مدیرکل اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان زنجان:
ویردار اما هنوز ایستاده است، درست مثل همه ۴۸۰سالی که اینجا روی همین خاک پا گرفت و قد کشید؛ اما دیگر امیدی به نجاتش نیست، ویردار ایستاده مرده است و این برای دوستداران محیط زیست و فعالان منابع طبیعی کشورمان یکی از تلخ‌ترین خبرهای این روزها بوده؛ خبری که از سلاخی عمدی درخت بلوط کهنسال محور خرم‌آباد به الشتر حکایت می‌کند؛ درختی که در ابتدای جاده روستای دولتشاه قرار دارد و حالا زخمش، داغی تازه روی دل دوستداران زاگرس گذاشته‌است.
نمی‌دانستیم ویردار به لری یعنی چه. حالا اما می‌دانیم که یعنی مراقب، یعنی محافظ و نگهبان. حالا می‌دانیم ویردار، اسم یک درخت کهنسال بلوط است در استان لرستان؛ درختی که جانش را همین هفته پیش از دست داده، گرچه مثل همه روزهای ۴۸۰سال قبل، سرجایش ایستاده‌باشد، اما دیگر امیدی به زنده ماندنش نیست. نمی‌دانستیم «کت‌زنی» یعنی چه، اما حالا می‌دانیم این درخت بلوط را با کت‌زنی کشته‌اند. می‌دانیم یک یا چند نفر، شبانه درخت را سلاخی کرده‌اند و دور تا دور، پوست و گوشت تنه‌اش را کنده‌اند تا خشک شود؛ به همین سادگی، به همین تلخی...
آن‌طور که احسان‌ا... فاضل‌پور، مدیر انجمن بلوط‌بانان زاگرس به ما می‌گوید، درخت ویردار سلاخی شده‌است و به احتمال خیلی زیاد امیدی به زنده ماندش نیست.
این فعال محیط زیست ادامه می‌دهد: «فرد یا افرادی ناشناس، با انجام کت‌زنی، پوست‌های آوندی این درخت کهنسال را کنده‌اند و تقریبا ظرف یک سال آینده این درخت خشک خواهدشد. گرچه اقدامات اولیه برای مرهم گذاشتن روی زخم تنه‌درخت انجام شده اما این پانسمان هیچ کمکی به غیر از ضدعفونی کردن درخت و جلوگیری از نفوذ حشرات به تنه‌اش ندارد، درخت قطعا برگ هم می‌دهد، اما چون چرخه حیاتش ناقص شده و تمام آوندهای پوسته درخت کنده‌شده، احتمال زنده ماندنش بسیار کم است. »
او با این حال اظهار امیدواری می‌کند در فصل بهار با استفاده از سرشاخه‌های جوان این درخت و با پیوند این ساقه‌های جوان به قسمت کت زنی شده، حیات دوباره‌اش را به آن برگردانند؛ امیدی که البته بیشتر به یک امید محال می‌ماند چراکه با این کت‌زنی، به احتمال ۹۵درصد این درخت مرده‌است.
ویردار تنها قربانی کت‌زنی شبانه درختان بلوط در این منطقه نبوده و نیست، همزمان با او ۲۵درخت جوان دیگر هم در منطقه‌ای نزدیک، کت‌زنی شده‌اند. اما قصه ویردار با بقیه درخت‌ها متفاوت است و همین تفاوت حالا داغ به دل خیلی‌ها نشانده؛ ماجرایی که به اطلاق عنوان «نگهبان» به این درخت می‌رسد.
مدیر انجمن بلوط‌بانان زاگرس در توضیح بیشتر می‌گوید: «حدودا پنج‌سال پیش بود خبردار شدیم این درخت در مسیر احداث جاده جدید خرم‌آباد به الشتر قرار گرفته‌است؛ یعنی دقیقا در وسط لاین.
از وقتی این خبر منتشر شد، انجمن ما و بقیه انجمن‌های دوستدار محیط‌زیست در منطقه تلاش کردند و بالاخره بعد از برگزاری جلسات متعدد با اداره راه و مشاور پروژه و نهادهای دیگر، لاین این جاده جابه‌جا شد تا جان این درخت کهنسال در این عملیات عمرانی گرفته نشود.درحقیقت بریدگی‌ای که در طرح اصلی جاده، چند صد متر جلوتر قرار داشت، به این قسمت منتقل شد تا به درخت آسیبی نرسد و در نتیجه از جان درخت محافظت شد.»
این درخت کهنسال از همان زمان و به خاطر این فعالیت محیط‌زیستی، معروف شد به درخت ویردار یا همان درخت مراقب و نگهبان. فاضل‌پور می‌گوید:« این برای همه ما یک اتفاق خوشایند بود؛ چون یک جورهایی سمبلی هم برای فعالیت‌های محیط‌زیستی‌مان پیدا کردیم و نشان می‌داد تلاش هایمان به نتیجه رسیده‌است.»
حالا پنج‌سال از آن اتفاق می‌گذرد، ویردار از عملیات عمرانی جاده‌سازی جان سالم به در برد اما در یکی از شب‌های سرد زمستان ۹۹ روزشمار زندگی‌اش به پایان رسید.
آن‌طور که فاضل‌پور می‌گوید این حرکت نشان از یک پدیده وندالی دارد:«این درخت معارض و مزاحم هیچ‌کسی نبود و با این‌که عمدتا در منطقه ما کت‌زنی درخت‌های بلوط به خاطر بحث فروش زغال انجام می‌شود، اما در این یک مورد حدس خود ما این است که درخت توسط یک فرد بیمار مورد هجمه قرار گرفته است.»
مدیر انجمن بلوط‌بانان زاگرس اما در ادامه از مرگ درختان بلوط دیگر هم در منطقه زاگرس خبر می‌دهد و می‌گوید: «این حرکت نمونه انگشت‌شماری از آسیب‌زدن به درخت‌های زاگرس است که به خاطر نداشتن اقتصاد پایدار در روستاهایمان اتفاق می‌افتد و برای یک کیسه زغال ۵۰هزارتومانی، درخت‌های زیادی با ارزش میلیاردی سوزانده می‌شوند.»
برای مظفر افشار، فعال محیط‌زیست کشورمان که به خاطر فعالیت‌هایش به عنوان پدر بلوط ایران هم شناخته می‌شود، سلاخی این درخت‌کهنسال تلخ و باورنکردنی است، آن‌قدر که چشم‌هایش به اشک بنشیند و بگوید: «انگار یکی از بچه‌هایم را جلوی چشم‌هایم تبر زده‌باشند و کاری از دست من برنیاید. »
او در ادامه برای ما از اهمیت جنگل‌های زاگرس می‌گوید:«زاگرس با حدود ۱۳۰۰کیلومتر طول و ۲۰۰کیلومتر عرض، ۴۵درصد آب شیرین کشور را تامین می‌کند و جنگل‌های زاگرس، مسؤول مستقیم تولید دوسوم این آب شیرین هستند. از طرف دیگر زاگرس ریه ایران هم لقب گرفته و اگر از دست برود، استان‌های زاگرس‌نشین ما با مشکلات زیادی مواجه می‌شوند، اما متاسفانه هیچ تدبیری برای جلوگیری از تخریب جنگل‌های زاگرس اندیشیده نمی‌شود، تا جایی که از شش‌میلیون هکتار جنگل‌های زاگرس الان فقط چهار میلیون هکتار باقی‌مانده‌است به خاطر همین باید به گوش مسؤولان طراز اول کشورمان برسد که حفظ جنگل‌های زاگرس برای حفظ استان‌های زاگرس‌نشین بسیار مهم است.»
از نظر پدر بلوط ایران هم یکی از ریشه‌های اصلی تخریب جنگل‌های زاگرس، فقر اقتصادی رایج در بین روستاهای جنگل‌نشین است؛ موضوعی که افشار با اشاره به آن می‌گوید:« فقر در این منطقه یعنی تبدیل عرصه‌جنگلی به زغال. موضوعی که بعد از طرح هدفمند کردن یارانه‌ها رواج پیدا کرده‌است، چراکه قبلا تهیه یک بشکه ۲۰۰ لیتری نفت با کرایه از خرم‌آباد به مقصد روستاهای ما حدود ۱۵ تا ۲۰هزارتومان هزینه داشت، اما بعد از هدفمند کردن یارانه‌ها، قیمت هر بشکه بالای ۵۵هزارتومان شده که با کرایه از ۱۲۰هزارتومان هم می‌گذرد و تهیه‌اش در توان روستاییان نیست. نتیجه این اتفاق هم وارد شدن آسیب‌های بیشتر به زاگرس است.»
افشار ادامه می‌دهد:«ما هزاران درخت دیگر داریم که هر روز کت‌زنی می‌شوند تا بعد از خشک شدن به زغال تبدیل شوند.»
فقدان جریمه‌های سختگیرانه و سنگین برای تخریب درختان از نظر بسیاری کارشناسان و فعالان محیط‌زیست، یکی از دلایل اصلی واردشدن آسیب به درختان بلوط است و افشار با اشاره به همین موضوع می‌گوید: متاسفانه جرایم نابودی درخت‌های ما بسیار سبک است و بارها مشاهده شده که افراد متخلف حاضرند جریمه بدهند اما عرصه‌جنگلی را به خاطر هدف خاصی که دارند، تخریب کنند. در نتیجه با وضع قوانین سنگین‌تر می‌توان تا اندازه‌ای جلوی این اتفاق را گرفت.
شناسایی و برخورد با متخلفانی که باعث مرگ درخت نگهبان خرم‌آباد شده‌اند، شاید کمترین خواسته دوستداران محیط زیست و همه آنهایی است که تصاویر این جاندار ۴۸۰ساله را دیده و دلشان از اتفاقی که برایش افتاده به درد آمده‌است.
محمد نریمانی، رئیس اداره منابع‌طبیعی و آبخیزداری شهرستان خرم‌آباد در همین زمینه به ما می‌گوید:«پیگیری‌های لازم برای شناسایی این افراد متخلف از طرف منابع طبیعی شروع شده‌است.»
نریمانی در ادامه از تشکیل پرونده‌قانونی برای متخلفان خبر می‌دهد و می‌گوید:«قیمت هر درخت بلوط کهنسال طبق مجازات‌های تخلفات جنگلی، امسال هفت‌میلیون تومان در نظر گرفته شده‌است، اما این همه ماجرا نیست و این تخلف جنبه کیفری هم دارد و با توجه به نظر قاضی پرونده و دستگاه قضایی کشور با متخلف برخورد خواهدشد.»
او در ادامه به پرونده‌های مشابه قبلی اشاره می‌کند و می‌گوید:«در پرونده‌های قبلی مثلا برای خسارت ۱۲میلیون تومانی که به جنگل وارد شده‌بود، از نظر کیفری، قاضی پرونده ۶۵میلیون تومان جریمه هم در نظر گرفت. در موارد دیگری هم قطع درخت داشتیم و پرونده را به مراجع قضایی ارجاع دادیم و به صلاحدید قاضی و بنابر اهمیت موضوع، پرونده به شعبه ویژه قتل هم ارجاع داده‌شده تا آنجا مجازات کیفری سنگین‌تری برایش در نظر گرفته‌شود.»
رئیس اداره منابع‌طبیعی و آبخیزداری شهرستان خرم‌آباد درباره انگیزه‌های این تعرض به عرصه منابع‌طبیعی هم چنین می‌گوید:«در این باره حدس و گمان‌هایی وجود دارد و با این‌که الان بحث قاچاق چوب در زاگرس در ابعاد بسیار بزرگی دیده می‌شود ( به خاطر تنفسی که به جنگل‌های شمال کشور داده‌اند)، اما نظر شخصی من این است که این تعرض برای قاچاق چوب یا تهیه زغال انجام نشده‌است. اگر کسی بخواهد برای تهیه زغال یا مصارف دیگر درختی را خشک کند، درختی را در جایی که دور از چشم است انتخاب می‌کند. اما این‌که می‌آیند به یک درخت ۴۸۰ساله در وسط دو لاین جاده آسیب می‌زنند، قطعا هدف دیگری داشته‌اند. یا با هدف ضربه به منابع‌طبیعی این کار را انجام داده‌اند مثلا زمینی داشته‌اند که جزو اراضی ملی اعلام شده و به این طریق قصد تلافی داشته‌اند یا احتمال دارد این کار را به خاطر از بین بردن محل استقرار ماشین پلیس‌راه انجام داده‌باشند؛ چراکه ماشین پلیس‌راه در این جاده همیشه زیر سایه این درخت می‌ایستاد و به دوطرف جاده هم اشراف داشت و شاید با هدف از بین‌بردن این محل استقرار این کار را انجام داده‌اند.
مینا مولایی - ایران / روزنامه جام جم
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
یک کارشناس روابط بینالملل در گفتگو با جامجمآنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
