دست‌انداز واردات در مسیر اتوبوس برقی ایرانی

گرچه این مسیری است که تمام کشورهای دنیا باید در آن قدم بردارند اما با توجه به امکانات و ظرفیت‎ها سرعت این دسترسی‎ها متفاوت خواهد بود.

پژوهشگران ایرانی در سال‎های اخیر تلاش کرده‎اند تا فناوری‎هایی که میزان مصرف سوخت فسیلی در کشور را کاهش می‎دهد، توسعه دهند.

بهره‎گیری از اتوبوس ‎های برقی ناوگان حمل‎و‎نقل در شهرها یکی از تاثیرگذارترین روش‎ها برای کاهش آلاینده‎ها و مصرف محدودتر سوخت فسیلی است و در این زمینه شرکت‎های دانش‌بنیان ایرانی توانسته‎اند به توان فنی ساخت این اتوبوس‎ها دست پیدا کنند.

در همین راستا و در 23 مرداد 1401 دکتر شهریار زینی، مدیرکل توسعه فناوری‏های نوین معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری از انعقاد قرارداد 500 دستگاه اتوبوس برقی با وزارت کشور و اتحادیه اتوبوسرانی خبر داد. در پی این خبر، با دکتر زینی درباره اهمیت توسعه این اتوبوس‎‌ها و لزوم پشتیبانی دولت برای پیشرفت این فناوری‎ها گفت‎و‎گو کردیم.

برای بهره ‏برداری از اتوبوس‏های برقی، نیاز است که ایستگاه‎های شارژ در ایران هم‌زمان با ساخت و تولید اتوبوس‏ها ساخته و نصب شود. از آنجایی که قیمت اتوبوس برقی دوبرابر نمونه‌های دیزلی و گازی است باید با حمایت دولت مورد استفاده عموم قرار بگیرد.

چرا اتوبوس‎های برقی برای کشور ضروری‎ است؟

دکتر سید‌ شهریار زینی، مدیر گروه توسعه فناوری‌های نوین خودرویی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری اهمیت استفاده از اتوبوس‎ ها و خودروهای برقی و توسعه آنها در کشور را این‌طور توصیف می‌کند: «سالانه مبلغ زیادی برای مصرف سوخت اتوبوس‌های شهری هزینه می‎شود که در صورت استفاده از اتوبوس‎های برقی این هزینه به‎طور قابل‌توجهی کاهش پیدا می‎کند. از سویی دیگر اتوبوس‎های دیزلی و گازی بعد از گذشت حدود‌ 10 سال از عمرشان، فرسوده خواهند شد و هزینه‎های تعمیر و نگهداری زیادی به‌دنبال خواهند داشت. طبق قواعد استاندارد و ایمنی لازم است این اتوبوس‌ها هر پنج سال یک‌بار تعمیر و نوسازی شود و این در حالی است که اتوبوس‎های برقی حداقل ۱۵ سال به‌خوبی کار می‏کند و پس از آن هم هزینه‏ های تعمیر خیلی زیادی ندارد و صرفا باتری آنها پس از حدود هشت سال جایگزین خواهد شد.»

او در ادامه مزیت‏های استفاده از این اتوبوس‏ها می ‏گوید: «دانش طراحی این اتوبوس‏ها کاملا بومی شده است و شرکت‌های دانش‌بنیان با همکاری و حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری موفق به احصای کامل فناوری آنها شده‌اند. از طرفی یکی از مشکلاتی که صنعت اتوبوسرانی کشور با آن دست‎و‎پنجه نرم می‎کند این است که با توجه به نبود قوای محرکه مناسب و با فناوری روز نمی‎توانیم برای اتوبوس‎های شهری استانداردهای یورو 5 و یورو 6 دریافت کنیم و همین امر موجب کاهش شدید تولید اتوبوس‌های دیزلی ساخت داخل شده است اما درباره اتوبوس‎های برقی این مشکل را نخواهیم داشت.

او ادامه می‌دهد: «در کنار همه اینها وقتی از این فناوری روز دنیا استفاده می‌کنیم آلودگی صوتی ناشی از اتوبوس‌های دیزلی هم به‌طور کلی رفع می‎شود. امکانات قابل استفاده در اتوبوس‏های برقی هم بسیار جذاب است مثلا نصب سامانه‌های هوشمند و برخط، دسترسی به انواع اپلیکیشن‌ها، نصب رسانه‌های دیجیتالی یا درگاه شارژ تلفن همراه‌ و‌... مواردی است که می‌تواند برای مسافران این اتوبوس‏ها کاربرد زیادی داشته باشد.»

حمل‎و‎نقل کارآمد با بهره‎گیری از ناوگان ترکیبی

مدیرکل توسعه فناوری‎های نوین خودرویی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در پاسخ به این سؤال که آیا قرار است با روی کار آمدن اتوبوس‎های برقی در سال‎های آینده، اتوبوس‎های دیزلی و گازی از ناوگان حمل‏و‏نقل عمومی حذف شوند یا خیر می‎گوید: «در کشور اتوبوس‎های دیزلی و گازی نباید حذف شود بلکه باید بتوان بر‌اساس توپوگرافی (عوارض سطحی هر منطقه) و متناسب با شرایط جغرافیایی منطقه مورد نظر، وسایل حمل‎ونقل عمومی مناسب را در‌نظر گرفت؛ برای مثال در منطقه‎ای که شیب بسیار تندی دارد استفاده از اتوبوس برقی مناسب نیست نه به این معنا که این گونه از اتوبوس‎ها پاسخگوی این نوع مسیرها نیست بلکه به این خاطر که در شیب مسیری مانند تجریش تا راه‌آهن باید از حجم باتری‎های زیادی استفاده کرد و به این ترتیب هزینه‌ بالایی باید برای این کار صرف ‌شود، در حالی‌که برای مسیر مسطحی مانند بهارستان ــ جمهوری این اتوبوس‎ها می‎تواند بسیار کارآمد باشد.»

شارژ در طول شب، خطری برای شبکه برق کشور ندارد

دکتر زینی در پاسخ به این سؤال که آیا استفاده از اتوبوس‎های برقی برای شبکه برق کشور مشکل‎ساز نخواهد بود، می‎گوید: «با توجه به این که اتوبوس‎ها قرار نیست در طول روز از شبکه برق بگیرند مشکلی نخواهیم داشت. اتوبوس‎ها در طول روز پیمایش مشخصی را انجام می‎دهند و در طول شب می‎توانند از ساعت 12 شب تا 7 صبح که توان برق اضافه در شبکه وجود دارد، در ایستگاه‎ها شارژ شوند. وی می‌گوید: «دانش ساخت ایستگاه‌‎های شارژ خودروهای برقی در کشور وجود دارد و همین حالا هم در برج میلاد و در شهر مشهد این ایستگاه‌ها وجود دارد‌ و‌ به‌زودی در مناطق آزاد کشور نیز ایستگاه‎های شارژ بیشتری راه‌اندازی خواهد شد و خودروهای هیبریدی و برقی می‌توانند از این ایستگاه‎‌ها برای شارژ استفاده کنند. این امکان وجود دارد که در پایانه‎‌های اتوبوسی جایگاه‎های شارژ تعبیه شود و در کنار این ایستگاه‌‏ها می‎شود از امکانات فست‌شارژ (شارژ سریع) هم استفاده کرد.»

نمونه‎سازی خوب است، تجاری‎سازی ضروری

به عقیده دکتر زینی، ایران جزو کشورهای پیشرو در حوزه بومی‎سازی فناوری اتوبوس‎های برقی است. او می‎گوید: «باید توجه داشته باشیم که درست است در حوزه نمونه‎سازی خوب عمل کرده‏ایم ولی نیاز داریم در حوزه تجاری‏سازی هم به‌درستی فعالیت کنیم و پیش‎نیاز تبدیل نمونه‎سازی به تجاری‎سازی، ایجاد زنجیره تامین پایدار برای تولید قطعات و ماژول‌های خاص خودروها و اتوبوس‌های برقی است. در حال حاضر نمونه قطعات این اتوبوس‏ها در ایران ساخته شده است اما هنوز نمونه‎ای که در تعداد بسیار زیاد تولید شود، نداشته‎ایم و برای این کار باید سرمایه‎گذاری اتفاق بیفتد. مهم‎ترین بخش این اتوبوس‏ها که از طریق واردات تامین می‎شود باتری‏ها هستند. برای این که باتری در کشور خودمان تولید بشود باید توجیه اقتصادی و بازار مناسبی برای اتوبوس‏های برقی وجود داشته باشد تا بشود برای تامین قطعاتی مثل باتری سرمایه‎گذاری کرد و آن را به تولید انبوه رساند.»

اعتماد به جوانان ایرانی و حمایت آنها، لازمه پیشرفت کشور

دکتر زینی معتقد است باید در فرهنگ سازمانی بتوانیم به جوان‏های کشورمان اعتماد کنیم. او می‌گوید: «در حال حاضر اگر اتوبوس برقی به‌صورت SKD یا CKD از کشوری مثل چین یا دیگر کشورها برای فروش به داخل کشور وارد شود به‌سادگی مراحل اخذ تایید نوع را دریافت می‌کنند و در مدت زمان کوتاهی می‌توانند مراحل اخذ مجوز پلاک را طی کنند و این در‌حالی است که شرکت‌های دانش‌بنیانی که با اتکا بر توان علمی و فنی نخبگان کشور اقدام به طراحی، ساخت و تولید این اتوبوس‌های برقی کرده‌اند مراحل بسیار سختگیرانه‌ای در اخذ تاییدیه نوع را از سازمان ملی استاندارد و ناجا پیش‌رو دارند و در این خصوص با عنایت به نامگذاری سال‌جاری از سوی مقام معظم رهبری به نام تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین که نشان از اهمیت و اولویت بالای ایشان به موضوع اشتغال و دانش‌بنیان دارد، انتظار می‌رود این دو نهاد در اخذ تاییدیه‌های استاندارد و اخذ مجوز پلاک این‌گونه خودروها تسهیل و تسریع کنند و فرآیندهای نوینی در این خصوص به‌کار گیرند.»

او می‌افزاید: «من از وزارت محترم کشور خواهش می‎کنم در زمان عقد قرارداد با شرکت‎های دانش‏بنیان، محدودیت‏ها را کاهش دهند و این امکان را برای شرکت‏های‌ دانش‌بنیان قائل شوند که به ایشان و جوانان نخبه کشور اعتماد شده و قبل از اخذ پلاک، با ایشان قرارداد منعقد شود‌ و دریافت پیش‌پرداخت منوط به اخذ پلاک نشود. این‌که از شرکت دانش‎بنیان توقع داشته باشیم اتوبوس‎ها را پلاک کند و بعد برای عقد قرارداد مراجعه کند انتظار بجایی نیست چون در دو سال اخیر هر اتوبوس‌ فقط در بخش تحقیق و توسعه حدود 40 تا 50 میلیارد تومان هزینه کرده است و به همین میزان اعتبار نیز در راستای انجام آزمون‌های مورد نظر سازمان ملی استاندارد جهت اخذ مجوز پلاک لازم دارد. در نظر گرفتن پیش‌پرداخت 10 تا 15 درصدی برای این‌که شرکت‎‏ها بتوانند آزمایش‏های مورد نیازشان را جهت اخذ تاییدیه نوع انجام دهند بسیار کمک‎کننده است. دکتر زینی اضافه می‌کند: «از سویی دیگر از وزارت محترم صنعت خواهش می‎کنم برای توسعه زیرساخت مرکز آزمون خودروهای برقی، حمایت‎های لازم را داشته باشد و اکنون فقط‌ شرکت دانش‎بنیان بازرسی کیفیت و استاندارد ایران(ISQI) در حال آماده‌سازی زیرساخت خودروهای برقی است. اگر بخواهیم اتوبوس‎های برقی را در کشور توسعه دهیم حتما به مرکزی برای ارزیابی کیفی اتوبوس‌های ساخت داخل یا حتی وارداتی نیاز خواهیم داشت. درخواست دیگرم از دولت برای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان سازنده ایستگاه‎های شارژ است.»

او اقدام ضروری دیگر را همکاری سازمان برنامه و بودجه و وزارت نفت می‌داند و می‌گوید: «برای تصویب هرچه سریع‌تر ماده۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور خاص اتوبوس‌های برقی است که می‌تواند حمایت مناسبی برای سرمایه‌گذاران حوزه اتوبوس‌های برقی باشد. اگر همه این حمایت‎ها و اقدامات انجام شود، می‎توانیم امیدوار باشیم تا سال آینده اتوبوس‎های برقی در کشور قابل استفاده باشد، در غیر این صورت این کار باز هم عقب می‏افتد و خسارت زیادی برای کشور خواهد داشت.»