تصورش هم سخت است که مصرف بی‌رویه آنتی‌ بیوتیک‌ ها اثر وخیمی بر سلامت جهانیان گذاشته باشد اما واقعیت دارد

مقاومت آنتی‌ بیوتیکی سومین عامل مرگ‌ومیر در جهان

درست است که بیماری‌ها و حملات قلبی، سکته‌ها و حتی تصادف‌ها سالانه کشته‌های زیادی به جا می‌گذارند و حتی با شیوع همه‌گیری‌های مختلفی مانند آنفلوآنزا، مرس و ویروس کرونا، میلیون‌ها نفر جان خود را از دست داده‌اند، محققان عامل مهم دیگری را مطرح کرده‌اند که خیلی بی‌سر و صدا وارد عمل می‌شود؛ این عارضه به حدی می‌تواند شدید و مهم باشد که محققان از آن به‌عنوان سومین عامل مرگ‌ومیر در دنیا یاد کرده‌اند.

کد خبر: ۱۳۵۴۱۵۳

مقاومت آنتی‌ بیوتیکی از بزرگ‌ترین چالش‌های آینده بشر به‌شمار می‌رود و با توجه به آمارهایی که در سال‌های اخیر ذکر شده است، بیش از آنچه تصور می‌شد باعث مرگ‌ومیر در دنیا شده است.

در آخرین آمارهای ارائه‌شده از سوی دانشمندان، سال 2019 چیزی حدود چهارمیلیون و 950هزار مرگ‌ومیر ثبت شده در دنیا به دلیل مقاومت‌های آنتی‌بیوتیکی اتفاق افتاده که آن را به سومین عامل مرگ‌ومیر در دنیا تبدیل کرده است.

مقاومت باکتریایی زمانی رخ می‌دهد که میکروب‌هایی مانند باکتری‌ها و قارچ‌ها توانایی غلبه بر داروهایی که برای نابودی آنها طراحی شده‌اند را پیدا می‌کنند. به این ترتیب میکروب‌ها از بین نمی‌روند و به رشد خود ادامه می‌دهند.

به گزارش مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌های آمریکا (CDC) سالانه بیش از دو میلیون و 800 هزار عفونت مقاوم به آنتی‌بیوتیک‌ها ایجاد می‌شود و بیش از 35هزار نفر بر اثر همین عفونت‌ها جان خود را از دست می‌دهند.

در این میان، نوعی باکتری که در اصل به آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم نیست اما می‌تواند باعث بروز اسهال‌های کشنده شود و با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها هم مرتبط است، به این عفونت‌ها اضافه شده‌ است. آمار آمریکا حکایت از سه میلیون عفونت و 48 هزار مرگ و میر دارد.

مقاومت آنتی‌بیوتیکی این قابلیت را دارد که در هر مرحله‌ای از زندگی و نیز در بخش مراقبت‌های بهداشتی، دامپزشکی و کشاورزی تأثیر بگذارد.

همین گسترده‌بودن حوزه فعالیت این عفونت‌ها، آن را به یکی از فوری‌ترین مشکلات بهداشت عمومی در جهان تبدیل کرده است.

از نارسایی اندام گرفته تا بهبود طولانی

باکتری‌ها و قارچ‌ها به تمام آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم نبوده و به همین دلیل همیشه خطرناک نیستند. مقاومت آنها حتی به یکی از آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند آن را به مشکلی جدی بدل کند. برای مثال، عفونت‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک‌هایی که به درمان‌های دو یا سه‌گانه نیاز دارند ممکن است با بروز عوارضی مانند نارسایی اندام‌ها، درمان و نقاهت طولانی‌مدت گاهی تا ماه‌ها مشکلاتی را برای بیماران
به همراه داشته باشد.

بسیاری از پیشرفت‌های پزشکی به توانایی مقابله با عفونت‌ها با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها وابسته است که از آن جمله می‌توان به جایگزینی مفصل، پیوند عضو، درمان سرطان و درمان بیماری‌های مزمنی مانند دیابت، آسم و التهاب رماتیسمی مفاصل اشاره کرد. در برخی موارد، این عفونت‌ها هیچ راه درمانی ندارد. اگر آنتی‌بیوتیک‌ها اثربخشی خود را از دست بدهند، پزشکان توانایی درمان عفونت‌ها و کنترل این تهدیدهای بهداشت عمومی را از دست می‌دهند.

مقاومت آنتی‌میکروبی و مرگ ناشی از ایدز و مالاریا

داروهایی که باکتری‌ها را نابود می‌کنند، بدون شک از بزرگ‌ترین اکتشافات بشر به شمار می‌رود. از زمانی که الکساندر فلمینگ در سال 1307/ 1928 فعالیت ضد باکتریایی را در قارچ پنیسیلیوم کشف کرد، دیگر نگرانی از مرگ ناشی از بیماری‌هایی چون سوزاک وجود ندارد. در دهه‌های بعد، آنتی‌بیوتیک‌ها جان میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان نجات داده است. اما از آنجا که آ‌نتی بیوتیک‌ها نوعی سلاح زیستی تکامل‌یافته برای جنگ بین میکروب‌ها است، مدت‌ها قبل از شروع استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها مقاومت پیدا کرده است. استفاده مداوم از چنین آنتی‌بیوتیک‌هایی به باکتری‌ها فرصت می‌دهد تا هر چه سریع‌تر با آنتی‌بیوتیک‌ها سازگار شده و به مرور باعث افزایش شمار عفونت‌هایی می‌شود که دیگر به آنتی‌بیوتیک‌های سنتی پاسخ نمی‌دهند. متأسفانه هر چه باکتری‌های بیشتری به آنتی‌بیوتیک‌ها واکنش نشان ندهند، بیماران بیشتری در مقابل عفونت‌ها تسلیم می‌شوند. محققان هشدار داده‌اند که زنگ خطر به صدا درآمده است به طوری که با افزایش مقاومت ضدمیکروبی، سالانه شمار زیادی از افراد به دلیل مقاومت آنتی‌میکروبی نسبت به ویروس‌های عامل مالاریا و اچ آی وی جان خود را از دست می‌دهند.

مرگ سالانه 10 میلیون نفر تا سال 2050

داده‌های جدید بیانگر مقیاس درستی از مقاومت ضدمیکروبی در دنیا بوده و نشانه واضحی است که نشان می‌دهد باید برای مقابله با این تهدید جهانی کاری کرد. تخمین‌های قبلی بیانگر پیش‌بینی مرگ سالانه 10 میلیون نفری بر اثر مقاومت ضدمیکروبی تا سال 2050 بود. اکنون این امر قطعی شده است که ما بیشتر از آن که تصورش را می‌کنیم به این آمار نزدیک هستیم. اگر به دنبال آن هستیم که در رقابت ضدمیکروبی جلوتر باشیم، باید از این داده‌ها برای اقدامی صحیح و هدایت نوآوری استفاده کنیم. محققان داده‌های به دست‌آمده را در 23 گونه باکتریایی مختلف و 88 ترکیب دارویی میکروبی از 204 کشور مورد بررسی قرار داده‌اند. این نمونه‌ها 471 میلیون ثبت عفونت را به دنبال دارند که از آنها می‌توان برای ایجاد مدل‌های آماری برای تخمین مقیاس مقاومت ضدمیکروبی استفاده کرد.

نزدیک به 5 میلیون مرگ و میر ناشی از مقاومت ضد میکروبی در هر سال

محققان در بررسی افزایش مرگ‌ومیرها در اثر افزایش مقاومت آنتی‌بیوتیکی دو تئوری خلاف واقع را به دست آورده‌اند.

نخستین تئوری به این موضوع می‌پردازد که تمام عفونت‌های مقاوم به درمان با هیچ عفونتی جایگزین نشده‌اند و نکته‌ای که تیم تحقیقاتی به آن اشاره کرده‌اند، شمار مرگ‌ومیر مرتبط با مقاومت ضدمیکروبی است.

در تئوری دوم، محققان تمام عفونت‌های مقاوم به درمان را با عفونت‌های حساس به درمان و دارو جایگزین کرده‌اند که منجر به تخمین مرگ‌ومیرهایی شده که به طور مستقیم به دلیل مقاومت ضدمیکروبی بروز کرده‌اند.

آنها این گونه نتیجه‌گیری کردند که در سال 2019 حدود چهار میلیون و950هزار مورد مرگ با عفونت‌های باکتریایی مقاوم به درمان رخ داده که از آن میان، یک میلیون و 270هزار مورد مرگ‌ومیر به طور مستقیم به دلیل مقاومت ضدمیکروبی ایجاد شده است. این تعداد مرگ فشار زیادی را بر تمام نقاط جهان وارد می‌آورد اما بیش از همه، کشورهای کم‌درآمد و با درآمد متوسط را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

این نخستین بار است که چنین برآورد جهانی انجام شده است. از آنجا که شکاف‌هایی در داده‌های به دست آمده از بعضی نقاط جهان وجود دارد و دشواری‌های جدی برای نظارت بر مقاومت ضدمیکروبی مطرح می‌شود، محدودیت‌هایی برای این مدل‌سازی‌ها ایجاد می‌کند اما نتیجه آن بسیار واضح است؛ و آن، این که ما هم یک مشکل بزرگ بهداشت جهانی داریم. مدت‌هاست که زنگ خطر تهدید مقاومت ضدمیکروبی به صدا درآمده است و باید گام‌هایی را برای مقابله با این مقاومت، تقویت آگاهی‌های عمومی، نظارت بهتر، بهبود روش‌های تشخیصی، استفاده منطقی‌تر از آنتی‌بیوتیک‌ها، دسترسی به آب تمیز و بهداشتی و سرمایه‌گذاری روی واکسن‌ها و داروهای ضدویروسی جدید برداشت که به طور مداوم توصیه شده‌اند اما این اقدام نابرابر منجر به بروز نابرابری‌های جهانی در مقاومت ضدمیکروبی می‌شود.

نوآوری‌ها در این میان نتوانسته‌اند کار خاصی انجام دهند. واکسن‌ها برای یکی از شش عامل بیماری‌زای تشریح‌شده در تحقیقات قابل دسترس است. مطالعات بالینی که روی آنتی‌بیوتیک‌ها انجام شده در مقابله با افزایش ظهور و گسترش مقاومت ضدمیکروبی بسیار محدود هستند.