آداب دعا

به گزارش جام جم آنلاین؛ از آنجا که دعا خود نوعی عبادت است, بدیهی است که شرایط و ویژگی های خاص خود را دارد.دعا خواندن خدا و خواستن از اوست. دعا در بحرانی ترین لحظه ها ارتباط انسان را با خدای خویش برقرار ساخته و جریان دوباره حیات و امید را در رگ های بنده جاری می سازد. 

1.دعا با نام خدا باید شروع شود:

پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ می فرماید: لا یردّ دعاء اوّله بسم الله الرحمن الرحیم : دعایی که اولش بسم الله الرحمن الرحیم است، برگردانده نمی شود.(بحارالانوار، ج90، ص 313)

2.در هنگام دعا ، شخص دعاکننده به گناهانش اقرار و اعتراف نماید:

اظهار ذلت و بندگی به درگاه خدا و اعتراف به گناه، یکی از آداب استغفار است.در توبه حضرت آدم و حوا ( در آیه 23 سوره اعراف ) آمده است:قالا ربَّنا ظَلَمنا انفُسَنا وَ إِن لَم تَغفِر لَنَا وَ تَرحَمنا لَنَکونَنَّ مِنَ الخاسِرِین: گفتند: پروردگارا ما به خود ستم کردیم و اگر ما را نیامرزی و مورد رحمت خود قرار ندهی ، از زیانکاران خواهیم بود. 

امام صادق ـ علیه السلام ـ می فرمایند: انما هی المدحة ثمّ الاقرار بالذنب ثمّ المسالة ... : {دعا کننده، اول} خدا را ستایش کند، بعد به گناه و اشتباه خود اقرار نماید، بعد نیاز خودش را مطرح نماید. (بحارالانوار، ج90، ص 317) 

3.قبل از طرح خواسته ها به تمجید از الطاف بیکران حق پرداخته شود: 

امام صادق ـ علیه السلام ـ می فرمایند: کلّ دعاء لا یکون قبله تمجید فهو ابتر... : هر دعایی که پیش از آن ستایش و تمجید حق تعالی نشود، ناقص است.( بحارالانوار، ج90، ص 321) 

امیرالمومنین امام علی ـ علیه السلام ـ می فرمایند:« مدح و تمجید ، قبل از نیاز و خواهش است. پس زمانی که خدا را می خوانید ، او را تمجید و ستایش کنید. » پرسیده شد: « چگونه خدا را ستایش و تمجید نماییم ؟» حضرت فرمودند:« می گویی: ای کسی که از رگ گردن به ما نزدیکتری ، ای کسی که بین شخص و قلب او حائل می شوی، ای کسی که در برترین دیدگاه ها و منظر هستی ، ای کسی که نظیر و مثل نداری.» (بحارالانوار، ج90، ص 315)

4.درود بر رسول گرامی اسلام و خاندان مطهرش ، سرلوحه هر دعا باشد:

پیامبر گرامی اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ می فرمایند: صلاتکم علیّ اجابة لدعائکم و زکاة لاعمالکم: ستایش و درود شما بر من، باعث اجابت دعای شما و زکات اعمال شماست.( بحارالانوار، ج91، ص 59)  

امیرالمومنین امام علی ـ علیه السلام ـ می فرمایند: کلّ دعاء محجوب عن السماء حتّی یصلّی علی محمد و علی آل محمد: هر دعایی در پرده حجاب ماندنی است و مستجاب نمی شود تا بر حضرت محمد ـ صلی الله علیه و آله ـ و آلش صلوات فرستاده شود. (بحارالانوار، ج90، ص311)

5.شروع دعا با توسل به معصومین ـ علیهم السلام ـ باشد:  

در دعای معصومین ـ علیهم السلام ـ آمده : اللهم ان کانت ذنوبی قد اخلقت وجهی عندک و حجبت دعائی عنک فصلّ علی محمّد و استجب لی یا ربّ بهم دعائی : پروردگارا ! اگر گناهانم باعث بی آبرویی من نزد تو و مانع قبول دعایم شده است، پس بر محمد و خاندانش درود فرستو تو را به آنان سوگند ، دعایم را بپذیر. (بحارالانوار، ج91، ص22) 

از سماعة بن مهران نقل شده از امیرالمومنین امام علی ـ علیه السلام ـ فرمودند:« اذا کانت لک حاجة الی الله فقل:« اللهم انی اسئلک بحق محمد و علی فان لهما عندک شأنا من الشأن: هنگامی که برای تو حاجتی پیش آمد ، نزد خدا بگو: بارپروردگارا! از تو حاجت خود را می خواهم . بح حق محمد ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و علی ـ علیه السلام ـ که برای آنها شأنی بالای همه شانهاست.» (بحارالانوار، ج91، ص22)

6.قبل از هر دعا ، دو رکعت نماز خوانده شود:

امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: مردی داخل مسجد شد و دو رکعت نماز خواند و حاجت خود را از خدا خواست . پس رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود: بنده بر پروردگارش سبقت گرفت ( خودش را برتر از رب خود دانست و قبل از ثنای خدا و دورد بر پیامبر، حاجت خود را خواست) ؛ و مرد دیگری امد و دو رکعت نماز خواند سپس ثنای خدا را گفت و بر پیامبر و خاندانش درود فرستاد. پس حضرت صلی الله علیه و آله ـ فرمودند: بخواه که عطا ( مستجاب ) می شود. (بحارالانوار، ج90، ص316)

7.ابتهال (زاری ) و تضرع در هنگام دعا فراموش نشود: 

خداوند به حضرت موسی ـ علی نبینا و آله و علیه السلام ـ وحی فرمود: یا موسی کن اذا دعوتنی خائفا مشفقا وجلا و عفر وجهک فی التراب، و اسجد بمکارم بدنک، و اقنت بین یدی فی القیام و ناجنی حیث تناجینی بخشیة من قلب و جل : هنگام دعا، بیمناک ، ترسان و هراسان باش؛ صورتت را بر خاک گذار و بر خاک سجده کن و مناجات و راز و نیازت با من،  به همراه خشیتی برخاسته از دل ترسان باشد. (عده الداعی ، ص341) 

خدای متعال به عیسی ـ علی نبینا وآله و علیه السلام ـ چنین موعظه کرد: ادعنی دعاء الحزین الغریق الذی لیس له مغیث ... و لا تدعنی الا متضرعا: ای عیسی! مرا بخوان، همانند خواندن شخص حزین و غرق شده ای که پناهگاهی برای او نیست .. و مرا مخوان مگر با حالت تضرع.( (بحارالانوار، ج90، ص314)

8.دعا باید آرام و پنهانی باشد: 

خداوند در آیه 54 سوره اعراف می فرماید: اُدعُوا رَبَّکُم تَضَرُّعَا وَ خُفیَة : خدا را با تضرع و زاری و به صدای آهسته ( که به اخلاص نزدیک است) بخوانید. 

امام رضا ـ علیه السلام ـ می فرماید: دعوة العبد سراً دعوة واحدة تعدل سبعین دعوة علانیة : یک دعای پنهانی بنده، برابر با هفتاد دعای آشکار است. ((بحارالانوار، ج90، ص323)

9.هر دعا با ذکر صلوات ختم شود:

امام صادق ـ علیه السلام ـ می فرمایند: هر که نیازمند درگاه خدای عزوجل است، باید دعایش را باصلوات بر محمد و خاندانش شروع کند، آنگاه حاجت خویس را بخواهد و دعا را باصلوات پایان دهد؛ زیرا صلوات ـ که دعا در حق حضرت رسول و خاندانش است ـ رد نمی شود و خدا بزرگوارتر و کر یم تر از آن است که آغاز و انجام دعا را ـ که صلوات است ـ قبول و میانه اش را رد کند. (بحارالانوار، ج90، ص316)

10.هنگام دعا دست ها بالا برده شود:

امام حسین ـ علیه السلام ـ فرمودند: کان رسول الله ـ صلی الله علیه و آله ـ یرفع یدیه اذا ابتهل و دعا کما یستطعم المسکین: رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ هنگام تضرع و زاری دستهایش را بالا می برد، آن چنان که مسکین درخواست طعام می کند. (بحارالانوار، ج16، ص387)

به حضرت موسی ـ علی نبینا و آله و علیه السلام ـ وحی شد: دستانت را ذلیلانه به درگاهم رها کن ، بسان بنده ای که در نزد سرور خویش با آه و فریاد، خواهش می کند؛ هرگاه چنین کردی ، به تو مهر می ورزم . ای موسی ! از فضل و رحمتم بخواه ، که فضل و رحمت ، تنها در اختیار من است نه دیگری ، و در وقت دعا و درخواست بنگر که میل و رغبتت نسبت به آنچه دارم چگونه است. هر عاملی جزای خویش را دارد و گاه شخص ناسپاس هم به جزای کوشش خود می رسد.(عده الداعی ، ص 182)

نتیجه : 

رعایت آداب هر عبادت و آمادگی ظاهری و باطنی عبد در برابر مولا و خدای خویش علاوه بر آثار ظاهری و عینی، برکات اخروی و معنوی نیز با خود به همراه دارد که موجب آرامش در زندگی می گردد. دعا پناهگاه انسان در دنیا موقع گرفتاری ها و ناگواری هاست. البته شایسته است در همه لحظات ، سپاس گزار و در ارتباط با خداوند متعال باشیم ، و فقط در زمان گرفتاری به مناجات با پروردگار نپردازیم .

نگارنده: ز.فیاضی