ازدواج با شعار آسان نمی‌شود

براساس آخرین آمار سازمان ثبت‌ احوال، نرخ ازدواج ۶/۵ محاسبه شده است، یعنی در سال ۱۴۰۳ از هر هزار نفر جمعیت ایرانی، ۶/۵ نفر ازدواج کرده‌اند. بر همین اساس، میانگین سن در اولین ازدواج در کشور برای مردان ۳/۲۸ و برای زنان ۱/۲۴سال است که استان سیستان‌وبلوچستان پایین‌ترین و استان تهران بالاترین میانگین سن ازدواج را در کشور دارد. این درحالی‌است که دولت و نهادهای مختلف، با ابزارهایی همچون وام ازدواج، طرح‌‌های مختلف برای ازدواج آسان و برنامه‌های مشاوره‌ای، سال‌‌هاست تلاش می‌کنند تا موانع و مشکلات پیش‌روی جوانان را برطرف کنند.

 

برای بسیاری از جوانان ایرانی، ازدواج دیگر آن رویای شیرین و دست‌‌یافتنی نیست که در داستان‌ها و خاطرات نسل‌‌های گذشته شنیده‌‌اند. چه‌بسا شاهد این هستیم که بسیاری از جوانان خواهان ازدواج هستند اما شرایط و موانع موجود سد راه آنان در برابر این امر می‌شود. این درحالی‌است که هم‌‌اکنون حدود ۱۳میلیون پسر مجرد و بیش از ۱۱میلیون دختر مجرد در کشور داریم. مجتبی تاجیک، مدیرکل پیشین طرح‌های ملی و فراگیر جوانان وزارت ورزش و جوانان در گفت‌وگو با جام‌جم بر این باور است بخش مهمی که در ازدواج مغفول مانده و شاید مروبط به حوزه‌های تربیت فرد به حساب بیاید و در سنین پایه و سنین نوجوانی باید به آن پرداخت، مسأله نگرش و ترس نسبت به ازدواج و خانواده است. ترسی که شاید با شنیدن تجربه‌های تلخ سایر ازدواج‌ها در بین دوستان و آشنایان، دوچندان می‌شود. تاجیک نیز در این خصوص با ما هم‌نظر است و ادامه می‌دهد: «آمارهای مربوط به ناپایداری ازدواج به‌‌ویژه در سال‌های ابتدایی زندگی مشترک، نگرانی‌های افراد را درباره دوام ز‌ندگی‌شان افزایش می‌دهد. بسیاری از جوانان، با مشاهده موارد طلاق در اطراف خود، دچار این دغدغه می‌شوند که شاید ازدواج آنها نیز با شکست مواجه شود. این ترس، در برخی موارد، باعث تردید در تصمیم‌گیری برای ازدواج شده و حتی می‌تواند به تأخیر در تشکیل خانواده منجر شود.» وی می‌افزاید: «انتظارات غیرواقع‌بینانه از همسر و زندگی مشترک، یکی از عوامل مهم در ایجاد چالش‌های زناشویی است. برخی افراد تصور می‌کنند شریک زندگی آنها باید کاملا منطبق با خواسته‌ها و انتظارات‌شان باشد، و همه ‌چیز بدون نقص پیش برود، اما پس از ورود به زندگی مشترک، متوجه می‌شوند که طرف مقابل نیز انسانی با ابعاد مثبت و منفی است. این تضاد میان تصویر ذهنی و واقعیت، می‌تواند به ناامیدی، ترس از آینده و ناتوانی در سازگاری با شرایط واقعی زندگی منجر شود. درواقع، خوشبختی‌های فانتزی و مجازی، جای واقعیت را گرفته‌اند، و بسیاری از افراد، به‌جای پذیرش و سازگاری، درگیر چالش‌های ناشی از تفاوت‌های طبیعی شخصیتی و رفتاری می‌شوند.» مسائل و ترس‌هایی که همگی ناشی از نبود آموزش‌های یکپارچه و جامع درخصوص مهارت‌های زندگی همچون مدیریت اختلافات یا ارتباط مؤثر با جوانان است. 

 

شاید موضوع ازدواج و عدم تمایل بسیاری از جوانان نسبت به آن در ظاهر به‌دلیل هزینه‌‌های سرسام‌آور زندگی، از مسکن و شغل مناسب گرفته تا جهیزیه و برگزاری مراسم باشد. اما به نظر می‌رسد نسل جدید با نگرش متفاوتی به ازدواج نگاه می‌کنند. اولویت‌هایی مثل تحصیل، شغل و استقلال مالی، مواردی هستند که ازدواج‌شان را به تعویق می‌‌اندازد. صابر جباری، مدیرکل جوانی جمعیت و خانواده وزارت بهداشت دراین‌باره می‌گوید: «حدود ۱۲میلیون جوان ایرانی در سن ازدواج، هنوز ازدواج نکرده‌‌اند.» البته ما نمی‌توانیم  تاثیر مسائل اقتصادی و مالی را هم انکار کنیم، چراکه با توجه به شرایط اقتصادی کنونی کشور،  این مساله از انگیزه‌های مهم برای ترغیب جوانان به‌شمار می‌رود. بااین‌حال مجتبی تاجیک از ازدواج به‌عنوان یک موضوع چندبعدی و پیچیده یاد می‌کند و به ما توضیح می‌دهد: «تمایل یا بی‌تمایلی جوانان به ازدواج تنها به مسائل مالی محدود نمی‌شود، بلکه تحت‌تأثیر عوامل متعدد، ازجمله نوسانات اجتماعی و تغییرات فضای روزمره نیز قرار دارد. همچنین، نقش رسانه‌ها در شکل‌دهی نگرش جوانان نسبت به ازدواج قابل‌توجه است؛ چراکه پیام‌های متنوعی چه از سوی دوستان و چه مخالفان فرهنگی و اجتماعی در این حوزه منتشر می‌شود.» وی ضمن بیان تلاش دولت و حاکمیت برای تغییر و شناسایی مؤلفه‌های اصلی ازدواج می‌گوید: «بخشی از مسائل مرتبط با ازدواج، به موضوعاتی مانند جهیزیه، وام ازدواج و سایر حمایت‌های مالی بازمی‌گردد‌.» صف‌های طولانی دریافت وام ازدواج یکی دیگر از معضلات مهم در بحث اقتصادی برای جوانان به‌شمار می‌رود. البته محمدرضا فرزین، رئیس‌کل بانک‌مرکزی به‌تازگی از طرح جدیدی برای کاهش صف وام ازدواج خبر داده که طبق آن جوانان بتوانند در کنار گزینه نقدی، امکان انتخاب گزینه کارت رفاهی برای خرید جهیزیه را داشته باشند. اما ارائه وام بدون ایجاد زیرساخت‌‌های اقتصادی مثل شغل یا مسکن، نمی‌‌تواند انگیزه‌‌ای برای ازدواج ایجاد کند.

 

در این سال‌ها اقدامات و طرح‌های متعددی برای شکل‌گیری ازدواج آسان انجام شده است. از مراکز و موسسات واسطه‌گری ازدواج گرفته تا برنامه‌‌های همسان‌گزینی که قرار بود دانشجویان مناسب را به یکدیگر معرفی کند. اما آمار و ارقام خیلی حال و روز خوبی از ازدواج جوانان را به ما نشان نمی‌دهد. بااین‌حال عباس گودرزی، سخنگوی هیات‌رئیسه مجلس در گفت‌وگو با جام‌جم علت اصلی و اساسی عدم‌ تمایل جوانان به ازدواج را نبود درک صحیح، عمیق و راهبردی از اهمیت این مسأله در جامعه می‌داند و می‌گوید: «فرزندآوری و افزایش موالید، امروز یکی از ضرورت‌های کلیدی کشور محسوب می‌شود. جمعیت، نه‌‌تنها عاملی تعیین‌کننده در ثروت و قدرت ملی است، بلکه از ارکان اساسی اقتدار یک جامعه به‌شمار می‌آید. از آنجا که رشد جمعیت مستقیما تابع نرخ فرزندآوری است، و فرزندآوری نیز در بستر ازدواج تحقق می‌یابد، سیاست‌های مرتبط با تسهیل ازدواج نقش مهمی در تأمین آینده جمعیتی کشور ایفا می‌کنند. درواقع تسهیل ازدواج به معنای فراهم‌سازی بستر تولید ثروت، قدرت، و امنیت ملی برای کشور است. علاوه‌براین، نیروی جوان و آماده‌‌به‌‌کار، یکی از ضروری‌ترین عوامل پیشرفت محسوب می‌شود  زیرا توسعه اقتصادی، فناوری و اجتماعی، وابسته به حضور نسل‌های پویا، متخصص و نوآور است.» وی معتقد است که تشکیل خانواده الزاماتی همچون اشتغال جوانان و ارائه تسهیلات و خدمات به آنان دارد و در قانون نیز این موضوع تعریف و مسئولیت هر دستگاهی مشخص شده است اما متاسفانه دستگاه‌ها به نحو شایسته به وظایف خود عمل نمی‌کنند، چراکه ازدواج آسان به تامین مسکن و اشتغال جوانان نیاز دارد.  به‌هرحال مسأله ازدواج در ایران بیش از آن‌که یک مشکل فردی باشد، یک چالش اجتماعی و اقتصادی است که نیازمند راه‌حل‌های ریشه‌‌ای و هماهنگ است.