تذهیب ایرانی به قلم زرنگاران خورشیدوش

محسن آقامیری، مدیر این نمایشگاه با اشاره به گشایش نمایشگاه تذهیب به جام‌جم گفت: این نمایشگاه با همکاری بنیاد ایران‌شناسی، پژوهشکده ایران‌شناسی و گروه شیدنگار از گروه‌های بنام و بزرگ در عرصه هنر تذهیب دایر شده است.

تذهیب معاصر

آقامیری تعداد آثار ارائه‌شده از سوی هنرمندان در نمایشگاه را ۱۲۰ اثر اعلام و خاطرنشان کرد: حتی از دورافتاده‌ترین استان‌های کشور در این نمایشگاه اثر برای ارائه داریم و جالب این که تنها سه هنرمند مرد حضور دارند و باقی از بانوان هنرمند کشورمان هستند. همچنین سعی شده از تابلوهای مثنا و کپی اثری ارائه نشده باشد و رنگ و بوی تذهیب معاصر را داشته باشند.این هنرمند بنام عرصه هنر تذهیب که آثاری از او در کنار زینب شاهی در نمایشگاه برای علاقه‌مندان ارائه شده، گفت: قرار بر این بود که شمسه محوریت نمایشگاه باشد، اما آثار ارائه‌شده معمولا به عنوان تذهیب روی جلد، نامتقارن و قرینه معکوس هستند.

نمایشگاهی از پس کرونا

آقامیری درباره اولین بارقه‌هایی که در زمان کرونا منجر به شکل‌گیری این نمایشگاه شد، توضیح داد و خاطرنشان کرد: کرونا باعث شد بسیاری از آموزش‌های حضوری تعطیل شود و همین باعث شد که یک گروه مجازی با شاگردانم راه بیندازم و بعد از مدتی افرادی از شهرستان‌ها اظهار تمایل کردند که می‌خواهند به این گروه اضافه شوند و این گروه حالا به ۱۴ گروه تبدیل شده است و در این دوسال و نیمی که از کرونا می‌گذرد، ما تمام تلاش خود را روی آموزش مجازی گذاشتیم و نتیجه این همت را می‌توانیم در این نمایشگاه ببینیم.

او ادامه داد: به رغم این که این تصور وجود داشت که هنر تذهیب باید حضوری فرا گرفته شود، ۹۰ درصد افرادی که در این نمایشگاه با آثار باکیفیت شرکت کردند، آموزش‌های مجازی را از سرگذراندند. به جرأت می‌توانم بگویم کیفیت کارهای تذهیب اینجا از دوسالانه به شدت بالاتر است.

کارگاه‌هایی برای گفتمان هنر سنتی

این هنرمند کشورمان در پاسخ به این پرسش که این آثار بر اساس چه مؤلفه‌ها و شاخصه‌هایی در این نمایشگاه شرکت می‌کنند، گفت: معیار ما طراحی خوب، رعایت تکنیک طلا، رنگ‌بندی و ارائه خوب بود، اما به این دلیل که اکثر شرکت‌کنندگان از شهرستان هستند، در نظر داشتیم فرصتی برای دیده‌شدن کارهای خوب ایجاد کنیم. شاید ۲۵ مورد از کارها بسیار نفیس هستند، اما بقیه مربوط به آثار هنرجویان سطح بالاست. در طول این نمایشگاه کارگاه‌های با محوریت طراحی سنتی، تکنیک طلا، قطعه‌بندی(تذهیب خوشنویسی) و حل‌کاری (زرنگاره) برگزار می‌شود. آقامیری درباره هریک از این کارگاه‌ها که از ساعت ۱۴ تا ۱۶ از تاریخ دوم تا هشتم خرداد برگزار ‌شد، تشریح کرد: با توجه به این که آموزش‌ها به صورت مجازی بود، با هنرآموزان هماهنگ کردیم که در طول نمایشگاه برایشان کارگاه برگزار کنیم.

او ادامه داد: اولین کارگاه ما طراحی سنتی و دومین کارگاه درباره تکنیک طلا بود که اکثر تذهیب‌کاران در تکنیک طلا مشکل دارند و ما در این کارگاه اصول کار را آموزش دادیم. یکی دیگر از کارگاه‌ها قطعه‌بندی بود؛ قطعه بندی به این معناست که وقتی خوشنویس کاری را به تذهیب‌کار می‌دهد، قبل از هرکاری باید تبدیل به یک قطعه شود. به این معنا که پرس شود و روی یک مقوا و ماکت بچسبانند و برای تذهیب کار آماده کنند و ما این تکنیک را در یک کارگاه برای هنرجویان آموزش دادیم. جلسه چهارم و آخر نیز زرنگاره بود و سعی کردیم فرم‌های سنتی را با سلیقه امروز هماهنگ کنیم تا به تدریج هنر تذهیب در میان مردم و دکور خانه‌ها جای بیشتری باز کند.

مشکلات گریبانگیر هنر تذهیب

پس از آیین گشایش این نمایشگاه، نشست تخصصی هم با عنوان «آسیب‌شناسی هنر تذهیب» برگزار شد. در این نشست هنرمندان تذهیب‌کار با دبیری علمی لیلا طباطبایی یزدی، مدیرگروه هنر و معماری پژوهشکده ایران‌شناسی و با حضور استادانی همچون شریف‌زاده، رئیس پژوهشکده ایران‌شناسی؛ محمدعلی رجبی دوانی، رئیس گروه هنرهای سنتی و عضو پیوسته فرهنگستان هنر؛ محسن آقامیری، استاد و هنرمند تذهیب‌کار، زینب شاهی، هنرمند تذهیب‌کار به آسیب‌شناسی مشکلات دوره‌های مختلف تذهیب پرداختند.
آقامیری درباره این نشست تخصصی و آنچه متخصصان هنر تذهیب به آن اشاره کردند، گفت: در دوره معاصر مشکلاتی گریبانگیر هنر تذهیب شده که یکی این است که اساتید قدیمی ما خیلی روی آثار قدما تأکید دارند و با هر نوآوری مخالفت می‌کنند، اما هر دوره‌ای مقتضیات خاص خودش را دارد و تمام این شرایط منجر به شکل‌گیری مکتبی خاص می‌شود. به عنوان مثال، در آثار دوره تیموریان تذهیب‌ها به رغم تمام زیبایی و قدرتی که دارند، همراه با خشونت هستند و پر از کنج و گوشه و زاویه است و خطوط هندسی زیاد دارد و این به دلیل جنگ‌ها و خشونت‌های دوره ایلخانی است.

او ادامه داد: در دوره صفوی هم با راهیابی این هنرمندان به دربار، اشرافی‌گری و استفاده از طلا موج می‌زند و گنبدها از تیزی به دایره تبدیل شدند. وجود نرم‌افزارهای مختلف به‌رغم نکات مثبتی که دارد، ممکن است به هنر تذهیب صدمه وارد کند و امروز باید طراحی بیشتر تقویت شود.