرا در قرن چهارم شخصیتی مانند علامه طباطبایی نداشته ایم. با این سطح اندیشه و تفکر که واقعا شکوهمند و شگفت آور بود البته شخصیت هایی بودند که بشود آنها را با علامه مقایسه کرد همانند ملاهادی سبزواری درعصر قاجار اما واقعیت همان است که کسی از لحاظ جامعیت به پای ایشان نمی رسد. علامه جامع منقول و معقول بود و تاثیرگذاری شگرفی داشت.

حلقه به حلقه اندیشه های او ادامه دارد. او الگویی تمام عیار در عقلانیت، قرآن، فقه و فلسفه است.

گفته می شود علامه طباطبایی دیوان خود را سوزانده است چون اعتقاد داشت کسی که فلسفه می خواند بهتر است این تفکر با شعر آمیخته نشود. در نتیجه اکنون فقط دو غزل از او باقی مانده است.

در هر حال علامه طباطبایی چنان عالم بزرگ و فیلسوفی بود که نمونه و مشابه آن پیدا نشد.

یادش گرامی باد
دکتر عزیز الله سالاری / کارشناس فلسفه و معارف اسلامی