ایران پیشگام مبارزه با تروریسم

شاید بتوان گفت هیچ کشوری در جهان به اندازه ایران سابقه مبارزه با تروریسم ندارد؛ چراکه جمهوری اسلامی طی ۴۵سال گذشته با انواع و اقسام چالش‌های تروریستی روبه‌رو بوده است. در جهان امروز تقریبا نمی‌توان کشوری را یافت که چنین تجربه‌ای در مواجهه با گونه‌های مختلف تروریسم داشته باشد. مبارزه با تروریسم، یک شکل ندارد و ایران نه‌تنها در داخل کشور با این پدیده به‌طور گسترده مقابله کرده، بلکه تجربیات خود را به‌صورت عملی به کشور‌های دیگر نیز منتقل کرده است؛ از مبارزه با تروریسم در خاک سوریه و عراق گرفته تا همکاری‌های امنیتی در سودان، کشور‌های اقیانوسیه مانند سریلانکا و حتی فیلیپین. همچنین در جریان برگزاری المپیک در چین، تهران همکاری‌های امنیتی گسترده‌ای جهت مبارزه شناسایی جریان‌های تروریستی با پکن داشت. بسیاری از کشور‌های پیرامونی نیز از تجربیات ایران در مبارزه با تروریسم استفاده کرده‌اند. 

بنابراین، در میان کشور‌های عضو شانگهای، کشوری که بیشترین سهم و تجربه را برای برگزاری رزمایش و مانور‌های مرتبط دارد ــ به‌جز خود چین که در سازمان نقش محوری دارد ــ ایران است، که این یک نکته مهم به شمار می‌رود. 

نکته بعدی درباره اجلاس شانگهای این است که جهان از نظر ژئوپلیتیک در حال‌گذار از نظم تک‌قطبی ــ که در آن ایالات متحده قدرت برتر بود ــ به نظمی چندقطبی است. اکنون، ریشه بسیاری از درگیری‌های خونین کنونی و آینده جهان را باید در همین تغییر نظم جهانی یافت. تغییر از تک‌قطبی به چندقطبی معمولا بدون تنش و جنگ امکان‌پذیر نیست، زیرا قدرت هژمونیک حاضر نیست به‌سادگی جایگاه خود را واگذار کند. این تغییر چه در عرصه اقتصادی و چه در قالب تحولات نظامی بروز پیدا می‌کند. 

اگر به درگیری‌های جاری نگاه کنید ــ از جنگ اوکراین و روسیه گرفته تا تنش‌های نزدیک در ونزوئلا، موضوع تایوان و حتی درگیری‌های خاورمیانه و تجاوز رژیم‌صهیونیستی به ایران ــ همه اینها در چارچوب تغییر نظم جهانی معنا پیدا می‌کند. در نظم جدید چندقطبی، محور انتقال قدرت از غرب به شرق و از شمال جهانی به جنوب جهانی است. پیمان‌های منطقه‌ای بزرگ مانند شانگهای و بریکس نیز تجلی همین تغییر هستند. کشور‌های اصلی تأثیرگذار در این نظم جدید، چین با قدرت عظیم اقتصادی و قدرت نظامی رو به افزایش، و پس از آن روسیه هستند. ایران نیز به لحاظ ژئوپلیتیک در محور چین، ایران و روسیه نقش بسیار حساسی دارد. 

این موضوع باعث شده مقامات آمریکایی بار‌ها اعلام کنند «محور چین، روسیه و ایران» محور دشمنان آنهاست. 

به همین دلیل، اجلاس همکاری‌های شانگهای برای ایران اهمیت زیادی دارد و ضروری است که کشور در این اجلاس حضوری فعال و مؤثر داشته باشد. در اینجا باید یادی کنیم از مرحوم شهید رئیسی که تلاش‌های فراوانی کرد تا ایران ظرف سه سال به عضویت دائم شانگهای و بریکس درآید. 

در حوزه سیاست خارجی و اقتصادی نیز باید این چرخش را بپذیریم و اجرا کنیم. متأسفانه در سال‌های قبل از دولت مرحوم رئیسی ــ که دولت به‌واسطه غلبه نگاه غرب‌گرا، تمایلی به همکاری‌های راهبردی با شرق نداشت ــ کشور با تأخیر و آسیب‌های زیادی مواجه شد. آن دولت همه چیز را به رابطه با غرب گره زد و این امر موجب شد فرصت‌های مهم همکاری با شرق از دست برود؛ فرصتی که می‌توانست ما را زودتر به سمت نظم جدید جهانی هدایت کند. نتیجه این تأخیر همان مشکلاتی است که امروز در عرصه اقتصاد، سیاست خارجی و حتی امنیت ملی مشاهده می‌کنیم. 

به اعتقاد من، بخش زیادی از مشکلات فعلی سیاست خارجی، امنیتی و به‌ویژه اقتصادی کشور ناشی از همین عدم چرخش به‌موقع به سمت شرق بود؛ چرخشی که بسیاری از کشور‌های دنیا و حتی همسایگان ما زودتر انجام دادند. البته این به آن معنا نیست که باید رابطه با غرب را قطع کرد، اما این‌که همه ظرفیت‌های کشور فقط در چارچوب غرب تعریف شود خطایی راهبردی است. اکنون اقتصاد و قدرت جهانی آرام‌آرام به سمت شرق در حال حرکت است و ایران نیز به‌عنوان یک کشور شرقی باید زودتر این مسیر را آغاز می‌کرد. 

در حوزه نظامی و امنیتی نیز پشتوانه‌های اصلی ما در جهان شرق قرار دارند. اگر این پشتوانه‌ها نبود، کشور در جریان تهاجم اخیر دچار خسارات و حملات بسیار بیشتری می‌شد. همچنان هم اگر تعرض جدیدی علیه ایران شکل بگیرد، همکاری‌های امنیتی و سیاسی با شرق ضروری خواهد بود. نمونه بارز این موضوع در ماجرای «مکانیسم ماشه» بود؛ جایی که کشور‌های شرقی به طرز بی‌سابقه‌ای پشت ایران ایستادند و نگذاشتند اهداف آمریکا و اروپا پیش برود.