پایان خدمت به شرط مهارت

دوره سربازی برای بسیاری از جوانان صرفا یک وظیفه قانونی است اما طرح مهارت‌آموزی سربازان تلاش دارد این دوره را به فرصتی برای یادگیری و آماده‌‌سازی برای بازار کار تبدیل کند؛ از آموزش‌های تخصصی و فنی و حرفه‌ای گرفته تا آموزش‌های عمومی و سواد رسانه‌ای. در ادامه درباره برنامه‌‌های حال و آینده مهارت‌آموزی سربازان با مشاور عالی فرمانده قرارگاه مرکزی مهارت‌آموزی کارکنان وظیفه نیروهای مسلح به گفت‌وگو پرداخته‌ایم.

​​​​​​​نخستین‌بار ۱۳ شهریور ۱۳۹۶ بود که قرارگاه مهارت‌آموزی به‌منظور تخصصی شدن سربازان راه‌اندازی شد. از آن سال به بعد آموزش مهارت‌های مختلف در دستور کار ستاد نیروهای مسلح قرار گرفت تا سربازان پس از پایان خدمت، احساس آمادگی بیشتری برای ورود به بازار کار داشته باشند. چون جوانان زمانی که روی برجک‌ها پست می‌دهند هم به یکی از دغدغه‌های اصلی‌شان یعنی داشتن شغل مناسب فکر می‌کنند. 
   
سربازی سکوی پرتاب می‌شود؟
اشتغال جوانان پس از خدمت سربازی، نه فقط یک دغدغه فردی بلکه به یک مسأله ملی تبدیل شده که با اقتصاد، آموزش و سیاست‌‌های بازار کار گره خورده است.در حالی‌که‌ مهارت‌آموزی سربازان با هدف توانمندسازی آنها اجرا می‌‌شود اما هنوز هم بسیاری از پسران جوان پس از خدمت سربازی با درهای بسته بازار کار مواجه می‌شوند. این در‌حالی است که یکی از علت‌های اجرای چنین طرح‌هایی، جلوگیری از فرهنگ نادرست مدرک‌گرایی است. با این حال سردار موسی کمالی، مشاور عالی فرمانده قرارگاه مرکزی مهارت‌آموزی کارکنان وظیفه نیروهای مسلح در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به همین مسأله می‌گوید: «بیکاری و اشتغال جوانان پس از پایان خدمت سربازی، یکی از مشکلات و دغدغه‌‌های اصلی سربازان و خانواده‌های آنان است. با توجه به تاکید مقام معظم رهبری بر آموزش و مهارت‌‌آموزی سربازان، نیروهای مسلح به این موضوع ورود کرده و نهضت مهارت‌‌آموزی را در این حوزه راه‌‌اندازی‌کرده‌‌اند.»
وی ضمن بیان آماری درخصوص ارائه آموزش‌های مهارتی به سربازان ادامه می‌دهد: «‌تاکنون موفق شده‌‌ایم بیش از دو میلیون سرباز را آموزش دهیم که از این تعداد یک میلیون و ۱۳۰ هزار نفر گواهینامه رسمی از سازمان‌های مختلفی همچون وزارت جهاد کشاورزی، وزارت ارتباطات و... را دریافت کرده‌اند.» البته که مدرک به تنهایی کفایت نمی‌کند زیرا برای بسیاری از جوانان، پایان خدمت سربازی نه پایان یک دوره، بلکه آغاز یک چالش بزرگ‌تر است؛ یافتن شغلی که هم معیشت آنها را تامین کند و هم به رویاهای‌شان معنا ببخشد. سردار کمالی می‌گوید: «با توجه به بودجه‌ای که در اختیار داریم، وام خوداشتغالی نیز می‌دهیم که تا‌کنون ۳۷ هزار نفر توانستند این وام را دریافت کنند.» وی همچنین می‌افزاید: «‌ما تلاش می‌کنیم به این افراد مشاوره شغلی ارائه دهیم. امسال برای حدود ۳۰ هزار نفر برنامه‌ریزی کرده‌‌ایم تا از خدمات مشاوره شغلی بهره‌‌مند شوند. همچنین در تلاش هستیم مسیر اشتغال جوانان را هموار‌کنیم.» 
   
تقسیم‌بندی مهارت‌آموزی برای سربازان
با پایان خدمت سربازی، سالانه تعداد زیادی از جوانان به جمع جویندگان کار در ایران اضافه می‌‌شوند؛ نیروهایی که می‌توانند موتور محرکه اقتصاد کشور باشند امااغلب با موانع بزرگی در یافتن شغل مواجه می‌شوند. اما گویا مهارت‌آموزی سربازان قرار است این موانع را هموارتر کند. سردار کمالی با اشاره به تقسیم‌بندی سربازان به لحاظ مهارتی به ما توضیح می‌دهد: «گروهی از سربازان که دارای مهارت هستند، می‌‌توانند در سامانه سخا ثبت‌‌نام کنند و از مشوق‌‌هایی که برای آنان در‌نظر گرفته شده، بهره‌‌مند شوند. این مشوق‌‌ها شامل انتخاب سازمان محل خدمت، یک ماه کسری خدمت، یک ماه مرخصی، دریافت یک درجه بالاتر از درجه استحقاقی، بخشش اضافه خدمت در صورت غیبت‌ و... می‌شود. در نیروهای مسلح نیز تلاش می‌‌شود به میزان نیاز از این افراد به‌‌عنوان مربی یا کمک‌مربی استفاده شود، یا این‌که در محیط‌‌های واقعی کار، مهارت‌‌آموزی کنند و سطح مهارت‌های خود را ارتقا دهند.»
او در ادامه به گروه دوم اشاره می‌کند؛ سربازانی که مهارت دارند ولی مدرک ندارند.
آن‌طور که سردار کمالی توضیح می‌دهد، این افراد در مراکز آموزشی شناسایی و برای آزمون ادواری معرفی می‌شوند. به‌این ترتیب از این افراد آزمونی گرفته شده و برای آنان مدرک صادر‌می‌شود.
مشاور عالی فرمانده قرارگاه مرکزی مهارت‌آموزی کارکنان وظیفه نیروهای مسلح با اشاره به این‌که گروه سوم افرادی هستند که مهارتی ندارند، توضیح می‌دهد: «این افراد به محیط‌های واقعی کار معرفی می‌شوند که به استاد ــ شاگردی معروف است. درنیروهای مسلح، بیش از۱۴هزارمحیط واقعی کار وجود دارد وسربازان برای آموزش به این مراکز اعزام شده و سپس برای شرکت در آزمون معرفی می‌‌شوند.»
به‌ گفته او مرحله بعدی، حضور در کلاس‌های مهارت‌آموزی در رشته‌های مختلفی همچون فنی، کشاورزی، فناوری اطلاعات، گردشگری و‌... است. 
   
امید به سامانه سماسو
با وجود این دوره‌های آموزشی اما همه‌چیز به این سادگی نیست چرا که بسیاری از سربازان پس از دریافت گواهینامه مهارتی، حتی نمی‌دانند از کجا باید شروع کنند. پیدا کردن شغل مرتبط با مهارتی که یاد گرفته‌‌اند، به‌‌خصوص در شهرهای کوچک، کار آسانی نیست. کیفیت آموزش هم مسأله دیگری است به سبب این‌که در برخی پادگان‌‌ها امکانات محدود بوده و مربیان تخصص کافی ندارند. با وجود این سردار کمالی از هدف بلند‌مدت‌شان در آینده به ما می‌گوید: «هدف ما این است که در آینده، فرآیند آموزش مهارت‌ها را به‌طور کامل اجرا کنیم به‌گونه‌ای که هیچ سربازی بدون مهارت از نیروهای مسلح خارج نشود. برنامه بعدی ما، ارتقای کیفیت آموزش‌‌هاست. همچنین در تلاش هستیم برای افزایش اشتغال‌‌پذیری جوانان، اقدامات جدی‌تری انجام دهیم و بتوانیم موانع کسب‌وکار را از مسیر آنان برداریم.»
وی از سامانه‌ای با عنوان آموزش و اشتغال سربازان وظیفه یا همان سماسو خبر می‌دهد و عنوان می‌کند: «در این سامانه، مجموعه‌‌ای از اقدامات در‌نظر گرفته شده است، از‌جمله رصد وضعیت سربازان پس از پایان خدمت، به‌‌منظور بررسی میزان دستیابی آنان به اشتغال. بحث پرداخت تسهیلات و وام‌‌ها و کاریابی این افراد نیز از‌جمله برنامه‌های مطرح در این سامانه است. این طرح‌‌ها به‌تدریج اجرایی خواهند شد و انتظار می‌‌رود نتایج مطلوبی به همراه داشته باشند.»
 با وجود این‌که مهارت‌‌آموزی سربازان ایده درخشانی برای تبدیل دوره سربازی به فرصتی برای رشد است اما طرح‌های این‌چنینی بدون بهبود کیفیت آموزش، حمایت‌‌های پس از خدمت و هماهنگی با نیازهای بازار، در حد یک تجربه گذرا باقی خواهد ماند. به همین دلیل مسئولان با حمایت از اجرای چنین طراح‌هایی باید برای بهبود کیفیت و کمیت آن تلاش کنند.