جمهوری اسلامی ایران از سالهای میانی دهه ۹۰ با ورود جدی به حوزه پهپادی، قدرتافزایی خود در این عرصه را آغاز کرد. در سه سال گذشته این قدرتافزایی به اوج خود رسید و به قدرتی بالغ و اثرگذار در حوزه بازدارندگی کشور تبدیل شد.
پیشرفت صنعت ساخت پهپاد در ایران با وجود تحریمها مطلب جدید منتشر شده در نشریه نشنال اینترست است که نشان میدهد تحریمها نتوانسته جلوی پیشرفت فناوری ساخت پهپاد ایران را بگیرد.صنعت ساخت پهپاد ایران با وجود تحریمها پیشرفت خوبی داشته و مطلب جدید منتشر شده در نشریه نشنال اینترست نشان میدهد تحریمها نتوانسته جلوی پیشرفت فناوری ساخت پهپاد ایران را بگیرد. بر اساس این گزارش، ایران با ساخت پهپاد تلاش میکند تاثیر خود را در غرب آسیا افزایش دهد. ایران از زمان انقلاب سال ۱۹۷۹ و به طور ویژه در سالهای اخیر تحت تحریمهای شدید غرب قرار داشته است.
اعتراف نشریه آمریکایی به قدرت پهپادهای ایرانی
نشریه نشنال اینترست روز یکشنبه با انتشار خبری از مقامهای آمریکایی خواست با توجه به افزایش قدرت ایران در ارتباط با صنایع هوایی به خصوص ساخت پهپاد و شکست تحریمهای اقتصادی، راهبرد تحریمی خود را در قبال تهران تغییر دهد. این نشریه در ادامه تاکید کرد پهپادهای ایرانی ارزانتر از انواع خارجی یکی از ستونهای اصلی قدرت نظامی ایران در منطقه غرب آسیا (خاورمیانه) و بیرون از آن را تشکیل داده است و با توجه به دشواریهای آمریکا در برخورد با مساله پهپادهای ایرانی و صادرات آنها به برخی کشورها، بهتر است آمریکا به جای تحریمهای اقتصادی استراتژی جدیدی در قبال ایران اتخاذ کند.
بر پایه این گزارش، ششم ژانویه ۲۰۲۳ هم وزارت خزانه داری آمریکا تحریمهایی علیه اعضای هیات اجرایی سازمان صنایع هوافضا و هوافضای قدس (IAIO) شرکت زیر نظر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران وضع کرد. نشنال اینترست در ادامه خاطر نشان کرد، در سالهای گذشته آمریکا تحریمهای زیادی علیه نهادهای دفاعی امنیتی ایران از جمله صنایع هوانوردی فجر (FACI) ، صنایع پشتیبانی و نوسازی بالگردهای ایران (PAHNA) و صنایع هواپیماسازی ایران (IACI) اعمال کرده ولی با این حال این صنایع همچنان با قدرت به کار خود ادامه دادهاند. بر اساس اعلام این نشریه، تحریمهای غرب نتوانسته از تبدیل ایران به یک بازیگر برجسته در بازار هواپیماهای بدون سرنشین نظامی و به اشتراک گذاشتن فناوری هواپیماهای بدون سرنشین با شرکا و نمایندگیهای خود در داخل و خارج از خاورمیانه جلوگیری کند و این درحالی است که ساخت پهپادهای نظامی در ایران از اواسط دهه ۸۰ میلادی و بعد از جنگ ایران و عراق آغاز شده و حالا مجموعه پهپادهای نظامی پیشرفته ایران در بیش از ۳۳ مدل مختلف از ستونهای استراتژی امنیتی و ساختاری نظامی این کشور را تشکیل میدهد.
نشنال اینترست همچنین تصریح کرده پهپادهای ایرانی ارزانتر از پهپادهای غربی است و ثابت کرده در میدانهای مختلف نبرد منطقهای هم موثرند. راه انداختن جو پهپاد هراسی علیه ایران در حالی است که اکنون در حوزه سامانههای بدون سرنشین، از ریزپرندههایی با ابعاد بسیار کوچک تا پرندههایی با طول بال چندین متر و با ابعاد یک جنگنده در اختیار نیروهای مسلح ایران قرار دارد که هرکدام از این پرندهها ماموریت خاص خود را انجام میدهند. پهپادهایی که با استفاده از آنها هم نوار طولانی مرزی کشورمان رصد میشود و هم در آبهای سرزمینی و مرزهای دریایی کشورمان، مسلح پرواز میکنند تا اگر کوچکترین تهدیدی علیه آبهای سرزمینی ایران وجود داشته باشد، با تسلیحات دقیق و نقطهزن خود هر تهدیدی را در نطفه سرکوب کنند.
این توانمندی ایران در صنعت پهپادی سبب شده رسانههای رژیم صهیونیستی هم از استفاده گسترده محور مقاومت از توان پهپادی در جنگ احتمالی آینده علیه این رژیم ابراز نگرانی کنند. چندی پیش روزنامه صهیونیستی «جروزالم پست» در مطلبی نوشت که رژیم اسرائیل هدف کوچکی برای پهپادهای محور مقاومت به شمار میرود و تلآویو بیم آن دارد که حزبا... و متحدان ایران در سوریه، عراق و یمن در هر جنگ آینده علیه رژیم غاصب صهیونیستی از پهپادها استفاده کنند.
این روزنامه صهیونیستی جروزالم پست تصریح کرده بود جنگ بعدی عرصههای متعددی دارد و اسرائیل غاصب یک هدف کوچک، اساسی و متمرکز خواهد بود که روزانه با هزاران موشک، راکت و صدها پهپاد ایرانی هدف قرار خواهد گرفت و در نتیجه این حملات، هر روز صدها مکان ویران خواهد شد چون ایران پهپادهایی با برد ۱۰۰۰ و ۲۰۰۰ کیلومتر دارد. این روزنامه گزارش داده بود که تلآویو نیازمند آن است که با توسعه و تجهیز خود به ابزارهای مؤثرتر از تجهیزات فعلی برای رهگیری هر هواگرد دوربردی، به این تهدید پاسخ دهد چون ظرفیت تولید صنعت پهپادی ایران سالانه چند هزار فروند است.
اعتراف اوکراین بر شباهت پهپادهای روسی و ایرانی
یکی از عرصههایی که آمریکا سعی داشته در آن پیشرفت پهپادی ایران را دچار حاشیه کند، جنگ روسیه و اوکراین و ادعای حضور پهپادهای ایران در این جنگ است که وزیر خارجه کشورمان یک بار برای همیشه به چنین شبههای پاسخ داده و گفته بود: «ما در چارچوب همکاریهای دفاعی با روسیه و تقریبا ۱۱ ماه قبل از شروع جنگ اوکراین و زمانی که موضوع جنگ علیه اوکراین مطرح نبود یکی از اقلام دفاعی و همکاریهای دفاعی دو کشور فروش تعداد بسیار معدودی پهپاد ایرانی به روسیه بود. ما تاکنون هیچ مدرکی از طرف اوکراینی مبنی بر استفاده از پهپاد ایرانی در اوکراین دریافت نکردیم اخیرا تیم سیاسی و نظامی ایران و اوکراین در یک کشور ثالث با هم گفتوگو کردند و ما بررسیهای خودمان را در این رابطه ادامه میدهیم. حتی وزیرخارجه اوکراین در آخرین تماس تلفنی با من تاکید کرد که یک پهپاد به طور سالم به دست نیروهای نظامی اوکراین افتاده که روسی است، اما شبیه پهپاد شاهد ۱۳۶ ایرانی است که به ایشان گفتم این که یک پهپاد شبیه پهپاد ایرانی است و این که پهپاد روسی است خود گواه بر این مساله است که ایران به مواضع خود پایبند است. البته ما تا الان بیش از دو بار به طرف روس اعلام کردیم و روسها هم صراحتا به ما گفتند صرفا از سلاحهای ساخت روسیه در جنگ علیه اوکراین استفاده شده است.»
نقش حاج قاسم در تقویت توان پهپادی
همگان بر این نکته تاکید دارند که جهش قدرت پهپادی ایران در دهه ۹۰ روی داد و در این دهه بود که ایران به یکی از قدرتهای تراز اول پهپادی جهان تبدیل شد؛ اما این سوال وجود دارد که مگر در این سالها چه اتفاقی افتاد که این جهش رخ داد؟ با آغاز جنگ در کشورهای عراق و سوریه، نیروی قدس سپاه که محور اصلی فرماندهی مبارزه با تروریستهای تکفیری در این دو کشور است، از مسئولان وقت حضور پهپاد در عرصه این جنگ را درخواست میکند که با استقبال آنها مواجه میشود. یکی از فرماندهان پهپادی محور مقاومت در اینباره میگوید: در آن زمان یکی از درخواستهای شهید سلیمانی از ما این بود که چرا پهپادهای شما محموله رزمی حمل نمیکنند؟ ما در آن زمان کار ساخت بمب و پهپاد بزرگتری که مداومت پروازی بالاتری داشته باشد و بتواند بمب حمل کند را آغاز و در حال آزمایش آن بودیم، این توصیه منجر به این شد تا فشار بیشتری برای بکارگیری سریعتر این سامانهها در عرصه جنگ وارد کنیم، آزمونها انجام شد، در چند رزمایش حضور یافتیم و نقاط ضعف و قوت را کشف کردیم و نهایتا با همه این فشارها توانستیم هواپیمای شاهد ۱۲۹ را برای اولین بار به سوریه منتقل کنیم و در فرودگاه حما مستقر شویم. او میگوید: روزی سردار سلیمانی در قرارگاه مرا دید و آنچنان از کیفیت تصاویر ما راضی بود که بشدت من را بغل کرد و گفت شما باعث شدید چشم ما به جنگ باز شود. حتی اتفاقات زیادی در صحنه میافتاد که روز به روز فرماندهان را نسبت به استفاده از پهپاد بیشتر ترغیب میکرد و حاج قاسم در شرفیابی که محضر حضرت آقا داشتیم چند نکته را به صورت شاخص بیان کرد و گفت: «پهپادها باعث شد جنگ کوتاهتر شود، کشته بیشتر از دشمن بگیریم و شهید کمتر بدهیم.» بنا به گفته این فرمانده محور مقاومت، همین تاکیدات سردار سلیمانی در خصوص مساله پهپاد و بیان اهمیت و تاثیر آن به تقویت توان پهپادی در کشور منجر شد و اگر در جنگ سوریه و عراق وارد نمیشدیم قطع به یقین جایگاه فعلی را در پهپاد نداشتیم.
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتوگو با امین شفیعی، دبیر جشنواره «امضای کری تضمین است» بررسی شد