ناجی فراموش شده ناترازی سوخت

زنگ خطربحران انرژی به‌صدا درآمده که نشانه‌های آن را می‌توان در صف‌های طولانی پمپ‌بنزین‌ها، رشد بی‌سابقه مصرف و واردات سوخت مشاهده کرد.طبق اعلام مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، مجموع تولید بنزین کشور که شامل تولید پالایشگاه‌ها و انبارها می‌شود، به حدود۱۲۰میلیون لیتر در روزرسیده است.با این حال، مصرف داخلی بنزین در سال‌های اخیر با افزایش چشمگیری مواجه شده است. آمارهای جدید نشان می‌دهدکه میانگین مصرف بنزین دربازه زمانی۲۵اسفند تا۱۶فروردین سالجاری به ۱۳۴.۵میلیون لیتررسیده است،که نسبت به مدت مشابه سال گذشته،رشد ۹ درصدی را نشان می‌دهد. این درحالی است که میانگین مصرف بنزین در سال گذشته ۱۲۲.۲میلیون لیتر بوده است. این افزایش مصرف بی‌سابقه، درکنارمحدودیت‌های موجود درظرفیت پالایشگاه‌ها، بحران انرژی را درکشور تشدیدکرده است.
 
وابستگی سوختی، نسخه موقت بحران
معاون اجرایی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی اعلام کرد که روزانه ۹میلیون لیتر بنزین به کشور وارد می‌شود. این واردات، هرچند به‌عنوان یک تدبیر کوتاه‌مدت برای مقابله با ناترازی بنزین در کشور به‌کار گرفته می‌شود اما در بلندمدت نمی‌تواند به‌عنوان راه‌حلی پایدار برای حل معضل انرژی کشور شناخته شود. واردات سوخت نه‌تنها هزینه‌های ارزی بالایی به همراه دارد بلکه وابستگی به منابع خارجی را نیز افزایش می‌دهد .
 
سی‌ان‌جی؛ ناجی خاموش بحران انرژی
آمارهای موجود نشان می‌دهد که هرساله حدود ۱۰میلیون مترمکعب به میزان ناترازی انرژی در کشور افزوده می‌شود که این وضعیت فشار مضاعفی به منابع داخلی وارد کرده و وابستگی به واردات انرژی را افزایش می‌دهد. در این میان، سوخت سی‌ان‌جی به عنوان یکی ازراهکارهای مؤثر برای جبران این ناترازی مطرح است.صنعت سی‌ان‌جی که به عنوان سوختی جایگزین برای بنزین درکشور شناخته می‌شود،درحال حاضر ظرفیت بالایی برای کاهش وابستگی به بنزین و رفع بخشی از ناترازی انرژی دارد. کارشناسان انرژی معتقدندکه هرمترمکعب گاز سی‌ان‌جی می‌تواندمعادل یک لیتر بنزین درسبدسوخت جایگزین شود،ویژگی‌ای که می‌تواند تأثیربسزایی درکاهش فشاربه منابع داخلی وبهبودوضعیت تأمین انرژی کشورداشته باشد.

صنعت سی‌ان‌جی، از آغاز تا امروز
صنعت سی‌ان‌جی در ایران ازدولت نهم ودهم باهدف کاهش وابستگی به بنزین ومقابله با آلایندگی‌های زیست‌محیطی راه‌اندازی شد. از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۱، مصرف این سوخت در کشور بارشد چشمگیری همراه بود و از۰.۴میلیون مترمکعب در روز به ۱۹ میلیون مترمکعب افزایش یافت.این افزایش مصرف به‌وضوح نشان‌دهنده استقبال گسترده مردم ازسی‌ان‌جی به عنوان یک سوخت پاک و اقتصادی است.طبق مصوبه شورای‌عالی انرژی، درسند تأمین انرژی حمل‌ونقل تاافق۱۴۲۰، برنامه‌ریزی شده است که سهم سی‌ان‌جی در سبد سوخت کشور از ۱۵.۲۵درصد درسال۱۳۹۸به ۲۲.۸درصد در سال ۱۴۲۰ افزایش یابد. این اقدام به‌عنوان یک استراتژی بلندمدت برای کاهش ناترازی انرژی وتأمین سوخت موردنیازکشور درنظر گرفته شده است.
 
سرمایه‌گذاری‌ها و چالش‌ها
درراستای توسعه صنعت سی‌ان‌جی،تاکنون بیش ازچهارمیلیارددلارسرمایه‌گذاری دراین بخش‌انجام‌شده که این سرمایه‌گذاری‌ها به‌طور مستقیم به صرفه‌جویی در مصرف بنزین و کاهش هزینه‌های ارزی کشور منجر گردیده است. طبق گزارش‌ها، این اقدامات تاکنون موجب صرفه‌جویی حدود ۱۰۰ میلیارد دلار در مصرف بنزین شده است. بااین‌حال، چالش‌هایی در این مسیر نیز مشاهده می‌شود. یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، کاهش مصرف روزانه سی‌ان‌جی است که از ۲۳ میلیون مترمکعب به حدود ۱۹ میلیون مترمکعب کاهش یافته است.
کرامت ویس‌کرمی، مدیرعامل شرکت پخش فرآورده‌های نفتی، در این زمینه اظهار کرد: مصرف روزانه سی‌ان‌جی از ۲۳ میلیون مترمکعب به حدود ۱۹ میلیون مترمکعب کاهش یافته است. این کاهش مصرف سی‌ان‌جی می‌تواند به معنای هدررفت ظرفیت‌های موجود باشد و به‌طور غیرمستقیم میزان وابستگی به بنزین و واردات آن را افزایش دهد. در این راستا، برای بهره‌برداری بهینه از صنعت سی‌ان‌جی، ضروری است تغییرات اساسی در سیاست‌گذاری‌ها، زیرساخت‌ها و فرهنگسازی مصرف در جامعه اعمال گردد.
 
چشم‌انداز صنعت سی‌ان‌جی در ایران
در آغاز دهه ۸۰، بیش از ۲۵۰۰ جایگاه عرضه سی‌ان‌جی در سراسر کشور احداث شد؛ روندی که همچنان با هدف گسترش زیرساخت‌های سوخت پاک ادامه دارد. با این وجود، تحقق اهداف پیش‌بینی‌شده در سند ملی تأمین انرژی، نیازمند تمرکز جدی بر توسعه و نوسازی این جایگاه‌ها، به‌ویژه در مناطق کم‌برخوردار از نظر زیرساخت‌های توزیع سی‌ان‌جی است؛ مناطقی که پایین بودن مصرف، ارتباط مستقیمی با کمبود جایگاه‌های عرضه دارد. در همین راستا، ایجاد یک شبکه توزیع به‌روز، هوشمند و کارآمد برای تأمین پایدار و سریع سوخت سی‌ان‌جی درسطح کشور، به عنوان یکی از اولویت‌های راهبردی صنعت انرژی کشور مطرح است.
 
بحران انرژی و نیاز به راهکارهای استراتژیک
بحران انرژی در ایران، دیگر یک معضل مقطعی و زودگذر نیست بلکه چالشی، ساختاری و استراتژیک است که نیازمند تدابیر بلندمدت، سیاست‌گذاری‌های جامع و رویکردی آینده‌نگرانه است. ناترازی انرژی، به‌ویژه در بخش سوخت و با افزایش روزافزون مصرف بنزین به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های راهبردی کشور تبدیل شده است.در این میان، صنعت سی‌ان‌جی به عنوان یک منبع انرژی پاک، اقتصادی و در دسترس می‌تواند نقشی محوری در مهار بحران ایفا کند؛ اما بهره‌گیری مؤثر از این ظرفیت بالقوه،مستلزم توسعه هدفمندزیرساخت‌ها،جذب سرمایه‌گذاری‌های جدیدواصلاح سیاست‌های حمایتی است. کارشناسان معتقدند تنها راه مقابله با ناترازی سوخت، بهره‌برداری هوشمندانه از منابع داخلی، به‌ویژه گاز طبیعی است. تحقق این راهبرد، نیازمند گسترش صنعت سی‌ان‌جی و نهادینه‌سازی فرهنگ مصرف بهینه انرژی در جامعه است؛ مسیری که بدون عزم ملی و حمایت قاطع دولت، به نتیجه نخواهد رسید.