صرفه‌جویی ۲۵۰۰ میلیارد تومانی با حذف دفترچه بیمه (اینفوگرافیک)

به این صورت که از اول اسفند به بعد بیمه‌شدگان و بازنشستگانی که صفحات دفترچه آنها به پایان می‌رسد، نیازی به دریافت دفترچه جدید ندارند و می‌توانند با ارائه شماره ملی به پزشکان و مراکز درمانی اعم از طرف قرارداد و غیر طرف قرارداد تأمین اجتماعی سراسر کشور مراجعه کنند.

این خبری است که مصطفی سالاری، مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی اعلام کرده است. خبری که البته جز اجبار در بازه زمانی مورد اشاره، تازگی ندارد.

هرچند حالا بعد از گذشت شش‌سال به نظر می‌رسد این طرح بالاخره رنگ و بوی اجرایی به خود خواهد گرفت.گرچه تمام جزئیات و جوانب مختلف خدمت‌رسانی به جامعه تحت پوشش تأمین اجتماعی در برنامه حذف دفترچه‌های کاغذی لحاظ شده اما همچنان سؤالات بسیاری در این حوزه وجود دارد.

باوجود اجرای پایلوت این طرح در برخی شهرها، مهم‌ترین دغدغه این است که بیمه‌شدگان درباره جزئیات این شیوه هنوز توجیه نشده‌اند.

این‌که در صورت نبود زیرساخت‌های لازم همچون اینترنت و برق چه اتفاقی می‌افتد؟ یا بیمه‌های دیگر در این حوزه چه سازوکاری دارند و تکلیف آنهایی که کارت ملی ندارند در این میان چه می‌شود؟ افزون براین مدیران داروخانه‌ها هم گلایه‌هایی دارند. ‌

برخی از آنها معتقدند اگر توجیه ابتدایی اجرای این طرح صرفه‌جویی در هزینه‌های چاپ و کاغذ است، چرا این هزینه باید به داروخانه‌ها تحمیل شود؟ اما سازمان تأمین اجتماعی معتقد است حذف دفترچه‌های کاغذی و استفاده از سامانه نسخه الکترونیک زمینه‌ساز «تحولی اساسی در خدمات درمانی خواهد شد و این طرح زمینه‌ساز ایجاد پرونده الکترونیک سلامت و همچنین پیشگیری از هدر رفت بسیاری از هزینه‌های غیرضروری است.»

این طرح اما چگونه باعث جلوگیری از تجویز داروهای غیرضروری می‌شود؟ و اگر این‌گونه است چرا همچنان برخی از پزشکان مجاز به تجویز نسخه خطی هستند؟ افزون بر این می‌توان گفت هنوز جزئیات کامل نحوه اجرای این طرح مشخص نیست، مثلا این‌که تکلیف آزمایشگاه‌ها و مراکزی که خدمات سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن ارائه می‌کنند، چه می‌شود؟

حذف دفترچه‌ها از چه زمانی کلید خورد؟

عمر وعده الکترونیک شدن این خدمات حالا شش‌ساله شده است. خرداد۹۳ زمانی که علی ربیعی، سخنگوی فعلی دولت بر صندلی وزارت کار و رفاه نشسته بود، اعلام کرد: «طی سه ماه آینده کارت الکترونیک هوشمند جایگزین دفترچه‌های بیمه می‌شود.»

هرچند حالا شش‌سال از آن سه ماه وعده داده‌شده می‌گذرد اما اراده دولت در اجرای این تصمیم را ازآنجا می‌توان متوجه شد که حذف دفترچه‌ها در قانون بودجه سال۹۹ هم لحاظ شده است و چند ماه پیش هم حسن روحانی به آشکاری اعلام کرد: «از همکاران بخش سلامت و بیمه کشور انتظار دارم دفترچه‌های بیمه را حذف و خدمات سلامت را الکترونیکی کنند.»

ضمن این‌که موضوع نسخه‌نویسی الکترونیک در ماده۷۰ قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه هم موردتوجه بوده است.

صرفه‌جویی ۲۵۰۰میلیارد تومانی در سال

بیش از ۴۳میلیون نفر از مردم ایران تحت پوشش خدمات سازمان تأمین اجتماعی قرار دارند. اگر این آمار اعلام‌شده از سوی مجید صادقی راد، معاون اداره کل درمان مستقیم سازمان تأمین اجتماعی را ملاک بگیریم به این مفهوم است که در حال حاضر ۴۳میلیون دفترچه در اختیار بیمه‌شدگان تحت پوشش سازمان تأمین اجتماعی قرار دارد حتی فارغ از تمدید برای این دفترچه‌ها هزینه بسیاری بابت چاپ و کاغذ صرف می‌شود که با حذف آن در این ارقام صرفه‌جویی صورت می‌گیرد اما این هزینه چه‌قدر است؟ محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات بهمن سال گذشته، هزینه سالانه چاپ دفترچه‌های بیمه در کشور را ۴۰۰میلیارد تومان اعلام کرده بود. اما مهر امسال مصطفی سالاری، مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی هزینه صدور دفترچه‌های کاغذی را ۲۵۰۰میلیارد تومان در سال اعلام کرده است. هرچند حذف این هزینه کمک بسیاری به سازمان تأمین اجتماعی می‌کند اما آن‌طور که شهرام غفاری، مدیرکل درمان غیرمستقیم سازمان تأمین اجتماعی به جام‌جم می‌گوید، محور اصلی اجرای این طرح صرفه‌جویی در این هزینه‌ها نیست.

کاهش ۳۰ میلیون مراجعه

مورد اشاره شهرام غفاری معطوف به کاهش مراجعات به سازمان تامین اجتماعی است. او به ما از آمار تازه‌تری از تعداد صاحبان دفترچه بیمه می‌گوید و معتقد است سالانه بیش از ۶۰ میلیون مورد صدور و تمدید اعتبار دفترچه صورت می‌گیرد. از این تعداد ۲۲ میلیون صدور دفترچه و نزدیک به ۳۸ میلیون تمدید اعتبار آن است.

او می‌گوید: «ترجمان این ۶۰ میلیون مورد می‌شود حدود ۳۰ میلیون رفت و آمد مراجعان، این در حالی است که اگر قائل به این باشیم که هر دفترچه برابر با یک مراجعه است به عدد عجیب ۶۰ میلیون مراجعه در سال می‌رسیم. این تصمیم باعث عدم مراجعه این تعداد افراد به شعب سازمان و دفاتر می‌شود.» اما حتی این تصمیم هم اولویت این سازمان برای حذف دفترچه‌های بیمه نبوده است. هم صرفه‌جویی در چاپ کاغذ و هم حذف مراجعه چند ده میلیونی به سازمان تامین اجتماعی را از مزایای این تصمیم باید دانست اما مهم‌ترین اولویت در الکترونیک کردن نسخ و حذف دفترچه‌ها به باور شهرام غفاری «تشکیل پرونده الکترونیکی سلامت» است.

با حذف دفترچه‌ها چه اتفاقی می‌افتد؟

سؤال این است که با تشکیل پرونده الکترونیک سلامت چه اتفاقی می‌افتد؟ پاسخ به این پرسش گزارش مجزای دیگری طلب می‌کند اما این طرح مزایای فراوان دیگری هم دارد، از کاهش خطای نسخه‌نویسی و احتمال تشخیص تداخلات دارویی بگیرید تا صرفه‌جویی در تجویز داروهای غیر ضروری. البته تخلفاتی هم که با وجود دفترچه‌های کاغذی صورت می‌گرفت که حالا با حذف آن از بروز این تخلفات هم جلوگیری می‌شود. تخلفاتی که گاه باعث زیان‌های میلیاردی به نظام سلامت می‌شد.

به عنوان مثال برخی از شرکت‌ها، دفترچه‌های بیمه را از افراد با رقم‌های ۱۰ تا ۲۰ میلیون در سال اجاره می‌کردند و با ثبت داروهای خاص با قیمت بیمه‌ای در آن و فروش در بازار آزاد سودهای هنگفتی به دست می‌آوردند. به گفته قائم‌مقام پیشین وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی این سوءاستفاده‌ها گاهی به ۲۰۰۰ میلیارد تومان در سال می‌رسد.

کاظم میکائیلی، سرپرست سابق بیمه‌های سلامت وزارت رفاه و رئیس فعلی اداره تدوین سیاست‌گذاری بسته بیمه پایه هم گفته است؛ «حتی کارگزاری‌ها می‌توانند برای یک نفر دو دفترچه صادر کنند و تخلفاتی از این دست در سال‌های گذشته وجود داشته است.»

چرا هنوز پزشکان نسخه می‌نویسند؟

اولویت ابتدایی الکترونیکی شدن نسخ، مدیریت بهینه منابع و البته تشکیل پرونده الکترونیک سلامت است اما در این میان همچنان به برخی پزشکان اجازه داده می‌شود به طریق گذشته نسخه خطی تجویز کنند.

مدیر کل درمان غیرمستقیم سازمان تامین اجتماعی معتقد است به دلیل ملاحظاتی پزشکان را مجبور به استفاده از این سامانه نکرده‌اند اما اصرار به انجام آن دارند.

او به جام‌جم می‌گوید: « در نظام‌های مدیریتی همواره هر تغییری فارغ از دستاوردهای احتمالی آن با مقاومت روبه‌رو می‌شده است. برای کم شدن این مقاومت باید با تک‌تک ذی‌نفعان حرف زده شود تا در یک فضای منطقی این دافعه نسبت به تغییر کاهش پیدا کند. پزشکان عادت کرده‌اند به دفترچه و طبیعی است که حالا برای‌شان سخت است این رویه را به صورت مکانیزه طی کنند.»

او معتقد است پزشکان ما در یک بستر غیر مکانیزه آموزش دیده‌اند و سال‌ها مطب‌داری کرده‌اند. همه این موارد باعث بروز این مقاومت‌ها شده و به همین دلیل هم ما در این حوزه اجبار نکردیم اما اصرار می‌کنیم. به باور او البته مشکلات و ملاحظات دیگری هم در این حوزه دخیل است؛ از قطعی برق و کندی اینترنت بگیرید تا نبود برخی دیگر از زیرساخت‌های مشابه.

بیمه‌های دیگر چه می‌کنند؟

درست است که از اعلام الکترونیکی شدن نسخ و البته حذف دفترچه‌ها شش سال می‌گذرد اما هنوز هم در اجرای تصمیم راه طول و درازی در پیش است،‌ با گذشت این زمان هنوز سازوکار بیمه‌های دیگر در این طرح روشن نیست.

مدیرکل درمان غیرمستقیم سازمان تامین اجتماعی معتقد است بیمه تامین اجتماعی پیشتاز این طرح است.

او به ما می‌گوید: «تامین اجتماعی که در این حوزه پیشقدم بوده و خوشبختانه بیمه سلامت هم امسال به سازمان تامین اجتماعی پیوسته است. مسؤولان تامین اجتماعی نیروهای مسلح هم از این طرح استقبال کردند، البته که آنها ملاحظات امنیتی هم در این حوزه دارند اما در بیمه تامین اجتماعی و سلامت این عزم جدی است.»

پرونده بیمار در دسترس است

در توضیح این طرح بارها اعلام شده است که جزئیات خدمت‌رسانی به جامعه تحت پوشش تأمین اجتماعی در برنامه حذف دفترچه‌های کاغذی لحاظ شده است اما بسیاری از بیمه‌شدگان نگران از برخی اشتباهات و تخلفات در این میان هستند.

به‌عنوان نمونه برخی از آنها از این نگرانند که مبادا به جای داروی اصلی داروی مشابه به آنها تحویل داده شود.

از شهرام غفاری درباره این نگرانی‌ها می‌پرسیم. او معتقد است این موارد با وضعیت پیشین تفاوتی ندارد.

به این مفهوم که با وجود نسخه کاغذی هم بیمار نمی‌توانست متوجه این امر بشود، چرا که خط پزشکان را نسخه‌خوان‌ها هم نمی‌توانند، بخوانند چه برسد به بیماران! او به جام‌جم می‌گوید: «هر چه پزشک تجویز کند و هر دارویی را که داروخانه به بیمار تحویل بدهد قابل مشاهده است و در این حوزه یک نظارت دقیق هم وجود دارد. اگر پزشکی برای یک بیمار دو بار نسخه بنویسد سیستم خطا می‌دهد، اگر یک کد ملی همزمان در دو مطب استفاده شود دوباره سیستم خطا می‌دهد. سیستم‌های نظارتی در این حوزه دقیق‌تر کار می‌کنند و البته که این نظام نظارتی مدام در حال تکمیل است.»

آن‌طور که غفاری می‌گوید ما می‌توانیم دسترسی بیمار را به سابقه‌اش با توجه به شناسه‌های بیمه فراهم کنیم و بیمار می‌تواند پرونده خودش را مشاهده کند. به این طریق می‌تواند متوجه شود هنوز اعتبار دارد یا نه؟ یا پزشک چه داروهایی برای او تجویز کرده و داروخانه چه دارویی به او تحویل داده است.

صرفه‌جویی در دارو

در توضیح مزایای این شیوه جمله پرتکرار دیگری هم وجود دارد،‌ جمله‌ای که اغلب مدیران این سازمان از آن به‌عنوان مزیت بزرگ این طرح یاد کرده‌اند. آنها می‌گویند نسخه الکترونیک راهی است برای صرفه‌جویی در تجویز داروهای غیرضروری. سؤال اما اینجاست که این روش چگونه به صرفه‌جویی در تجویز دارو منجر می‌شود؟

مدیرکل درمان غیرمستقیم سازمان تامین اجتماعی می‌گوید: «نسخه الکترونیک راهی است برای این‌که پزشکان سوابق تجویز قبلی خودشان و سایر پزشکان برای بیمار را ببینند و در صورت نیاز اقدام به تجویز دارو کنند. به‌عنوان مثال اگر پزشکی در مراجعه بیمار دارویی را تجویز کرده باشد اما بیمار فردای آن روز به پزشک دیگری مراجعه کند بازهم آن پزشک اقدام به تجویز همان دارو می‌کند در حالی که با آگاهی از این تجویز دیگر اقدام به این تجویز نخواهد کرد.»

تحمیل هزینه به داروخانه‌ها

سوی دیگر این حذف، داروخانه‌ها هستند. آنها معتقدند هر چند با اجرای این طرح هزینه‌های بیمه‌ها کم خواهد شد اما به نوعی این هزینه‌ها بر داروخانه‌ها تحمیل می‌شود.

محمدرضا دری، دبیر انجمن داروسازان تهران به جام‌جم می‌گوید: «این تصمیم هزینه‌های راهبردی بسیاری برای داروخانه‌ها پیش می‌آورد. یکی از دلایل این تصمیم، حذف روند کاغذی دفترچه‌های بیمه و نسخ خطی به واسطه صرفه‌جویی در کاغذ است، در حالی که همین حالا داروخانه‌ها نسخ الکترونیکی را دریافت می‌کنند اما برای سندسازی مجبور به چاپ آن هستند تا در اختیار سازمان تامین اجتماعی قرار بگیرد. در کنار آن باید یک رسید کاغذی هم به بیمار داده شود. این رویه به این مفهوم است که سازمان تامین اجتماعی توانسته با یک فرافکنی هزینه‌های خودش را به‌شدت کاهش دهد و بار این هزینه را روی دوش داروخانه‌ها بیندازد. در کنار این، هیچ مشوقی هم در برابر این تحمیل هزینه برای داروخانه‌ها دیده نشده است. به این مفهوم که در برابر این افزایش هزینه و خدمت داروخانه‌ها به عنوان مثال اینترنت آنها را رایگان کنند یا سهمیه حداقلی کاغذ به آنها بدهند.

او ادامه می‌دهد: «در حال حاضر داروخانه‌ها به صورت الکترونیک کار دفاتر سازمان تامین اجتماعی را هم انجام می‌دهند. در گذشته این دفاتر دفترچه‌های بیمه‌گذاران را تمدید اعتبار می‌کرد الان با تعطیلی این بخش این وظیفه هم به داروخانه‌ها محول شده است. همه این اتفاقات را که کنار هم بگذارید متوجه می‌شوید سازمان تامین اجتماعی به موضوع صرفه‌جویی در هزینه‌هایش وارد شده که البته اتفاق خوبی است اما وقتی هزینه‌های سربار خود را روی دوش داروخانه‌ها می‌اندازد این یک ظلم مضاعفی است که این سازمان در حق داروخانه‌ها روا می‌دارد.»

جهت مشاهده تصویر اصلی بر روی عکس زیر کلیک کنید.

میثم اسماعیلی - جامعه / روزنامه جام جم