جای خالی مدارس فلاحتی در صنعت کشاورزی ایران

هرچند تنوع اقلیمی به‌دلیل گستردگی خاک ایران در طول و عرض جغرافیایی، امکان تولید محصولات متنوعی در بخش کشاورزی را مهیا ساخته است، ولی در‌مجموع میزان اراضی قابل کشت و بهره‌برداری برای کشاورزی بسیار پایین بوده و سهمی حدود ۱۲ تا ۱۵درصد از کل مساحت ایران را به خود اختصاص داده است. در واقع با وجود تنوع اقلیمی بالا، بخش کشاورزی ایران از کمبود دو شاخص کلیدی آب و زمین حاصلخیز رنج می‌برد که ریشه این کمبود‌ها هم به طبیعت و هم نحوه مدیریت استفاده از منابع مذکور مربوط می‌شود.

کد خبر: ۱۳۸۴۳۶۸

از مهم‌ترین نشانه‌های سوءمدیریت استفاده از منابع در بخش کشاورزی، می‌توان به استفاده از روش‌های سنتی و فناوری‌های قدیمی و بی‌توجهی به الگوی کشت اشاره کرد. اما نکته حائز‌اهمیت این است که هنوز کشاورزی ایران نیاموخته دانش‌آموختگان علوم روز در این رشته را به خود جذب کند؛ در واقع کسانی که در رشته‌های کشاورزی تحصیل می‌کنند از همان ابتدا می‌دانند احتمالا شغل مناسب و در دسترسی نخواهند داشت. البته این موضوع ریشه تاریخی دارد و به حدود یک قرن قبل‌تر باز‌می‌گردد. ارتباط بین آموزش و توسعه و اثرات هر‌یک بر دیگری چنان واضح است که نیازی به استدلال ندارد و انسان‌هایی که توانایی کسب کرده باشند موتور توسعه و پیشرفت در هر جامعه‌ای محسوب می‌شوند.

از طرفی، چون جامعه پیشرفت کرد و ثروتمند شد، می‌تواند به توسعه بخش آموزش کمک کند. نکته مهم این‌که در کشور‌های در‌حال‌توسعه، فرآیند پیشرفت از جانب آموزش شروع می‌شود و ایران هم از این قاعده مستثنی نیست. به همین دلیل است که بعد از انقلاب مشروطیت به امر آموزش توجه زیادی مبذول شد و مدارس جدید به سبک و سیاق غربی در تهران و سایر شهر‌های کشور گشایش یافت. جالب است که مدارس تاسیس‌شده مانند مدرسه دارالفنون در تهران، مدرسه رشدیه در تبریز و مدرسه شوکتیه در بیرجند از هنگام تاسیس به تربیت نیرو‌های انسانی مورد نیاز بخش صنعتی و بخش خدماتی همت گماشته و نه تنها تعطیل نشدند بلکه پیوسته بر توسعه خود افزودند و تاکنون نیز دایر مانده‌اند، اما با کمال تعجب مدارس فلاحتی اولیه با نگاه به کشاورزی در ایران پس از اندک مدتی که فعالیت می‌کردند، منحل می‌شدند. مثلا مدرسه فلاحت مظفری در سال ۱۲۷۹ شمسی تاسیس و در سال ۱۳۱۴ شمسی تعطیل شد. علت انحلال مدارس فلاحتی اولیه در ایران عدم‌اشتغال فارغ‌التحصیلان آن‌ها در بخش کشاورزی بود؛ چون بخش کشاورزی در آن ایام نسبت به بخش‌های صنعتی و خدماتی پیشرفته‌تر بود و از این جهت نباید فرآیند توسعه کشاورزی در ایران از جانب آموزش شروع می‌شد که نتیجه‌بخش نبود و نمی‌توانست نیرو‌های انسانی لازم و واجد شراط را برای کشاورزی نسبتا پیشرفته کشور تربیت کند. مشکل اینجاست که این نگاه همچنان ادامه پیدا کرد و با این‌که امروز کشاورزی ایران فرسنگ‌ها کیلومتر از کشاورزی نوین عقب مانده است، اما بی‌توجهی به مدارس فلاحتی و استفاده از فارغ‌التحصیلان رشته‌های کشاورزی مثل سابق بوده و با ادامه این روند، حتما مهم‌ترین صنعت کشور روز‌های سختی در پیش خواهد داشت.

روزنامه جام جم