هوش‌مصنوعی؛ فرصت یا تهدید

AR که مخفف آرتیفیشال اینتلیجنس(artificial intelligence) یاهمان هوش‌مصنوعی است، درسال‌های اخیر درحوزه‌های مختلفی ازجمله نظارت تصویری، پیشرفت‌های چشمگیری داشته است. هوش‌مصنوعی از حواسی همچون چشم و گوش برخوردار بوده و قادر است با استفاده از قوه‌ بینایی زندگی ما و تمام الحاقاتش را زیر نظر داشته باشد. این تکنولوژی تمام اتفاقات روزمره‌ای که برای‌مان رخ می‌دهند: انسان‌هایی که ملاقات می‌کنیم، وسایل نقلیه‌ای که سوار می‌شویم و تمامی اشیایی را که ازآنها استفاده می‌کنیم، زیر نظر دارد و همگی آنها را در دوربین‌های نظارت تصویری و شناسایی خود پردازش می‌کند. هوش‌مصنوعی می‌تواند با استفاده از تجزیه‌وتحلیل رفتاری، الگوهای غیرمعمول یا مشکوک را درتصاویر دوربین‌های نظارت تصویری تشخیص دهدو درصورتی‌که به‌درستی استفاده شود، قادر است برای اهداف مختلفی از قبیل امنیت، ترافیک، بازاریابی و... مورد استفاده قرار گیرد یا جلوی جرم و جنایت را بگیرد.

نقض حریم خصوصی و امنیت
درعین‌حال‌ هوش‌مصنوعی از محدودیت‌هایی نیز برخوردار است، چراکه ممکن است در شناسایی چهره‌ها یا اشیا در شرایط نوری یا زاویه‌ای خاص دچار خطا شود یا امکان دارد تحت تاثیر اطلاعات نادرست یا جعلی به نتایج غلط یا حتی خطرناک برسد. علاوه‌براین، استفاده از هوش‌مصنوعی در نظارت تصویری می‌تواند به نقض حریم خصوصی، حقوق‌بشر و اخلاق منجر شود و این زمانی است که این هوش برای جاسوسی، دستکاری، تبعیض یا سرکوب افراد یا گروه‌های خاص استفاده شود؛ اما این نکته را نباید فراموش کرد که هوش‌مصنوعی به‌واسطه‌ پیشرفت‌های زیادی که در سال‌های اخیر کسب کرده می‌تواند برای اهداف مفید یا مخرب مورد استفاده قرار گیرد. بنابراین، لازم است که ما از این تکنولوژی به‌طور مسئولانه و اخلاقی استفاده و نظارت و قوانین لازم را برای جلوگیری از سوءاستفاده از آن ایجاد کنیم. گوگل یکی از شرکت‌های پیشرو در حوزه هوش‌مصنوعی است که از آن برای ارائه خدمات مختلفی مانند جست‌وجو، ترجمه، مپ، فوتو، یوتیوب و... استفاده می‌کند. گوگل با استفاده از الگوریتم‌ها و مدل‌های پیشرفته هوش‌مصنوعی، قادر است به سؤالات و نیازهای کاربران به‌طور دقیق و سریع پاسخ دهد. گوگل همچنین با دسترسی به داده‌های بزرگ و متنوع کاربران، می‌تواند رفتار، علاقه، سلیقه و نوع شخصیت آنها را تحلیل و پیش‌بینی کند. این امر می‌تواند برای ارائه خدمات بهتر و شخصی‌سازی‌شده به کاربران مفید باشد، اما همچنین می‌تواند به نقض حریم خصوصی و امنیت آنها نیز منجر شود. از این رو می‌توان گفت که گوگل با استفاده از هوش‌مصنوعی، می‌تواند کاربران را به‌خوبی بشناسد و بر آنها نظارت داشته باشد؛ اما این نکته را نباید فراموش کرد که گوگل نمی‌تواند احساسات، ارزش‌ها، خاطرات و روابط کاربران را درک کند. گوگل صرفا یک موتور جست‌وجوست که براساس یک‌سری از داده‌ها و الگوریتم‌ها کار می‌کند و یک ابزار کارآمد و بسیار کاربردی است. درواقع باید گفت که دامنه‌ استفاده از هوش‌مصنوعی چنان وسیع است که نه‌تنها گوگل که اینستاگرام، واتساپ و فیسبوک همگی از هوش‌مصنوعی برای جمع‌آوری و تحلیل داده‌های کاربران خود استفاده می‌کنند. 
     
دیپ فیک نشوید
این داده‌ها می‌توانند شامل محتوایی باشند که کاربران در رسانه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذارند، جست‌وجوهایی که در مرورگر خود انجام می‌دهند، پیام‌هایی که با دیگران تبادل می‌کنند و حتی صدای آنها که از طریق میکروفن گوشی‌شان ضبط می‌شود. شرکت‌های برنامه‌های فوق‌، ادعا می‌کنند که از این داده‌ها برای ارائه خدمات بهتر و شخصی‌سازی‌شده به کاربران استفاده می‌کنند، اما درعین‌حال ممکن است از این داده‌ها برای تبلیغات هدفمند، تحقیقات بازار، یا حتی فروش به شرکت‌های دیگر استفاده کنند. این رفتار نه‌تنها به نقض حریم خصوصی کاربران منجر می‌شود، بلکه ممکن است برای امنیت و اعتبار آنها نیز خطرناک باشد. برای مثال، اگر صدای کاربری بدون اجازه او ضبط و ذخیره شود، ممکن است برای ساختن یک نمونه صوتی جعلی از کاربر که می‌تواند برای ارتکاب جرم یا انتقال اطلاعات حساس استفاده شود، مورد سوءاستفاده قرار گیرد. این تکنیک به‌عنوان دیپ فیک (Deepfake) شناخته می‌شود. دیپ فیک فناوری در حال تکامل و جدیدی است که از هوش‌مصنوعی نشأت می‌گیرد. به‌وسیله‌ این فناوری می‌توان تصاویری ساخت که هرگز اتفاق نیفتاده‌اند. مثلا چهره‌های سرشناس و مشهور از قبیل بازیگران، فوتبالیست‌ها و سیاستمداران در ویدئوهایی ظاهر می‌شوند و جملاتی را بیان می‌کنند که هرگز از دهان آنها خارج نشده است. با استفاده از این قابلیت هوش‌مصنوعی، می‌توان صدا، تصویر، یا ویدئوی یک شخص را به گونه‌ای تغییر داد که به نظر واقعی برسد.
     
تجربه گفت‌وگو با یک هوش‌مصنوعی
چت جی‌پی‌تی یکی دیگر از ابزارهای هوش‌مصنوعی است که می‌تواند براساس موضوع و محتوای گفت‌وگوی کاربران به آنها پاسخ مناسب دهد. این ربات که با استفاده از تکنولوژی پردازش زبان طبیعی، قادر است به سؤالات و مشکلات مطرح‌شده به‌خوبی پاسخ دهد، فقط یک ماشین است که براساس داده‌ها و الگوریتم‌هایی که توسط برنامه‌نویسان طراحی شده‌اند، عمل می‌کند و قادر نیست احساسات، ارزش‌ها، خاطرات و روابط انسان را درک کند. او فقط یک ابزار کارآمد و کاربردی است و به‌خاطر حافظه‌ کوتاه‌مدتی که دارد، مکالمات طولاتی‌مدت را فراموش می‌کند. این چت‌بات براساس برخی از اطلاعات که کاربران هنگام استفاده به آن داده‌اند، از یک حافظه موقت برخوردار است که به او اجازه می‌دهد صرفا اطلاعات مربوط به گفت‌وگوی فعلی را ذخیره کند. درحالی‌که بنا بر ادعای این موتور جست‌وجو او کسی را تحت کنترل ندارد یا از اطلاعات کسی سوءاستفاده نمی‌کند. هرچند که این بات اخیرا از قابلیتی به‌نام پیش‌نمایش یا Preview برخوردار شده است که گفت‌وگوهای قبلی را در اختیار دارد. این بخش به‌منظور سهولت کار کاربران برای اعمال تغییرات احتمالی در گفت‌وگوهاست که باعث می‌شود در زمان و انرژی صرفه‌جویی شود و تجربه گفت‌وگو با یک هوش‌مصنوعی را بهبود ببخشد. چت جی‌پی‌تی از اطلاعات کاربران فقط برای ارائه پاسخ‌های بهتر و مرتبط استفاده و قوانین و مقررات مربوط به حفاظت از داده‌های شخصی را رعایت می‌کند و بدون اجازه‌ کاربران داده‌های آنها منتقل نمی‌کند یا برای اهداف نامشروع استفاده نمی‌کند.
     
جوانب احتیاط را بسنجند
باید توجه داشت این خطرات هنگامی کاربران را تهدید می‌کند که این اپ‌ها برای ضبط و پردازش صدای کاربران از میکروفن گوشی‌شان استفاده می‌کنند اما این بدان معنی نیست که آنها همیشه و بدون اجازه کاربران میکروفن را فعال و صدای آنها را شنود کنند. این اپ‌ها فقط زمانی که کاربران از آنها استفاده می‌کنند و عملیات خاصی انجام دهند، میکروفن را فعال می‌کنند. برای مثال، زمانی که کاربری یک پیام صوتی در واتساپ می‌فرستد یا یک دستور صوتی در گوگل می‌دهد، آنها صدای کاربران مورد نظر را ضبط می‌کنند و برای ارائه خدمات به آنها پردازش می‌کنند، اما زمانی که کاربران از این اپ‌ها استفاده نمی‌کنند یا گوشی‌شان خاموش است، میکروفن غیرفعال می‌شود و صدایی ضبط نمی‌شود. با تمام ادعاهایی که انواع مختلف هوش‌مصنوعی مبنی بر حفظ حریم خصوصی کاربران دارند، لازم است که کاربران هنگام استفاده از تمامی اپ‌ها و برنامه‌های موجود درگوشی و رایانه جوانب احتیاط را بسنجند و نسبت به حفظ حریم خصوصی وامنیت خود ازتنظیمات وقوانین مربوط به داده‌های شخصی خود آگاه باشند.

روش‌های امنیتی برای جلوگیری از سرقت اطلاعات
یکی ازراه‌های مراقبت از حریم خصوصی این است که کاربران باید مراقب مطالب به‌اشتراک‌گذاشته در اینترنت و برنامه‌های نصب‌شده روی گوشی خود باشند. برخی از راه‌هایی که کاربران به‌وسیله‌ آنها می‌توانند از خود در برابر این تهدیدات محافظت کنند عبارتند از:
استفاده از رمز عبور قوی و منحصربه‌فرد برای حساب‌های خود و تغییر آنها به‌صورت دوره‌ای
فعال کردن تأیید هویت دومرحله‌ای برای حساب‌های خود
غیرفعال‌کردن میکروفن گوشی وقتی از آن استفاده نمی‌شود
مراقبت از دسترسی برنامه‌ها به داده‌های شخصی خود مانند مخاطبان، عکس‌ها، موقعیت مکانی و ...
پاک‌کردن تاریخچه مرورگر خود به‌صورت منظم
استفاده از یک VPN برای مخفی‌کردن آدرس IP خود و رمزگذاری ترافیک اینترنتی خود
اجتناب از ارسال یا دریافت اطلاعات حساس یا محرمانه از طریق رسانه‌های اجتماعی یا پیام‌رسان‌ها
اطمینان حاصل‌کردن از اعتبار و امنیت برنامه‌ها قبل از نصب آنها روی گوشی خود
اطلاع از قوانین و حقوق خود در مورد حفاظت از داده‌های شخصی خود