رایزن اقتصادی؛ گمشده تجارت ایران

بااین‌حال، به نظر می‌رسد که روند کسری تراز تجارت صادرات غیرنفتی در سال‌های اخیر مشکلات زیادی برای کشورمان به‌وجود آورده است. این وضعیت باعث شده فعالان تجاری و بازرگانی انتقادات خود را مطرح کنند. یکی از اصلی‌ترین این انتقادات به کمبود شدید رایزن‌های اقتصادی در کشورهای دیگر، نبود مراکز تجاری و عدم فعالیت موثر سفرای ایران در زمینه دیپلماسی اقتصادی مربوط می‌شود. در همین حال، خبر رسیده که قرار است ۶۰ مرکز تجاری در ۳۵ کشور فعالیت خود را آغاز کنند.
    
کمبود شدید رایزن‌های اقتصادی
تعداد رایزن‌های بازرگانی و بازرگانان ایرانی در بسیاری از مقاصد صادرات کالاها، حتی در کشورهای همسو، پایین است. این وضعیت موجب شده است که بسیاری از بازارهای این مناطق از دست تجار کشورمان خارج شود و نتوانیم کالاهای خود را به آنها صادر کنیم.این درحالی‌است که یکی از مهم‌ترین عوامل توسعه تجارت خارجی در کشورها، وجود اطلاعات بازارهای هدف و شناسایی چگونگی ورود به آنها و تسهیل توافق‌های دوجانبه است.از سوی دیگر وقتی رایزن بازرگانی ایرانی در این کشورها نباشد، طبیعتا دولتمردان نیز شناختی از نیاز واقعی مصرف‌کنندگان آن مناطق نداشته و رفتار مصرفی آنها از چشم تجار ایرانی مغفول می‌ماند. بد نیست بدانیم مطابق آمارهای اعلامی توسط مسئولان سازمان توسعه تجارت، ایران در بین ۲۰۵ کشور دنیا هم‌اکنون تنها ۲۶ رایزن بازرگانی دارد؛ این درحالی‌است‌که سوئد ۲۳۵، چین ۲۲۱، آلمان ۲۱۳، هند ۱۹۸، فرانسه ۱۵۶، آمریکا ۱۵۰، کانادا ۱۴۶، ژاپن ۱۴۳ وکره‌جنوبی ۱۴۱رایزن اقتصادی دارد. تا سال ۱۳۹۲ تعداد رایزن‌های بازرگانی کشورمان ۲۱نفر بود که پس از تحریم‌های آمریکا و به بهانه کمبود بودجه به دو نفر کاهش یافت؛ ولی در دولت سیزدهم این میزان به ۱۲ نفر افزایش پیدا کرد و مسئولان سازمان توسعه تجارت خبر از آن داده‌اند که تعداد رایزن‌های اقتصادی تا پایان سال به ۳۳‌نفر خواهد رسید. البته وزیر سابق صمت نیز از اعزام ۱۲۰رایزن بازرگانی تا سال ۱۴۰۴ به کشورهای مختلف خبر داده بود.
   
تنوع بازارهای صادراتی
کارشناسان معتقدند باید با افزایش تجار و رایزن‌های بازرگانی کشورمان به‌دنبال تنوع مقاصد صادراتی و وارداتی نیز باشیم تا ریسک تجارت با برخی کشورها به حداقل برسد و تجار ایرانی بتوانند قدرت چانه‌زنی بیشتری داشته باشند. خصوصا آن‌که کشورمان طی دو سال اخیر به پیمان شانگهای و گروه اقتصادی بریکس ملحق شده و موافقت‌نامه‌هایی را با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا و دو کشور چین و روسیه به امضا رسانده است که می‌تواند شکوفایی اقتصادی صادرات کالاهای ایرانی را حتی با وجود تحریم‌ها به ارمغان آورد.به‌عنوان‌نمونه، در سال‌های اخیر ایران و روسیه قراردادی ۲۰ساله را به امضا رسانده‌اند که ایران می‌تواند به‌خوبی از مزایای اقتصادی آن بهره‌مند شود. اما جالب اینجاست که روس‌ها در ایران ۱۳ ــ ۱۲رایزن بازرگانی دارند، درحالی‌که کشورمان تنها یک رایزن بازرگانی در روسیه دارد.

تاسیس ۶۰ مرکز تجاری در ۳۵ کشور
اخیرا سازمان توسعه تجارت ایران با هدف تسهیل تجارت خارجی، ارائه مشاوره بازار، بازارسازی، بازاریابی محصولات و خدمات ایران، ارائه خدمات مشاوره تجاری و اقتصادی در بخش‌های مختلف و کمک به انعقاد قراردادهای تجاری، تاکنون مجوز تأسیس حدود ۶۰ مرکز تجاری در ۳۵ کشور را صادر کرده است.به بیان دیگر مراکز تجاری یکی از ابزارهای سازمان توسعه تجارت برای کمک به بخش خصوصی است تا آنها بتوانند روابط تجاری خود را با دنیا تنظیم کنند. به نظر می‌رسد پشتیبانی‌های معنوی سازمان توسعه تجارت از این مراکز، قابلیت آنها را در رایزنی، شبکه‌سازی و نفوذ در بازارهای هدف افزایش داده است.بااین‌حال پرواضح است که در سالیان قبل نیز شاهد این اقدامات کتبی توسط نهادهای مسئول خصوصا وزارت صمت و سازمان توسعه تجارت بودیم، ولی آنچه که در عمل اتفاق افتاد این است که در وضعیت مراکز تجاری و تعداد رایزن‌ها اقتصادی کشورمان تغییر محسوسی ایجاد نشد.این امر را به‌وضوح می‌توان در میزان کسری تراز تجاری کشورمان دید، به‌طوری‌که همچنان ایران با عمده شرکای اقتصادی خود همچون روسیه، چین و امارات دچار کسری تراز تجاری است.