واقعیت این است سابقه حضور پشهها روی زمین بسیار بسیار طولانیتر از ما انسانهاست. پشهها و به طور کلی حشرات از حدود 400 میلیون سال پیش روی زمین زندگی میکنند، نیش میزنند و به کلافهکردن جانوران مختلف مشغولاند.
با پیشرفت علم روشهای تازهای برای در امان ماندن از نیش پشه ها ابداع شده است اما همچنان آنها سالیانه جان بیش از ۷۰۰ هزار نفر را میگیرند. متاسفانه پشه های واقعی بر خلاف فیلمها و کارتونها برای نیش زدن ما هیچ اجازهای نمیگیرند و اگر بتوانند در مکانی تکثیر شوند احتمالا روزگارمان را سیاه میکنند. برخلاف تصور ما پشه ها خون ما را برای تفریح و یا سیر شدن نمیمکند بلکه در واقع تمام پشههایی که نیشمان میزنند ماده هستند و به خون ما برای توانایی تخمگذاری و تولیدمثلشان نیاز دارند. با این حال با شناخت رفتارها و ویژگیهای این موجودات میشود تا حد امکان آنها از سوزش نیش آنها در امان ماند.
یکی از رایجترین سوالات در بین کسانی که زخمخورده نیش پشه ها هستند این است که چرا پشهها بعضیها را بیشتر نیش میزنند؟ نتایج تحقیقات پژوهشگران نشان میدهد پشهها از فاصله 30 سانتیمتری میتوانند دی اکسیدکربن موجود در بازدم انسان را تشخیص دهند و خودشان را به انسان می رسانند. از آنجایی که اضافه وزن باعث میشود سوخت و ساز انسان بیشتر شود و در نتیجه دی اکسیدکربن و اسید لاکتیک بیشتری تولید شود، پشه ها به افرادی که اضافه وزن دارند علاقه بیشتری نشان میدهند. زنان باردار و افرادی که به نوشیدنیهای الکلی اعتیاد دارند نیز بدنشان سوختوساز بیشتری دارد و بیشتر مور حمله پشهها قرار میگیرند.
پشهها چطور ما را پیدا میکنند؟
شاید بپرسید این فقط انسان نیست که دیاکسیدکربن تولید میکند؛ پس چطور پشهها انسانها را از بقیه منابع تولیدکننده دیاکسیدکربن تشخیص میدهند؟ سوال بسیار دقیقی است و پاسخش هم به انتخابهای شما و یا حتی سلیقهتان بر میگردد. در واقع برای این که پشهها شما را از بین خودروها، درختان پوسیده و دیگر اشیایی که مولد دی اکسیدکربن هستند تشخیص دهند به رنگ لباس و میزان حرکتتان توجه میکنند. نتایج تحقیقات نشان میدهد پشه ها افرادی را که رنگ لباسهای تیره تری دارند بیشتر نیش زدهاند و از بین افرادی که در حال حرکت هستند راحتتر برای پشهها قابل ردیابی هستند. این موجودات کوچک به دلیل سبکیشان حتی در شرایطی که باد ملایمی بوزد با مشکل مواجه میشوند و به نزدیکی سطح زمین می آیند در این حالت تشخیص شما وقتی لباس روشنی به تن دارید از میان دیگر اشیا سخت میشود برای همین بیشتر به سمت لباسهایی با رنگهای تند و تیره جذب میشوند. یکی از باورهای غلط درباره پشهها این است که آنها فقط شبها سراغ ما میآیند، در حالی که پشهها می توانند در هر زمانی از روز ما را نیش بزنند. بوی بد پا وقتی در کفش عرق کرده هم میتواند پشه ها را به سمت خود بکشد. پس رعایت بهداشت و استفاده از کفش و جوراب مناسب می تواند شما را از مرکز توجه پشه ها دور نگه دارد.
نقش گروه خونی در گزینش طعمه
نتایج تحقیقات نشان میدهد در کنار همه عواملی که ذکر شد گروه خونی هم میتواند موثر باشد، طبق یافته های پژوهشها، بعضی از بوها در بدن انسان منشا ژنتیکی دارد. بر این اساس، افرادی که گروه خونی O دارند دو برابر بیشتر از افرادی که گروه خونی A دارند مورد علاقه پشهها هستند. در واقع پوست بعضی از افراد مادهای ترشح میکند که گروه خونی را برای پشه ها مشخص میکند تقریبا پوست 85 درصد افراد این ویژگی را دارد اما آن 15 درصد باقیمانده که بدنشان این ماده را ترشح نمیکند حتی اگر گروه خونیO داشته باشند کمتر مورد هجوم پشهها قرار میگیرند.
پشه ها از کجا می آیند؟
از آنجا که بیشتر پشهها در آب راکد و در ظروفی مانند گلدانهای گیاهی، لاستیکهای قدیمی، سطلها و سطلهای زباله تکثیر میشوند، افرادی که محل زندگی شان مملو از پشه شده باید حتما خود را از شر آب های راکد اطرافشان خلاص کنند. استخرهایی که در آنها شنا میکنند و آب آنها به موقع تعویض میشود هیچ مشکلی ندارند اما استخرها و حوضهایی که آب مدتی در آنها راکد میماند میتواند بهترین مکان برای تولیدمثل پشهها باشد.
دن استریکمن محقق برنامه جهانی سلامت میگوید: « دیدهام که پشهها در آب جمع شده کنار سینک ظرف شویی، یا در ته شیشهای که مردم برای مسواک زدن دندانهای خود استفاده میکنند، رشد میکنند. پاکسازی مناطق از آب راکد میتواند تعداد پشهها را تا حد زیادی کاهش دهد و این خود میتواند روشی کارآمد برای مقابله با پشهها باشد.
جدیدترین روشهای رهایی از نیش پشه
دکتر ایمو هانسن، استاد مؤسسه علوم زیستی کاربردی در دانشگاه نیومکزیکو به همراه همکارانش چند سالی است در جریان یک پژوهش مفصل درباره پشهها از 5000 نفر پرسیدند برای محافظت از خود در برابر پشهها از چه روشهایی استفاده میکنند؟ نتیجه نشان داد بیشتر مردم از دفع کنندههای معمولی و سنتی مثل سوزاندن سرگین و برگ بعضی از گیاهان استفاده میکنند. اما دکتر هانسن و گروه همکارش بهدنبال روشهایی با اثرگذاری بیشتر و طولانیتر بودند که بشود از مسیر علمی به آنها رسید. او و دکتر رودریگز در مقالهای که سال 2015 در مجله علوم حشرات منتشر کردند، قدرت اثربخشی اسپریهای تجاری مختلف حشرات را بررسی کردند و مشخص شد که محصولات حاوی DEET و ترکیبات فعال پیکاریدی، ماندگاری و اثرگذاری بسیار خوبی برای دفع پشه دارد. پس از آن به بررسی اثر روغن اکالیپتوس لیمو پرداختند که در واقع روغنی طبیعی و به دست آمده از برگ و شاخه های درخت اکالیپتوس است که بوی لیمو میدهد و یکی از محصولات توصیه شده از سوی مرکز کنترل و پیشگیری بیماریهای ایالات متحده (CDC) است و اثرگذاری خوبی دارد.
دکتر ابرار کاران، پزشک بیمارستان زنان و بریگهام درباره روشهای جدید مقابله با پشهها میگوید: «تیمی از دانشمندان در ماساچوست در حال کار روی یک ماده دفعکننده پشه است که روی پوست مالیده میشود و ساعتها یا حتی روزها ماندگاری دارد. این دارو به درون پوست و جریان خون نفوذ نمیکند و به مرور پس از پایان اثرگذاری از روی پوست کنده شده و می ریزد. استفاده از لباسهایی مثل شلوار و پیراهن آستین بلند و کلاههایی که تور جلوی صورت دارند هم میتواند امکان جولان پشهها را کم کرده و از بدن محافظت کند.
خودتان را با این روشها خسته نکنید
فارغ از کِرِمهایی که برای دفع حشرات در بازار وجود دارد، دستگاههای زیادی هم برای دورکردن پشهها فروخته میشود. بعضی از این دستگاهها با برق داغ میشوند و سم پشهای که درون خود دارند را آزاد کرده و باعث مرگ آنها میشوند. برخی از دستگاهها هم با حرارتی که به وسیله برق تولید میکنند قرص های دفع پشه را تصعید میکنند و ذرات پخش شده آن در فضا باعث مرگ پشهها میشود. در این میان اما دستگاههایی که با عنوان فرا صوت (اولترا سونیک) در بازار به فروش میرسد طبق نتایجی که از پژوهشهای علمی به دست آمده است اثرگذاری معنیداری ندارند. هنوز هیچ تحقیق علمی انجام نشده است که نشان دهد پشه ها با امواج صوتی از انسان دور میشوند.
عقیمسازی پشههای نر، روشی برای کنترل جمعیت
طبق آمار سازمان جهانی بهداشت نیمی از مردم جهان در معرض ابتلا به بیماری تب دنگی هستند که بیماری ویروسی است و از طریق پشه منتقل میشود. بیماریهایی که از طریق پشه منتقل میشود مانند مالاریا، تب دِنگی، زیکا، چیکونگونیا و تب زرد حدود ۱۷ درصد کل بیماریهای عفونی در سطح جهان را تشکیل میدهند. با توجه به این که طبق این آمار افراد زیادی در سراسر جهان با بیماریها و خطرات ناشی از نیش پشهها درگیر هستند سازمان جهانی بهداشت برای مقابله با پشهها طرح عقیمسازی آنها را از طریق پرتونگاری ارائه کرده است. در این تکنیک تعداد زیادی پشه نر که در مراکز تخصصی با استفاده از پرتونگاری عقیم شدهاند پرورش مییابند و سپس در طبیعت آزاد میشوند تا با پشههای ماده جفتگیری کنند. از آنجایی که این جفتگیریها به تولد پشههای جدیدی منجر نخواهد شد جمعیت این حشرات به تدریج در برخی مناطق متعادل میشود.
از 400 میلیون سال پیش در زمین زندگی می کردند.
حدود 3500گونه پشه در سیاره ما وجود دارد.
وزن پشه متوسط حدود 2.5 میلی گرم است.
یک پشه در یک وعده می تواند حداکثر 2تا3 برابر وزن خود خون بخورد.
پشه ها با سرعت 2.5 کیلومتر بر ساعت پرواز می کنند.
چرخه زندگی پشه برای ماده ها تا 56 روز و برای نرحدود 10 روز است.
منابع:
mosquitoe.org
time.com
npr.org
مریم ملی - دانش
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
بازگشت ترامپ به کاخ سفید چه تاثیری بر سیاستهای آمریکا در قبال ایران دارد؟
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
رضا جباری: درگفتوگو با «جام جم»:
بهتاش فریبا در گفتوگو با جامجم: