روایت مستند زندگی «ام‌البنین کرمان» در سیما

بسیار صبور، بردبار و آرام با شخصیت قوی و محکم که برای همه مثال‌زدنی بود؛ حتی وقتی سه فرزند و یک نوه‌اش در جنگ هشت‌ساله با عراق شهید شدند ذره‌ای از آرامش و بردباری که در وجودش قرار داشت کم نشد و به گونه‌ای زندگی کرد که به او لقب «ام‌البنین‌کرمان» را دادند. صحبت از زندگی جلیله‌السادات قوامی، مادر شهیدان محمدعباس، محمدحسن و محمدحسین سیف‌الدینی‌راد و مادربزرگ شهید محسن برهانی است که شخصیت و نحوه زندگی‌اش در تربیت فرزندان شهیدش دستمایه ساخت مستندی به نام «بی‌بی‌جلیله» در سیمای مرکز کرمان شده است. این مستند 30 دقیقه‌ای که ساختاری نیمه‌داستانی دارد به سفارش اداره کل سیمای استان‌های سازمان صداوسیما، توسط سیمای مرکز کرمان ساخته شده است و نگاهی به نحوه زندگی «ام‌البنین‌کرمان» در گذشته و پس از شهادت سه فرزند و یک نوه‌اش دارد. این مستند به تهیه‌کنندگی مرجان فتحی، کارگردانی محمد قاسمی و نویسندگی نعیمه سیف‌الدینی‌راد ساخته شده است.

توجه به زن

مرجان فتحی، تهیه‌کننده سیمای مرکز کرمان که 20 سال سابقه تهیه‌کنندگی فیلم‌ها، سریال‌ها و برنامه‌های مختلف را در کارنامه کاری خود دارد در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: مستند 30 دقیقه‌ای بی‌بی‌جلیله در رابطه با ویژگی‌های جلیله‌السادات قوامی (ام‌البنین‌کرمان)، مادر سه شهید و یک نوه شهید است که طرحش مصوب سیمای استان‌ها بوده و قابلیت پخش از شبکه‌های سراسری را دارد.

وی می‌افزاید: یکی از محورهای اصلی ما در ساخت این مستند توجه به زن به‌عنوان محور اصلی وشکل‌دهنده‌ خانواده است، زیرا این مادر خانواده با یک تربیت دینی و اسلامی توانست چنین فرزندانی را تربیت کرده و تقدیم اسلام کند. وی ادامه می‌دهد: نحوه تربیت فرزندان پاک و صالح، ترویج فرهنگ ایثار و شهادت و همچنین الگوسازی زنان و تاثیرات آن باعث شدکه طرح ساخت این مستند شکل بگیرد، داستانش نوشته و سپس تصویربرداری آن انجام شود.

مستند داستانی جذاب

محمد قاسمی، کارگردان این مستند نیز می‌گوید: این کار برای من خیلی ارزشمند است، زیرا هدف ما این بود که این کار یک مستند ساده نباشد و به سمت یک مستند داستانی پیش برود، به‌همین‌خاطر نعیمه سیف‌الدینی‌راد این کار به‌صورت یک مستند داستانی نوشت و من هم سعی کردم روند کارگردانی آن دکوپاژشده پیش‌رود. 
وی درباره روند داستانی مستند بی‌بی‌جلیله می‌گوید: روند داستانی این مستند به این شکل است که نویسنده‌ ما دختر بی‌بی‌جلیله برای شناخت بیشتر شخصیت بی‌بی‌جلیله یک پژوهشی را انجام می‌دهد که در روند این پژوهش، فیلم شکل گرفته و کامل می‌شود؛ اما شکل کلی مستند این‌گونه است که وقتی پژوهش دختر بی‌بی‌جلیله کامل شد و به‌صورت یک کتاب درمی‌آید و در خانه بی‌بی‌جلیله کنار یادگارهای دیگر او قرار می‌گیرد، مرور ذهنی دختر بی‌بی‌جلیله در آن خانه نمود بیرونی دارد که همین مستند است و پایان مستند هم دختر بی‌بی‌جلیله با تغییری که در او به‌خاطر شناخت بیشتر و بهتر از مادرش به‌وجودآمده از خانه خارج می‌شود و فیلم پایان می‌یابد.

محمد قاسمی، با بیان این‌که در ساخت این مستند با حدود 20 نفر مصاحبه شده و حداقل 15 لوکیشن مختلف همانند مصاحبه در داخل اتوبوس دارد تصریح می‌کند: هماهنگی این مصاحبه‌ها خیلی سخت بود و تهیه‌کننده و تیم تولید تلاش زیادی کردند. این مستند خیلی تنوع دارد و لوکیشن‌ها و آدم‌های مختلف یک روند را طی کردند و سعی کردیم که این تنوع باعث جذابیت مستند شود. وی ادامه می‌دهد: در روند این مستند مخاطب با اطلاعاتی که از گذشته بی‌بی‌جلیله شروع می‌شود و به شهادت سه فرزند و نوه‌اش، اتفاقات پس از آن و فوت بی‌بی‌جلیله ختم می‌شود به یک شناخت از او می‌رسد و این روند کلی ساخت این مستند پرتره است که ساختاری نیمه‌داستانی و جذاب دارد.

کارگردان مستند بی‌بی‌جلیله با اشاره به تصویربرداری این مستند طی شش روز می‌افزاید: از زمان تصویب ساخت مستند بی‌بی‌جلیله در سیمای استان‌ها تا پایان تصویربرداری و مونتاژ آن در کرمان 50 روز زمان برد.

محمد قاسمی می‌گوید: قطعا شناخت شخصیت و زندگی بی‌بی‌جلیله ظرفیت زیادی دارد، اما ما فقط قصد داشتیم در این مستند30دقیقه‌ای یک حس احترام به این شخصیت را به‌وجود بیاوریم؛ زیرا قطعا اگر می‌خواستیم بیوگرافی و وجوه شخصیتی این آدم را به تصویر بکشیم باید یک تله‌فیلم یا یک فیلم‌سینمایی می‌ساختیم، زیرا زندگی این شخصیت آن‌قدر گسترده است که در این مستند نمی‌گنجید.

وی می‌افزاید: من چون می‌خواستم در این مستند فقط یک حس به‌وجود بیاورم تمامی تلاشم را کردم آنهایی را از بین مصاحبه‌ها و تصویربرداری‌ها گزینش کنم که یک حس قشنگ‌تری را به‌وجود می‌آورند.

دختری که قصه زندگی مادرش را نوشت

 یکی از ویژگی‌های مستند بی‌بی‌جلیله نویسندگی این مستند توسط نعیمه سیف‌الدینی‌راد، دختر بی‌بی‌جلیله است. وی که حدود 10 سال است که با گروه نویسندگان آیینه به مدیریت محمد قاسمی در زمینه نوشتن داستان کوتاه و فیلمنامه همکاری می‌کند می‌گوید: برای ساخت مستند بی‌بی‌جلیله چون من دختر ایشان بودم و ارتباط ملموس و نزدیک با بی‌بی داشتم این کار به عهده من گذاشته شد و من از این پیشنهاد استقبال کردم، زیرا یکی از اهداف من نوشتن زندگی‌نامه بی‌بی‌جلیله و فرزندان شهیدش بود.

نعیمه سیف‌الدینی‌راد، با اشاره به این‌که چون با برادران شهیدش بزرگ شده و تا زمان شهات تمام حوادث و اتفاقات را در جریان بوده است، با نویسندگی طرح داستانی پیشنهادی از طرف آقای قاسمی موافقت می‌کند می‌افزاید: من به‌دلیل این‌که قبلا بخشی از زندگی‌نامه بی‌بی‌جلیله را نوشته و بسیاری از وقایع را ثبت کرده بودم در حدود یک‌ماه کار نویسندگی مستند را انجام دادم. وی تاکید می‌کند: به‌دلیل محدودیت زمانی به‌طور کامل نمی‌شد به شخصیت بی‌بی‌جلیله و فرزندان شهیدشان در این مستند پرداخت، زیرا در داستان این مستند هم حاج‌زین‌العابدین سیف‌الدینی‌راد، همسر بی‌بی‌جلیله نقش داشتند و هم شهادت هرکدام از فرزندان‌شان روایت داشت.