کشاورزی، دامداری و شیلات، مثلث طلایی تولید

به گزارش جام‌جم‌آنلاین از ایرنا، سیستان و بلوچستان به‌عنوان یکی از پهناورترین استان‌های کشور با تنوع اقلیمی خاص، قرارگیری در نوار مرزی جنوب شرقی ایران و دسترسی به آب‌های آزاد دریای عمان، ظرفیت‌های گسترده‌ای در بخش کشاورزی، دامپروری و شیلات دارد.

این استان از نظر آب و هوایی دارای تنوع زیادی بوده و اگرچه با چالش‌هایی، چون خشکسالی به‌ویژه در منطقه سیستان، کمبود منابع آبی و ضعف زیرساخت‌های توسعه‌ای مواجه است، اما همواره بخش کشاورزی، دامداری و شیلات از ارکان اصلی معیشت و اشتغال در آن محسوب می‌شود.

مطابق اطلاعات موجود، استان سیستان و بلوچستان دارای ۵۲۰ هزار هکتار اراضی قابل کشت است که معادل ۲.۸ درصد از کل مساحت استان به‌حساب می‌آید؛ میزان بهره‌برداری از این اراضی به‌شدت وابسته به شرایط منابع آبی در هر سال زراعی است، به‌طور متوسط، بین ۴۵ تا ۷۰ درصد از این اراضی قابل کشت در سال بوده و با توجه به شرایط بارندگی، منابع سطحی و زیرزمینی و حجم آب تخصیص یافته به زیر کشت محصولات زراعی و باغی می‌رود.

در زمان حاضر حدود ۱۷۰ هزار بهره‌بردار شامل کشاورزان، باغداران، دامداران و صیادان در مناطق روستایی، شهری و عشایری استان سیستان و بلوچستان فعالیت دارند.

۴.۷ میلیون تن تولید سالانه بخش کشاورزی و دامی سیستان و بلوچستان

تنوع اقلیمی و گستردگی جغرافیایی سیستان و بلوچستان، امکان تولید محصولات متنوع و حتی منحصر به‌فردی را فراهم ساخته است که برخی از آن‌ها مزیت رقابتی ملی و صادراتی دارند؛ سالانه حدود چهار میلیون و ۷۰۰ هزار تن محصول در چهار بخش اصلی شامل زراعی، باغی، دامی و شیلاتی در این خطه تولید می‌شود.

تولیدات زراعی استان سالانه بالغ بر ۲ میلیون و ۹۰۷ هزار تن است که بیشترین سهم را در تولیدات بخش کشاورزی دارد؛ عمده محصولات زراعی این خطه شامل گندم، جو، ذرت، یونجه و دیگر علوفه‌ها همراه با انواع صیفی نظیر هندوانه، خربزه، گوجه‌فرنگی، بامیه، فلفل و خیار است که در برخی مناطق مانند چابهار، ایرانشهر و دلگان به‌دلیل شرایط آب و هوایی ویژه، امکان تولید محصولات خارج فصل نیز وجود دارد که دارای اهمیت اقتصادی ویژه‌ای است.

میزان محصولات باغی سیستان و بلوچستان در سال ۸۵۵ هزار و ۵۹۶ تن برآورد می‌شود؛ ویژگی بارز این بخش، تنوع میوه‌های گرمسیری و نیمه‌گرمسیری از جمله خرما، موز، انبه، پاپایا، مرکبات، انار و پسته است.

سیستان و بلوچستان یکی از معدود مناطقی در کشور است که قابلیت تولید میوه‌هایی مانند موز و انبه را در مقیاس اقتصادی دارد به‌طوریکه شهرستان‌های سراوان، قصرقند، نیک‌شهر و چابهار از مهم‌ترین مناطق تولید این محصولات هستند.

در بخش دامپروری استان سالانه ۲۳۰ هزار و ۲۷۵ تن انواع محصولات دامی تولید می‌شود؛ دامداری در این استان بیشتر مبتنی بر دام سبک (بز و گوسفند) و تا حدی دام سنگین است و نژادهایی، چون بز بلوچ و گوسفند سیستانی از گونه‌های بومی و مقاوم در برابر شرایط سخت اقلیمی منطقه هستند که شیر، گوشت قرمز، گوشت مرغ و تخم‌مرغ از مهم‌ترین فرآورده‌های این بخش است.

همچنین از دیدگاه کارشناسان، سیستان و بلوچستان استانی برخوردار در زمینه دام و طیور به‌شمار می‌آید و وجود تعداد قابل توجه واحد‌های صنعتی دامپروری و کشتارگاه، این منطقه را در زمینه تامین گوشت در کشور متمایز کرده است.

وجود بیش از ۷۰ واحد قرنطینه دام، توان پرواربندی دام سنگین صنعتی به ظرفیت بیش از ۷۳ هزار راس و سنتی بیش از ۴۸ هزار راس از قابلیت‌های مهم و خاص بخش کشاورزی و دامپروری سیستان و بلوچستان است.

یکی از ظرفیت‌های دامی این استان وجود بیش از ۷۱ هزار نفر شتر است که آن را به بزرگ‌ترین کانون شترداری کشور تبدیل کرده، ظرفیتی که با سرمایه گذاری مناسب می‌تواند به یکی از پیشران‌های اقتصاد محلی و منطقه‌ای تبدیل شود.

تولید سالانه ۲ هزار و ۲۳۶ تن گوشت شتر در این استان نشانگر نقش مهم این دام در تامین پروتئین سالم و بومی است در حالی‌که شیر، پوست، پشم و حتی صنایع دستی وابسته به آن می‌تواند چرخ تولید را بیش از پیش در این خطه فعال کند.

از طرفی تولید محصولات آبزی‌پروری، وجود سواحل گسترده در جنوب استان و دسترسی به دریای عمان، ظرفیت بزرگی برای توسعه شیلات در سیستان و بلوچستان فراهم کرده به‌طوریکه سالانه ۲۹۰ هزار و ۴۳ تن محصولات شیلاتی شامل انواع ماهیان دریایی، میگو، ماهیان پرورشی و آبزیان خوراکی از منابع دریایی و آب‌های داخلی استان استحصال می‌شود.

چابهار و کنارک به‌عنوان قطب‌های اصلی صید، فرآوری و صادرات آبزیان شناخته می‌شوند، همچنین پرورش میگو و ماهی در قفس از جمله طرح‌های توسعه‌ای در حال اجرا در نوار ساحلی این استان است.

در مجموع می‌توان گفت بخش کشاورزی استان سیستان و بلوچستان با وجود اقلیم خشک و محدودیت‌های طبیعی یکی از ارکان اصلی معیشت و اقتصاد مردم منطقه است که تولیدات چهار بخش زراعی، باغی، دامی و شیلاتی، نشان از ظرفیت عظیم این استان در امنیت غذایی و حتی صادرات کشاورزی دارد.

از طرفی رشد و توسعه روز افزون کشت گلخانه‌ای به‌دلیل ویژگی‌های منحصربه فرد آن می‌تواند سبب رونق بخش کشاورزی این استان باشد؛ سالانه بیش از ۷۰ هزار تن انواع محصول نظیر گوجه‌فرنگی، خیار، فلفل دلمه‌ای، بادمجان، توت فرنگی و سبزیجات برگی در سطح ۴۹۵ هکتار گلخانه‌های استان تولید و روانه بازار مصرف داخل و خارج کشور می‌شود.

سیستان و بلوچستان سرزمین هزاران گنج

به گفته رییس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان، حدود ۱۷۰ هزار بهره‌بردار بخش‌های کشاورزی، دامداری و صیادی در این استان، سالانه بیش از چهار میلیون و ۷۰۰ هزار تن محصولات زراعی، باغی، شیلاتی و دامی تولید می‌کنند.

علیرضا دهمرده افزود: از کل تولیدات بخش کشاورزی، ۲ میلیون و ۹۰۷ هزار و ۲۳۸ تن به بخش زراعی، ۸۵۵ هزار و ۵۹۶ تن باغی، ۲۳۰ هزار و ۲۷۵ تن دامی، ۲۹۰ هزار و ۴۳ تن شیلاتی، ۲۰۳ هزار تن جنگل و مرتع و ۲۸۶ هزار و ۱۴۱ تن به تولیدات فرعی اختصاص دارد.

وی تصریح کرد: شاخص‌ترین تولیدات زراعی سیستان و بلوچستان شامل محصولات خارج از فصل، نباتات علوفه‌‏ای، غلات و در بخش باغبانی خرما، میوه‌های گرمسیری، نیمه‌گرمسیری و محصولات گلخانه‌ای است که بازارپسندی بالای داخلی و خارجی دارد.

دهمرده تاکید کرد: سیمای کشاورزی سیستان و بلوچستان بسیار توانمند و دارای ظرفیت‌های زیادی است، باغبانی، زراعت، شیلات، دامداری، منابع طبیعی و استفاده از صنایع تبدیلی مهمترین ظرفیت‌های توسعه و رشد کشاورزی و جذب سرمایه گذار در استان است.

رییس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان، باغبانی و تولید میوه‌های منحصر به‌فرد را از دیگر مزیت‌های بارز و توانمندی‌های مهم بخش کشاورزی استان دانست و گفت: خرما، موز، لیموترش، پرتقال، انبه، پاپایا، چیکو، گواوا، انگور، انجیر و پسته مهمترین محصولات باغی استان است که بسیاری از آن‌ها تنها مختص این منطقه بوده و قابلیت توسعه و صادرات نیز دارد.

دهمرده تصریح کرد: دامپروری در کنار سایر فعالیت‌های بخش کشاورزی از مهمترین منابع تولیدی سیستان و بلوچستان است که از ظرفیت‌های این بخش می‌توان به بهره‌مندی از ۲ نژاد گاو بومی سیستانی و دشتیاری با خصوصیت‌های گوشتی، شیری و سازگاری با شرایط آب و هوایی منطقه و وجود گوسفند بلوچی به‌عنوان تولیدکننده پشم مرغوب در کنار وجود بیشترین تعداد شتر به لحاظ اقلیمی در کشور، بز بومی و ۲ نژاد مرغ خزک و دشتیاری اشاره کرد.

سواحل سیستان و بلوچستان تامین کننده بیش‌از ۷۰ درصد تُن ماهیان کشور

از طرفی به گفته مدیرکل شیلات سیستان و بلوچستان، این استان تامین کننده بیش‌از ۷۰ درصد تُن ماهیان کشور است که نقش مهمی در اشتغالزایی در منطقه دارد؛ علی فاتحی جهانتیغ اعتقاد دارد که سیستان و بلوچستان با وسعت بیش از ۱۸۷ هزار کیلومتر مربع و ۳۰۰ کیلومتر طول مرز آبی دارای ظرفیت‌های فراوان شیلاتی و سرمایه‌گذاری است.

مدیرکل شیلات سیستان و بلوچستان ادامه داد: هم اینک این استان از حدود سه هزار شناور اعم از قایق و لنج، حدود ۳۰ هزار صیاد دائمی و فصلی در قالب ۳۸ تعاونی صیادی، ۶ شهرک و ناحیه صنعتی، بیش از ۱۰۰ واحد تولیدی صنایع شیلاتی، منطقه بالقوه پرورش میگو با بیش از ۳۲ هزار هکتار اراضی مستعد برخوردار است.

جهانتیغ تصریح کرد: ۴۱ درصد صید آب‌های جنوب کشور، ۳۹ درصد صید کل کشور، ۲۳ درصد کل تولید آبزیان کشور (صید و آبزی پروری)، رتبه دوم صید در اقیانوس هند بعد از اندونزی، رتبه اول صید در غرب اقیانوس هند و تأمین کننده بیش از ۷۰ درصد تُن ماهیان کشور از شاخص‌های اقتصادی استان به‌شمار می‌رود.

وی تاکید کرد که وجود شرایط مناسب از جمله زمین‌های بدون استفاده ساحلی، نیروی کار، فناوری بومی شده و قابل دسترس، بازار‌های شناخته شده جهانی و ارزش صادراتی آبزیان (ماهی، میگو و سایر آبزیان دریایی) در توسعه آبزی‌پروری، می‌توانند نقش مهمی در افزایش اشتغال، ارزآوری و توسعه روستایی در مناطق ساحلی جنوب استان ایفا کنند.

وی خاطرنشان کرد: چابهار با موقعیت راهبردی تنها بندر اقیانوسی کشور است و اهمیت زیادی برای سرمایه گذران ایرانی و کشور‌های حاشیه اقیانوس هند و کشور‌های همسایه دارد.

مکران، بهشت آبزی پروری

مدیرکل شیلات سیستان و بلوچستان به ظرفیت‌های صید و صیادی در جنوب سیستان و بلوچستان اشاره کرد و افزود: سواحل مَکُران با بیش از ۳۲ هزار هکتار اراضی مستعد پرورش میگو در مناطقی مانند گواتر، گوردیم کنارک و رودیک دشتیاری، ظرفیت پرورش ماهی در قفس، قابلیت پرورش ماهی‌های زینتی، خیار دریایی و جلبک و وجود گونه‌های تجاری با ارزش میگو مانند ببری سیاه، سفید هندی، ببری سبز و موزی استعداد زیادی در بخش آبزی پروری دارد.

وی با بیان اینکه شیلات در سیستان و بلوچستان به خوبی توانسته است در ایجاد اشتغال و درآمد خانوار‌ها نقش بسزایی داشته باشد، خاطرنشان کرد: سرمایه گذاری در بخش شیلات به صرفه‌ترین راه و اقتصادی‌ترین فعالیت در سواحل مَکُران است.

سیستان و بلوچستان؛ رتبه نخست کشور در تولید میوه‌های گرمسیری

سیستان و بلوچستان با تولید سالانه ۲۹۷ هزار تن رتبه نخست کشور را در تولید میوه‌های گرمسیری نظیر کُنار، چیکو، تمبرهندی، نارگیل و گواوا، پاپایا، بیدام، پالسا، جمبولان، سیتاپل، موز و آناناس دارد.

به گفته رییس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان، این استان با دارا بودن شرایط آب و هوایی تقریبا استوایی، گرم و مرطوب خاستگاه متنوع‌ترین میوه‌های گرمسیری کشور است به‌طوریکه در تولید برخی میوه‌ها در ایران بی رقیب است.

دهمرده ادامه داد: میوه‌های گرمسیری متنوع در زمان حاضر در ۱۳ هزار و ۷۰۰ هزار هکتار از باغ‌های سیستان و بلوچستان تولید و روانه بازار‌های داخلی و خارجی می‌شود.

وی، موز را از مهمترین محصولات گرمسیری سیستان و بلوچستان معرفی کرد و گفت: این میوه نسبت به سایر محصولات گرمسیری با بیش از ۱۲ هزار و ۴۰۹ هکتار و تولید سالانه ۲۰۳ هزار و ۷۵۹ تن بیشترین سطح زیرکشت را به خود اختصاص داده است.

دهمرده تاکید کرد: سالانه ارز زیادی برای ورود میوه‌های گرمسیری از جمله موز از کشور خارج می‌شود در حالیکه می‌توان با توسعه باغ‌های میوه‌های گرمسیری در سیستان و بلوچستان علاوه‌بر جلوگیری از خروج ارز زمینه اشتغال پایدار را در این استان پهناور ایجاد کرد.

تولید سالانه ۹۰۰ هزار تن محصول خارج فصل در سیستان و بلوچستان

طبق آمار و اطلاعات موجود، هندوانه، پیاز، گوجه فرنگی، سیب زمینی، بادمجان، فلفل، خربزه، انواع طالبی، گرمک، خیار و سبزی برگی و غده‌ای از جمله محصولات خارج از فصل تولیدی در سیستان و بلوچستان است که علاوه بر بازار‌های داخلی قابلیت صادرات به کشور‌های حوزه خلیج فارس را دارند.

بیشترین محصولات خارج از فصل به‌دلیل مناسب بودن شرایط آب و هوایی در شهر‌های جنوبی این استان مانند چابهار، راسک، سرباز، دشتیاری، زرآباد، کنارک، نیکشهر و ایرانشهر کشت و تولید می‌شود.

به گفته رییس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان، سالانه از سطح ۲۶ هزار هکتار از مزارع کشاورزی استان ۹۰۰ هزار تن محصول خارج فصل تولید و روانه بازار مصرف می‌شود.

دهمرده افزود: این دستاورد بزرگ در سیستان و بلوچستان که با شرایط اقلیمی خاص خود شناخته می‌شود گامی مهم در تامین امنیت غذایی کشور و بهبود وضعیت کشاورزی این منطقه به شمار می‌رود.

رییس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان تاکید کرد: این میزان تولید نه تنها به تامین نیاز داخلی کمک می‌کند بلکه بخش قابل توجهی از این محصولات به بازار‌های صادراتی ارسال می‌شود و نقش مهمی در تقویت اقتصاد کشاورزی استان و کشور ایفا می‌کند.

دهمرده تصریح کرد: محصولات خارج از فصل سیستان و بلوچستان در ماه‌های دی، بهمن، اسفند و فروردین که بیشترین تقاضا برای این محصولات وجود دارد با هدف تنظیم بازار به سراسر کشور و داخل استان عرضه می‌شود.

به گفته کارشناسان، این دستاورد‌ها نه تنها در راستای تحقق اهداف خودکفایی کشاورزی کشور قرار دارد، بلکه به‌ویژه در مناطق روستایی استان، فرصت‌های شغلی جدید ایجاد کرده است و به بهبود شرایط اقتصادی کشاورزان کمک می‌کند.