در استقبال از این اتفاق مهم فرهنگی سراغ صادق حسینیزاده، مدیر اجرایی مرکز تبادل کتاب رفته‌ایم. مرکزی در قلب تهران که حالا ۱۰ ساله شده و این امید وجود دارد در سال‌های پیش‌رو بتواند بیشتر برای علاقه‌مندان به کتاب و کتابخوانی، مؤثر و مفید واقع شود. در این گفت‌وگو حسینیزاده از اقدامات انجام شده در این مرکز برای جام‌جم گفته است. جایی که می‌توان به پشت‌گرمی آن مطمئن بود کتاب‌ها اگر از نمایشگاه و فروشگاه‌ها جدا می‌شوند اما هرگز از چرخه مصرف و مطالعه حذف نخواهند شد.
برای شروع بحث کمی از «مرکز تبادل کتاب» و ضرورت شکل‌‌گیری آن برای‌مان بگویید.
این مرکز در سال ۱۳۹۴ در فضایی به مساحت ۲۰۰۰مترمربع، با حمایت شهرداری منطقه ۶ تهران، به نشانی چهارراه ولیعصر، ابتدای خیابان مظفر شمالی راه‌اندازی شد و فعالیت خود را آغاز کرد. در حال حاضر، مجموعه‌ای متنوع از کتاب‌ها در این مرکز موجود است و یکی از ویژگی‌های برجسته آن، امکان تبادل کتاب‌های مطالعه‌شده توسط شهروندان است. ضمن این‌که این مرکز به‌عنوان بزرگ‌ترین و مدرن‌ترین فضای فرهنگی در خاورمیانه شناخته می‌شود.خوب است درخصوص امر مطالعه و کتابخوانی اشاره کنم که رهبرمعظم‌انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای خود اهل کتاب هستند، با متخصصان این حوزه ارتباط دارند و همواره زمان زیادی را برای حضور در نمایشگاه‌های کتاب و ترویج فرهنگ کتابخوانی اختصاص می‌دهند که این امر نقطه قوتی برای فرهنگ مطالعه و کتابخوانی در ایران است. ایشان در فرمایشات خود درباره اهمیت کتاب در تکامل جامعه انسانی فرموده‌اند: «همین بس که تمامی ادیان آسمانی و رجال بزرگ تاریخ بشری از طریق کتاب جاودانه مانده‌اند و روابط فرهنگی جوامع بشری نیز از طریق کتاب و مبادلات فرهنگی تقویت شده است.» ایشان همچنین تأکید کرده‌اند در کشور ما باید حضور و توسعه کتابخوانی به‌مراتب بیش از وضعیت کنونی باشد.
این مرکز اساسا چه اهدافی را دنبال می‌کند و چه شرایطی ویژه‌ای را برای دوستداران و علاقه‌مندان و کسانی که کتاب‌هایی برای تبادل دارند، فراهم کرده است؟
باید اشاره کنم این نخستین‌بار است که مرکزی برای مبادله کتاب در ایران با این وسعت وظرفیت ۱۰۰هزار جلد راه‌اندازی شده که به افراد امکان می‌دهد کتاب‌های خود را با کتاب‌های دیگران تعویض کنند. این مرکز توسط جمعی از علاقه‌مندان به حوزه کتابخوانی راه‌اندازی شده و به صورت هیأت امنایی اداره می‌شود. گردش کار در این مرکز به‌گونه‌ای تعریف‌شده که امکان تبادل کتاب با کتاب فراهم شده اما افرادی که کتابی برای مبادله ندارند نیز می‌توانند با پرداخت وجه نقد، اعتبار دریافت کرده و از کتب عرضه شده، کتاب‌های مورد نظر خود را انتخاب کنند. در واقع هدف از راه‌اندازی این مرکز فراهم کردن فرصتی برای دسترسی بیشتر افراد به کتاب‌ها و همچنین گردش کتاب‌های بدون استفاده در جامعه با کمترین هزینه به منظور هم‌افزایی فرهنگی و ترویج کتاب و کتابخوانی است. حتما شما هم شنیده‌‌اید که خانواده‌ها از قیمت بالای کتاب‌ها شکایت می‌کنند و طبیعی است که در شرایط محدود بودن بودجه خانواده، خرید کتاب‌های چند ده‌هزار تومانی مصور و باکیفیت، به صورت دائم میسر نیست. یک راهکار عملی و خوب برای این کار، برپایی یک مرکز تبادل کتاب بوده است. در اصل مرکز تبادل کتاب به این دلیل راه‌اندازی شده که افراد با تبادل کتاب‌های مطالعه‌شده همدیگر به منابع جدیدی برای مطالعه دست یابند که با این کار کتاب‌های قدیمی و خوانده شده دوباره به چرخه مصرف برمی‌گردد و افراد با صرف کمترین هزینه به کتاب‌های جدید و مورد علاقه‌شان دست می‌یابند.
یکی دیگر از اهداف اصلی تأسیس مرکز تبادل کتاب، دسترسی آسان و ارزان به آن بوده تا بخشی از مشکلات موجود در این زمینه حل شود. همچنین، بازگرداندن کتاب به چرخه مطالعه از دیگر اهداف این مجموعه است. این مرکز شرایطی را ایجاد کرده که هم دسترسی به کتاب‌های نایاب و آنهایی که دیگر چاپ نمی‌شوند، ممکن باشد و هم قیمت مناسب کتاب‌ها، زمینه را برای استفاده شهروندان فراهم کند. ما در این مرکز مخاطبان متنوعی از اقشار مختلف داریم؛ از کودکان و نوجوانان گرفته تا خانواده‌ها. بیش از ۱۰۰ نوع دسته‌بندی کتاب در اینجا چیدمان شده که هرکدام مخاطبان خاص خود را دارند و ما شاهد مراجعه گسترده خانواده‌ها و کودکان هستیم.
بیشتر صحبت ما پیرامون تبادل کتاب شکل گرفت و شاید به نظر برسد، افراد فقط به صورت غیرحضوری امکان ارتباط و مبادله کتاب دارند، آیا امکان مراجعه حضوری به مرکز هم وجود دارد؟
در حقیقت مرکز تبادل کتاب به‌گونه‌ای طراحی شده که به‌صورت ویژه برای مراجعه حضوری شهروندان مناسب باشد. افراد می‌توانند با مراجعه به این مرکز، کتاب موردنظر خود را انتخاب کنند و حتی از فضای مطالعه‌ای که در نظر گرفته شده، استفاده کرده تا کتاب را مورد بررسی و مطالعه قرار دهند و در صورت رضایت، آن را خریداری کنند. مخاطبان ما بسیار متنوع هستند؛ از دانش‌آموزان که از بخش کمک‌آموزشی مجموعه بهره می‌برند تا دانشجویان که به‌دنبال کتاب‌های دانشگاهی، کنکوری و منابع ارشد و دکتری هستند. همچنین، بخش ادبیات فارسی شامل رمان‌های ایرانی و خارجی، شعر، بخش مذهبی با موضوعات متنوع، دفاع مقدس، تاریخ ایران، تاریخ جهان، تاریخ اسلام و بخش زبان‌های خارجی را دربرمی‌گیرد. درواقع، ما تمام موضوعات را پوشش داده‌ایم تا طیف وسیعی از مردم با سلایق مختلف بتوانند از این مرکز استفاده کنند.
آیا از این سرویس و امکان ارزشمند استقبال هم شده است؟ چگونه و توسط چه طیف‌هایی از مراجعه‌کنندگان؟
ما مخاطبان ثابت هفتگی داریم که به‌صورت منظم به مرکز مراجعه کرده و از بخش‌های مختلف بازدید می‌کنند. همچنین، مخاطبان جدیدی داریم که با مرکز آشنا یا به آنها معرفی شده‌اند و در اینجا نیازهای‌شان برآورده می‌شود. گاهی کتاب‌هایی که مردم به آن علاقه‌مندند و دیگر آنها را پیدا نمی‌کنند، در اینجا یافت می‌شود. یکی از تفاوت‌های مرکز ما، ارائه کتاب‌های دست‌دوم با قیمت مناسب است. ما سیستمی برای جست‌وجوی کتاب در سایت داریم که شهروندان می‌توانند چه به‌صورت حضوری و چه از طریق تماس تلفنی، کتاب موردنظر خود را جست‌وجو کنند و ببینند آیا در میان بیش از ۱۰۰ هزار جلد کتاب موجود در مرکز، کتاب مدنظرشان پیدا می‌شود یا خیر. از نظر اقتصادی نیز، قیمت‌گذاری کتاب‌ها به‌صورت دست‌دوم انجام می‌شود و شامل تخفیف‌های پلکانی است. به این صورت که کتاب‌ها ابتدا با قیمت روز ارزیابی می‌شوند، سپس اگر پس از ۲۱روز یا سه هفته فروخته نشوند، ۳۰درصد تخفیف می‌خورند. پس از یک ماه، اگر همچنان موجود باشند، تخفیف به ۵۰درصد می‌رسد و پس از شش ماه، اگر کتاب هنوز در مجموعه باشد، با ۷۰درصد تخفیف عرضه می‌شود و تا زمانی که در مرکز باقی بماند، با همین تخفیف ارائه خواهد شد.
از نگاه شما مهم‌ترین دستاورد این مرکز در طی ۱۰ سال فعالیتش چه بوده است؟
شاید بتوانم بگویم یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این مرکز، بازگرداندن کتاب به چرخه مصرف و مطالعه است. با توجه به این‌که در ایران و بسیاری از نقاط جهان، به‌دلیل کوچک‌بودن فضای خانه‌ها، تفاوت سلایق و عدم علاقه برخی افراد به کتابخوانی، کتاب‌ها پس از مدتی به کالایی اضافی تبدیل می‌شوند، وجود چنین مرکزی با مختصاتی که اشاره کردم باعث شده کتاب‌ها کارتن‌خواب نشوند و دوباره به چرخه مصرف و مطالعه بازگردند.
آن‌طور که درسایت مربوط به مرکز آمده، افرادامکان اهدای کتاب به مرکز راهم دارند،لطفا دراین خصوص‌هم توضیح دهید.
برخی از مخاطبان ما افرادی هستند که فضای کافی برای کتاب‌های خود ندارند و مایلند کتاب‌های‌شان در مکانی مناسب نگهداری شده و در اختیار مصرف‌کننده قرار گیرد. همچنین، افرادی هستند که کتاب‌هایی از کتابخانه پدر یا خانواده‌شان به جا مانده و می‌خواهند آنها به دست کتابخانه‌ها یا افراد نیازمند برسند. مرکز تبادل کتاب در این زمینه به‌عنوان باشگاه خیرین کتاب فعالیت می‌کند. کسانی که نیت دارند کتاب‌های‌شان به دست افراد نیازمند یا مناطق محروم برسد، می‌توانند کتاب‌های خود را به‌صورت اهدایی به مرکز ما بیاورند. ما نیز این کتاب‌ها را در بخش اهدایی، براساس درخواست‌هایی که از مناطق محروم دریافت می‌کنیم، توزیع می‌کنیم.
فرآیند پذیرش، ثبت و مبادله در مرکز تبادل کتاب
در صورتی که تعداد کتاب‌های مورد نظر افراد برای تبادل کمتر از ۵۰ جلد باشد، می‌بایست کتب خود را حضوری به مرکز تبادل کتاب بیاورند. کارشناسان این مرکز در زمان کاری مجموعه، آماده پذیرش کتب مراجعان هستند اما در صورتی که کتاب‌های مورد نظر برای تبادل، بیش از ۵۰ جلد باشد، افراد می‌توانند از سرویس پیک رایگان مرکز تبادل کتاب برای شهر تهران جهت پذیرش کتاب‌ها استفاده کنند. کارشناسان مرکز پس از تحویل کتاب‌های ارسالی یا دریافتی، با توجه به معیارهای تعریف‌شده، کتاب‌های ارائه‌شده را قیمت‌گذاری کرده و به نام فرد به ثبت می‌رسانند و پس از آن افراد می‌توانند در قسمت پنل کاربری خود وضعیت کتاب‌ها را پیگیری کنند. کتاب‌های مورد نظر افراد پس از قیمت‌گذاری، جهت فروش در قفسه‌ها قرار
داده می‌شود. پس از این‌که هرکدام از کتاب‌های فرد فروخته شود، مبلغ آن به‌صورت اعتبار در حساب کاربری مربوطه ذخیره می‌شود و افراد می‌توانند با استفاده از این اعتبار کتاب‌های مورد نظر خود را از تبادل کتاب خریداری کنند. در صورتی که فرد در مرکز تبادل کتاب اعتبار نداشته باشد و کتابی برای تبادل ارائه ندهد، می‌تواند به صورت آزاد از مرکز خرید کند. کتاب‌های موجود در این مرکز، حتی در صورت خرید بدون تبادل، قیمت مناسبی نسبت به بازار دارند و به عنوان کتاب‌های دست‌دوم کارشناسی و قیمت‌گذاری می‌شوند و با تخفیف‌های ۵۰، ۳۰ و۷۰ درصد به فروش می‌رسند.
