عدالت در شهر، گم شده است

 این در حالی است که در ماه خرداد نیز افزایش بهای بلیت را شاهد بودیم و امسال در اتفاقی کم‌سابقه قرار است کرایه حمل‌ونقل عمومی دو بار در طول یک سال گران‌‌ شود البته پرواضح است که امسال، سال سختی برای شهرداری تهران از نظر تامین درآمدها بوده‌است و مدیران شهری نیز در ماه‌های گذشته بارها نسبت به کاهش منابع درآمدی شهرداری گلایه کرده‌اند اما تفاوت مهم تهران به‌عنوان پایتخت ایران با دیگر شهرهای جهان در این زمینه این است که اصولا در شهرهای دیگر تا حد امکان دولت‌ها برای ارائه خدمات شهری ارزان‌تر به مردم یارانه می‌دهند، اما چند سالی است که در کشور ما به محض این‌که منابع درآمدی شهرداری به مشکل برمی‌خورد، مدیریت شهری به‌جای تامین هزینه اداره شهر از بودجه‌های عمومی به جیب مردم پناه می‌آورد.

در همین راستا، در سال‌های گذشته بارها شاهد این نکته بودیم که مسؤولان شهرداری تهران و اعضای شورای این شهر از پایبند نبودن دولت به تعهدات مالی تعیین‌شده در قانون برای تامین بخشی از هزینه‌های توسعه حمل‌ونقل عمومی گلایه کرده و گفته‌اند که این مساله باعث فرسودگی قطارهای مترو و اتوبوس‌ها شده است اما تاکنون کمتر دیده‌ایم که مدیران شهری پایتخت گامی جدی برای وصول مطالبات شهرداری از دولت بردارند و خود دولت نیز هیچ اهمیتی به پرداخت بدهی‌هایش نمی‌دهد.

این مساله ثابت می‌کند که حمل‌ و نقل عمومی جزو اولویت‌های هزینه‌ای دولت نیست و متاسفانه چوب این اتفاق را اقشار پایین‌دست جامعه می‌خورند که بیش از همه از مترو و اتوبوس استفاده می‌کنند و حالا گران شدن مجدد کرایه مترو و اتوبوس بیش از پیش سبد هزینه‌های آنها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

سال‌ها پیش که هنوز فاصله طبقاتی موجود در کشور به حد کنونی نرسیده بود، تحقیقاتی انجام دادم که نشان می‌داد درآمد سرانه ساکنان نیمه شمالی پایتخت به طور متوسط شش برابر درآمد سرانه ساکنان نیمه جنوبی آن است.

این در حالی است که تا آن زمان، در شهرداری تهران برای شمال شهر شش برابر جنوب شهر هزینه شده بود.

با توجه به این‌که در سال‌های اخیر نیز شاهد تغییر ملموسی در این زمینه نبوده‌ایم، همچنان می‌توان گفت در پایتخت ما عملا عوارض شهرداری در حالی بیشتر به سود مردم شمال شهر خرج می‌شود که ساکنان جنوب شهر بیشتر نیازمند خدمات شهرداری ازجمله حمل‌‌ونقل عمومی هستند و این یعنی نبود عدالت اجتماعی در مدیریت شهری.

نکته دیگر این که اصولا در شهرهای پیشرفته جهان، همواره از ساکنان مناطق مرفه‌ چند برابر اهالی محله‌های فقیرنشین عوارض گرفته می‌شود.

این در حالی است که در تهران و دیگر کلانشهرهای ما تقریبا چنین اصلی رعایت نمی‌شود و عوارض پرداختی شمال‌شهری‌ها چندان بیشتر از ساکنان محله‌های جنوبی نیست، چراکه اصولا رانت و نفوذ اقشار مرفه در بدنه مدیریت شهری باعث می‌شود عدالت اجتماعی در دریافت عوارض رعایت نشود و تصمیم‌گیران هم وقتی به دنبال جبران کسری بودجه شهرداری هستند، به‌جای تامین هزینه‌های لازم از اقشار مرفه‌ ساده‌ترین راهکار یعنی تامین هزینه از جیب همه مردم و به‌خصوص اقشار ضعیف‌تر را انتخاب می‌کنند.

دکتر شریف مطوف - کارشناس برنامه‌ریزی شهری / روزنامه جام جم