وداع با نقش‌آفرینان پرخاطره

سال۱۴۰۲، عزیزان بسیاری از میان ما سفر کردند که در این گزارش باتوجه به گفت‌وگوهایی که در زمان حیات این پیشکسوتان گرفته شده بود، یاد و خاطره برخی درگذشتگان رادیو را در سالی که گذشت، گرامی می‌داریم.

 چهره‌ای نام‌آشنا در عرصه رسانه و سلامت 
زنده یاد صدیقه اعتماد سعید، چهره‌ای نام آشنا در عرصه رسانه و سلامت بود که در ارتقای سواد سلامت و فرهنگسازی سلامت جامعه نقش به‌سزایی داشت. مرحومه پزشک متخصص کودکان و مدیر فقید، پرتلاش، متعهد، خلاق و کارآفرین رادیو سلامت بود.در مصاحبه‌ای که با شادروان اعتماد سعید داشتم، معتقد بود که رسانه به عنوان یک دانشگاه عمومی برای همه افراد از هر قشری است و رادیو را به عنوان رسانه‌ای آموزشی می‌شناخت؛ چراکه این رسانه سبب دسترسی همه افراد به اطلاعات و دانش سلامت شده است و عدالت آموزشی برای ارائه دانش یکسان و برابر در جامعه خصوصا برای گروه‌های آسیب‌پذیر، از جمله سالمندان، زنان خانه‌دار، افراد بی‌کار و افراد باسواد و... فراهم کرده است.شادروان اعتماد سعید بر این باور بود که با افزایش سطح سواد سلامت جامعه، می‌توان شهروندان را به رفتارهای اجتماعی سالم و پیشگیرانه ترغیب کرد و افراد جامعه را به سمت پیشگیری از بیماری سوق داد. مرحومه همیشه تاکید داشت که پیشگیری اولیه از طریق تغییر سبک زندگی در راستای حفظ سلامت و پیشگیری ثانویه از طریق اطلاع‌رسانی به‌موقع در مراحل اولیه، به کاهش آمار مرگ و میر و ناتوانی‌هایی منجر می‌شود.مهم‌ترین آرزوی او این بود که «مردم کشورش سلامت باشند» چراکه بر این باور بود توانمندسازی ارتقای سطح سواد سلامت جامعه زمانی اتفاق می‌افتد که شهروندان بدانند و یک سری علایم را قبل از بروز آن بشناسند، راه‌های پیشگیری را بدانند. بی‌شک تلاش و مجاهدت کم‌نظیر این بانوی فرهیخته همواره در یادها و خاطره‌ها باقی خواهد ماند .
   
به نام حضرت دوست که هرچه دارم از اوست
زنده‌یاد حمید منوچهری از پیشکسوتان رادیویی بود که تا آخرین لحظات عمرش همچنان با رادیو همکاری داشت، روزهای پایانی سال گذشته در گفت‌وگو با مرحوم منوچهری، از او پرسیدم با توجه به این که در آستانه سال جدید هستیم، چه آرزویی برای خوانندگان دارید؟ چه توصیه‌ای به آنها می‌کنید؟ جمله‌اش را این‌گونه آغاز کرد: به نام حضرت دوست که هرچه دارم از اوست. آرزوی سلامت، آرامش و سرافرازی برای تمام مردم سراسر جهان را دارم، خوش و خرم باشید. توصیه‌ای که می‌توانم به خوانندگان داشته باشم این است که عاشق کارشان باشند و عاشقانه کار کنند. برای مردم کار کنید، چون کاری که ما انجام می‌دهیم برای مردم عزیزمان است، ما برای خودمان کار نمی‌کنیم. استاد منوچهری بر این باور بود که حتی اگر یک بار دیگر هم متولد شود باز هم رادیو را انتخاب خواهد کرد، چراکه رادیو را بسیار دوست داشت.مرحوم استاد منوچهری می‌گفت: هیچ کاری نبوده که دوست نداشته باشم و انجام بدهم؛ من تمام کارهایم را دوست دارم. در طول این سال‌ها با رادیو نمایش کار کرده‌ام و در خدمت‌شان و عاشق کارم بودم. عاشق کارتان باشید. اگر عاشق کارتان نباشید با مشکلات بسیاری مواجه خواهید شد. کار ما ممکن است بسیار بی‌رحم باشد و مشکلات بسیاری به وجود بیاورد و خدشه در کار ایجاد کند. غیر این باشد هیچ‌گاه بازیگر و گوینده نخواهید شد. یاد و خاطره‌اش شاد که یک عمر عاشقانه به مردم خدمت کرد.
   
بجا گذاشتن کارنامه‌ای پر و پیمان 
در اینجا یاد بانویی از آخرین بازماندگان نسل اول رادیو در ایران، توران مهرزاد را گرامی می‌داریم. مرحومه مهرزاد از مفاخر فرهنگی و میراث معنوی جامعه ایرانی بود که نه‌فقط صدا و بیان خوبی داشت، بلکه در تئاتر و هنر پشتوانه خوبی داشت.بانو مهرزاد فعالیت کاری سال‌های آخرش بیشتر در رادیو بود و رادیو را مثل خانه‌اش می‌دانست و همیشه می‌گفت رادیو خانه همه ماست. او بچه‌های رادیو به‌ویژه رادیو نمایش را مانند فرزندانش دوست داشت و به معنای واقعی کلمه، مادر همه اهالی رادیو بود.
چه نسل‌های گذشته و چه آینده از این هنرمند و پیشکسوت رادیو، تلویزیون و سینما بسیار آموختند، چراکه یکی از خصلت‌های مرحومه مهرزاد انتقال تجربه کاری‌اش به تازه واردها و کسانی بود که در کنارش بودند. بانو مهرزاد، ایفاگر نقش‌های مؤثر و ارزشمندی به‌ویژه در نمایش‌های رادیویی بود و از خود میراثی جاودان در تاریخ فرهنگ و هنر این مرز و بوم به یادگار گذاشت و معتقد بود: من سربلند زندگی کردم و سربلند هم از دنیا خواهم رفت و خدا را شکر می‌کنم که بیش از ۷۰ سال برای ایران صادقانه خدمت کردم.روحش شاد، یادش گرامی.
 
صداهای ماندگار رادیو
مرحوم استاد رضا معینی،گوینده و مجری قدیمی صدا وسیما از برترین گویندگان رادیو بود و میراثی که از خود به یادگار گذاشت، بسیار ارزشمند است، چراکه زنده یاد یکی ازالگوهای عرصه برنامه سازی و گویندگی بود.بیش از هر چیز با اجرای« قصه شب» رادیو ایران معروف شد و تسلط بالایی در دکلمه اشعار داشت و متن‌های ادبی سنگین وسخت را می‌خواند و در کار قوی و متعصب بود. یکی از ویژگی‌های منحصر به فردشان درست خوانی و غلط نخوانی اشعار و متن‌های ادبی بود. «نام‌ها و نشانه‌ها» از جمله برنامه‌هایی بود که مربوط به اواسط دهه۶۰ و با اجرای رضا معینی روی آنتن می‌رفت. استاد علاوه بر این که اسطوره زندگی فرزندانش بود، در جذب بسیاری از گویندگان نقش داشت و بهترین گوینده‌ها را تربیت کرد. وی همیشه دوست داشت که بهترین گوینده‌ها را تربیت کند. صدای او هرگز خاموش نمی‌شود و یادش در خاطر ما برای همیشه ماندگار خواهد ماند.
   
نویسنده توانای جعبه صدا 
مرحوم استاد فقید باقر خلیلی، نویسنده و ویراستار پیشکسوت رادیو فرهنگ بود که از زمان ورودش به رادیو با این شبکه همکاری داشت. شبکه رادیویی فرهنگ در سال ۱۴۰۱ مراسم نکوداشت این پیشکسوت را با حضور جمعی از شخصیت‌های فرهنگی و هنری کشور برگزار‌کرد و از ایشان به پاس سال‌ها تلاش مستمر در این شبکه تقدیر به عمل آورد.نویسنده توانای رادیو در گفت وگویی که با او درباره ویژگی‌های یک نویسنده رادیو شده بود گفته بود، کسی که شروع به نوشتن برای رادیو می‌کند، نخست باید سخن گفتن بداند و این استعداد به صورت ذاتی در وجودش باشد. نویسنده رادیو باید جملات کوتاه، روان و ساده به کارگیرد و حتی در متون تخصصی، باید واژگان معادل فارسی استفاده کند.  حتی مرحوم باقری استفاده از گویش‌ها و زبان محلی در رادیو را در برنامه‌های عادی جایز نمی‌دانست و بر این باور بود زمانی می‌توان از گویش‌ها، زبان محلی و اصطلاحات محلی استفاده کرد که برنامه خاصی باشد؛ باید از زبان معیار استفاده کرد و‌ ... چه بسیار نویسندگانی که دست‌پرورده استاد هستند و هنر خود را مدیون استاد می‌دانند. از درگاه خداوند متعال برای ایشان، رحمت و مغفرت الهی مسألت دارم.
   
یار دیرین صدا
بی‌شک استاد جمشید جم یکی صداهای ماندگار رادیو و تلویزیون بود که با ترانه«یار دبستانی من» جاودانه شد. ضبط این ترانه با صدای جمشید جم باعث ایجاد توفانی هنری شد که پس از گذشت بیش چند دهه هنوز که هنوزه زمزمه می‌شود و در خاطره‌ها حک شده است. یکی از ویژگی‌های بارز اخلاقی مرحوم که بسیاری از برنامه‌سازان رادیویی و دوستانش نیز اذعان دارند، معرفت بالا و صمیمیت مثال‌زدنی و شوخ‌طبعی او بود. مرحوم همیشه دوست داشت که مخاطبان بدانند به چه موسیقی گوش می‌دهند؛ درباره‌ موسیقی با مطالعه و پرسش آگاهی پیدا کنند.استاد جم در انتخاب موسیقی برای برنامه‌ها مهارت داشت و در این مورد همیشه دستش پر بود و از تهیه‌کننده‌های قدر رادیو به حساب می‌آمد. خوب به یاد دارم که مدتی تهیه‌کنندگی و کارشناس مجری برنامه‌ رادیویی «آوای نیمه‌شب» رادیو تهران بود و می‌گفت: در حوزه‌ موسیقی، برنامه‌هایی موفق‌تر هستند که علاوه بر پخش موسیقی، حتما توضیحاتی درباره‌ قطعه‌هایی که پخش می‌شود ارائه کنند. برنامه آوای نیمه‌شب هم در همین راستا از رادیو تهران پخش می‌شد. صرفا آهنگ درخواستی نبود بلکه درباره‌ موسیقی صحبت می‌شد و درباره‌ آن به مخاطب اطلاعات داده می‌شد؛ همین هم برای مخاطبان جذابیت داشت.یا «سرودها و نامه‌ها» ی جمشید جم که خودشان گویندگی و کارشناسی آن را بر عهده داشتند، یکی از پرشنونده‌ترین برنامه‌های رادیو بود یا برنامه «آوای امواج» از‌جمله برنامه‌های به یادماندنی و پرمخاطب رادیو تهران بود. زمانی که در میدان ارک مستقر بودیم یکی از تهیه‌کننده‌های آن مرحوم جمشید جم بود و یکی از برنامه‌های پرشنونده رادیو تهران که شنوندگان صداهای خاطره‌انگیز و ماندگار هنرمندان دوبله را با اجرای مسابقه و گفت‌وگو با آنها می‌شنیدند و گزیده‌ای از صداهای درخشان آنها در فیلم‌ها، ترانه و یادی از هنرمندان فقید پخش می‌شد.یادش گرامی که قریب به ۵۰ سال با رادیو و همراه این رسانه گرم بود و برنامه‌‌های فاخر و پرشنونده‌ای را در رادیو تولید کرد.
   
گوینده مهربان «صبح جمعه با شما»
شنونده‌های برنامه پرطرفدار «صبح جمعه با شما» و «جمعه ایرانی» با نام، صدا و هنرنمایی زنده‌یاد مرتضی تبریزی آشنا هستند. این هنرمند دوست‌داشتنی حدود دو سال پیش به کرونای شدیدی مبتلا و چند بار در بیمارستان بستری شد و داروهای زیادی استفاده کرد. گرچه در نهایت از این بیماری بهبود یافت اما عواقب پس از بیماری باعث شد خانه‌نشین شود. وی دریکی دو سال اخیر بیمار شده بود و قدرت تکلمش را از دست داده بود که درنهایت درروزهای پایانی اسفند۱۴۰۲درگذشت.مرتضی تبریزی،کمدین و بازیگر ایرانی ۴۰سال دررادیو فعالیت داشت؛ این هنرمند ایرانی در تبریز متولد شد و بازیگر و کمدین تئاتر و تلویزیون و گوینده باسابقه رادیو در برنامه پرمخاطب صبح جمعه با شما بود.مرحوم تبریزی در فیلم مینی‌بوس نیز به ایفای نقش پرداخته است. برنامه «جدی نگیرید» هم در سال ۷۴ تولید شد واین بازیگر یکی از بازیگران این مجموعه بود. او سال‌های سال تئاتر کار می‌کرد و آخرین کارش به شش ماه گذشته در رادیو و برنامه صبح جمعه باشما برمی‌گردد. تبریزی همچنین در برنامه جمعه ایرانی و صبح جمعه با شما در چند دوره به‌عنوان کمدین و بازیگر طناز در رادیو حضور داشت.صدای مرحوم مرتضی تبریزی در نقش‌های مختلف کمدی برای بسیاری از شنوندگان رادیو یادآور خاطرات گذشته است.