سرقت‌ های کودکانه

 دلیل این اتفاق، تأمل‌برانگیز است. از نظر کارشناسان، تغییر سبک زندگی امروز، تغییر تعریف خانواده و تاثیر فضای مجازی بر کودکان باعث شده است تعداد کودکانی که سرقت می‌کنند، افزایش یابد. با این شرایط می‌توان گفت مسأله سرقت در دوران کودکی در کمین همه کودکان قرار دارد؛ مسأله‌ای که باید از نظر آسیب‌شناسی اجتماعی و مددکاری، مورد بررسی قرار گیرد تا ادامه سرقت‌ها بعد از خروج از کانون اصلاح و تربیت از همان ابتدا، امکان‌پذیر نباشد.

سید حشمت‌ا... حیات‌الغیب، مدیرکل زندان‌های استان تهران به‌تازگی درباره آمار کانون اصلاح و تربیت این استان گفته است.

او خبر داد حدود ۲۰۶فرد در کانون اصلاح و تربیت استان تهران حضور دارند اما به نکته مهمی هم اشاره کرد و این‌که بالاترین فراوانی جرم میان افراد حاضر در کانون اصلاح و تربیت، سرقت است. حالا این سوال مطرح می‌شود که چه چیزی باعث افزایش کودکانی شده است که تن به سرقت می‌دهند؟

تربیت خانوادگی سرقت

این سوال را علی نجفی‌توانا، وکیل دادگستری و استاد حقوق جزا و جرم‌شناس پاسخ می‌دهد. او درباره انواع سرقت خرد، سازمان‌یافته، کیف‌ قاپی، سرقت آب و برق، از فروشگاه‌ها و مسلحانه می‌گوید. کودکان و نوجوانان اما روش‌های خاصی از سرقت را انجام می‌دهند.

از نظر او اغلب سرقت‌ های خانگی، ساده و کوچک توسط اطفال و کودکان زیر ۱۵سال انجام می‌شود. نوجوانان اما اغلب از مغازه‌ها و فروشگاه‌ها سرقت می‌کنند و دست به کیف‌ قاپی و جیب‌بری می‌زنند. سوال اصلی اما این است که چرا اطفال و نوجوانان دست به سرقت می‌زنند؟ از نظر این جرم‌شناس برخی باندهای تبهکاری، از کودکان و نوجوانان سوءاستفاده می‌کنند و این بهانه‌ای برای ارتکاب به جرم می‌شود.

برخی کودکان و نوجوان هم چون سرپرست خانواده ندارند، بدسرپرست‌اند یا خانواده‌ای از آنها حمایت نمی‌کند، برای گذران زندگی دست به سرقت می‌زنند. بعضی از کودکان و نوجوانان متمول اما به دلیل جلب توجه خانواده سرقت را انتخاب می‌کنند.

این وکیل دادگستری معتقد است تغییر سبک زندگی امروز و افزایش استفاده کودکان و اطفال از فضای مجازی، به افزایش آمار سرقت در کودکان و اطفال کمک کرده است.

او توجه را متمرکز خانواده می‌کند و توضیح می‌دهد خانواده‌های امروز به دلیل مشغله‌های اقتصادی، کمتر برای تربیت فرزندان خود وقت می‌گذارند.

حالا بسیاری از خانواده‌ها به‌جز خانواده و فرزند، دغدغه تامین معیشت دارند. به همین دلیل، فرزندی که از حمایت روانی و روحی والدین محروم است به فضای مجازی پناه می‌برد و ناخودآگاه الگوبرداری نوجوانان و کودکان به سمتی می‌رود که در فضای مجازی رواج پیدا کرده است.

الگوی فرهنگی که البته با الگوی ایرانی، فرسنگ‌ها فاصله دارد. شاید به همین دلیل است که این وکیل دادگستری تاکید می‌کند حاکمیت باید در مسأله آموزش مسائل تربیتی و تاثیر فضای مجازی به خانواده ورود کند و از خانواده‌ها می‌خواهد وقت بیشتری را با فرزند خود بگذرانند.

تقویت مددکاری زندان

سیدحسن موسوی‌چلک، رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران به ما می‌گوید سالانه بیش از ۶۰۰ هزار پرونده قضایی در حوزه سرقت در کشور ثبت می‌شود. تشکیل پرونده‌های مربوط به سرقت، بالاترین آمار را میان پرونده‌های قضایی دارد.

او ادامه می‌دهد آمار کودکان و اطفالی که سرقت می‌کنند هم زیاد است و به همین دلیل در هر استان یک کانون اصلاح و تربیت تاسیس شده است.

موسوی‌ چلک تاکید می‌کند بسیاری از سرقت‌ها هم هیچ‌گاه کشف نمی‌شوند و این یعنی آمار بیشتر از اینهاست.

نکته مهم اما این است که بسیاری از کودکان و نوجوانانی که به دلیل سرقت در کانون اصلاح و تربیت حضور دارند، بعد از تمام شدن مدت زمان حضور در کانون، دوباره دست به سرقت می‌زنند و به کانون برمی‌گردند.

از نظر این مددکار اجتماعی، دلیلش این است که بسیاری از اطفال و نوجوانانی که در مرکز حضور دارند، بعد از پایان مدت زمان حضور، جایی برای ادامه زندگی ندارند. بسیاری از آنها از خانواده حمایت نمی‌شوند بنابراین چاره‌ای جز تکرار جرم ندارند.

موسوی‌چلک پیشنهاد می‌کند برای تکرار نشدن عمل سرقت، بهتر است بخش مددکاری سازمان زندان‌ها و کانون اصلاح و تربیت عمیق‌تر به این مسأله نگاه کند. برای هر طفل و نوجوانی که به کانون وارد می‌شود، یک پرونده رسیدگی مددکاری مخصوص بعد از رهایی از مرکز تشکیل دهد.

این انجمن باید بررسی کند کودکی که سرپرست ندارد، از حمایت خانوده محروم یا بدسرپرست است، بعد از خارج شدن از مرکز باید چه کار کند؟ استفاده از کمک‌های سازمان‌ها و ارگان‌هایی نظیر کمیته امداد، خیران یا سازمان بهزیستی برای کمک به کودک و نوجوان پیشنهاد اوست تا انجام دوباره جرم و برگشت به کانون اتفاق نیفتد.

کانونی برای اصلاح کودکان

عمر مراکز اصلاح و تربیت کودکان و نوجوانان در ایران حدود ۵۴سال است. سال ۱۳۴۷ بود که اولین مرکز کانون اصلاح و تربیت کودکان و نوجوانان در ایران تاسیس شد.

این مراکز براساس ماده ۱۹ آیین‌نامه قانونی و مقررات سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی، راه‌اندازی شد.

مراکزی که از همان ابتدا برای اطفال زیر ۱۸سال بزهکار درنظر گرفته و مقرر شد مکانی برای اسکان و آموزش اطفال بزهکار باشد. اولین مرکز در استان تهران تاسیس شد.

بعد اما به ضرورت، در استان‌های دیگر هم مراکزی راه‌اندازی شد؛ مراکزی که محلی برای مددکاری، آموزش و پرورش کودکانی است که دست به بزه زده‌اند. البته رویکرد مراکز نه مجرمانه بلکه بیشتر، پیشگیرانه و بازدارنده برای انجام دوباره جرم است.

به همین دلیل است که در مراکز اصلاح و تربیت، مراکز آموزشی، اشتغال‌زایی، مهارتی، حمایت روانی و حتی مراکز ترک اعتیاد وجود دارد تا اطفال با کمک آنها راهی برای بازگشت دوباره به کانون نداشته باشند.

با این حال اما براساس اظهارنظر روسای مراکز کانون‌های اصلاح و تربیت و مسوولان قوه‌قضاییه، نرخ بازگشت کودکان به زندان بین ۷ تا ۱۲ درصد است؛ میزان درصدی که البته از نظر بسیاری از آنها زیاد است و باید کاهش یابد.

لیلا شوقی - گروه جامعه روزنامه جام جم