پیمانی که تحلیلگران انتظار داشتند تا درون منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا تعریف شود، مسیری نامتعارف را بهسوی استپهای دوردست قزاقستان گشود. درواقع استراتژیستهای آمریکایی ــ اسرائیلی عینک تحلیلی را نه محدود به خاورمیانه مرسوم، بلکه براساس خاورمیانه بزرگ (ترکیب غربآسیا و آسیای مرکزی) تنظیم کردهاند.در همین راستا، ابتکار دیپلماتیک ۱ C۵+(نشست کشورهای آسیای مرکزی با ایالاتمتحده) به میزبانی واشنگتن نیز ۶ نوامبر برگزار شد تا از عزم راسخ کاخسفید برای گشایش فضای مانور سیاسی در حیاطخلوت روسیه و مقابله با طرح راه ابریشم نوین چینی رونمایی کند.
بنابراین پیمان ابراهیم دو هدف گسترش چارچوب امنیتی ــ اقتصادی مطلوب آمریکا در خاورمیانه بزرگ و مقابله با افزایش قدرت بازیگران تجدیدنظرطلب اوراسیا (متشکل از اروپا و آسیا) را مد نظر دارد.
واشنگتن علیه قدرتهای قارهای
تمایل کاخسفید به افزایش نفوذ اقتصادی و امنیتی در منطقه آسیای مرکزی، یادآور هشدار تاریخی هالفورد مکیندر، یکی از بنیانگذاران رشته راهبردی ژئوپلیتیک، است. وی همواره به رقابت قدرتهای خشکی (روسیه و چین) برای تصاحب هارتلند اوراسیا (آسیای مرکزی، قلب روسیه، شرق اروپا و مناطق غربی چین) اشاره داشت که این موضوع تهدیدی حیاتی برای قدرتهای دریایی (انگلستان و آمریکا) به شمار میرود.در همین راستا، مکیندر همواره خاطرنشان میکرد: «آنکه بر قلب زمین حکم میراند، بر جزیره جهانی فرمان میراند و آنکه بر جزیره جهانی فرمان میراند، بر جهان حکم خواهد راند.» از این رو، آمریکا با ورود به تحولات آسیای مرکزی، همزمان در قالب اقتصادی و دیپلماتیک، خواهان انسداد مسیر برتری روسیه و چین در جهان است.پیش از ورود آستانه به پیمان ابراهیم، در حاشیه نشست عمومی سازمان ملل، سفر قاسم جومارت توقایف، رئیسجمهور قزاقستان، با امضای یک توافق استراتژیک با شرکت آمریکایی وابتک برای تولید وخدمات۳۰۰لکوموتیوبه ارزش ۴.۲میلیارد دلارهمراه بود.علاوهبراین، توقایف بامقامات شرکتهای بزرگ آمریکایی نظیر شورون، سیتیگروپ، بلکاستون، متا،اکسونموبیل وامبرائردیدارکرد. در این دیدارها، شرکت شورون سرمایهگذاری ۵۵میلیارد دلاری خود در پروژه نفتی تنگیز، یکی از حیاتیترین داراییهای انرژی قزاقستان را مجددا تأیید کرد.
نظم امنیتی ــ اقتصادی جدید
دولت ترامپ از ابتدای دوره خود بهطور خاموش با پایتختهای آسیای مرکزی در ارتباط بوده تا این کشورها را به پیوستن به توافقهای ابراهیم ترغیب کند. بهاعتقاد امیلی میلیکن و گرشوم ساکس، از کارشناسان تحولات اوراسیا، زمانبندی اعلام این خبر پیوستن آستانه به پیمان ابراهیم، تنها ساعاتی پیش از اجلاس۱ C۵+، به واشنگتن این امکان را میدهد که فشار بیشتری به آسیای مرکزی وارد و رهبران این منطقه را به برداشتن گامهای مشابه در آینده نزدیک ترغیب کند.آمریکا ممکن است چارچوب ۲ C۶+را براساس ۱ C۵+ ایجاد کند که شامل رژیمصهیونیستی و جمهوریآذربایجان باشد و بر همکاری در زمینه مواد معدنی کمیاب تمرکز کند. این ترکیب از توافق صلح اخیر میان ارمنستان و آذربایجان و رشد مسیر ترانزیتی «کریدور میانه»، که آسیای مرکزی را از طریق قفقاز به مدیترانه متصل میکند، فرصتهایی برای دسترسی به منابع معدنی وسیع آسیای مرکزی برای واشنگتن، اسرائیل و دیگر کشورها فراهم میآورد.این فرصتها، همراه با اعلامیههایی درخصوص فعالسازی کریدور ترانزیتی ترکیه ــ سوریه و بازسازی راهآهن حجاز از اردن، سوریه و ترکیه، امکان اتصال جریانهای تجاری آسیای مرکزی به کریدور اقتصادی هند ــ خاورمیانه ــ اروپا (IMEC) را مهیا میکند. این پروژه زیرساختی تحولآفرین هند را از طریق خاورمیانه به اروپا متصل میکند، که در آن بندر حیفای رژیمصهیونیستی بهعنوان نقطه اصلی ورود به مدیترانه عمل خواهد کرد.
وابستگی به تلآویو
محور اصلی ساختار امنیتی ــ اقتصادی مد نظر آمریکا، نقش اساسی رژیمصهیونیستی در مرکز خاورمیانه بزرگ است؛ بهطوریکه بنادر و خطوط راهآهن اسرائیل مراکز راهبردی تبادلات اقتصادی از شمال به جنوب بهعلاوه شرق به غرب بهسوی بازارهای مصرف اروپایی ــ آمریکایی خواهد بود. به عبارت دیگر، رژیمصهیونیستی که شانسی برای تثبیت جایگاه با ابزارهای فرهنگی در قلوب برخی کشورهای مسلمان ندارد، تجارت و امنیت مشترک را بهعنوان کالای قابل توجه به حاکمان خاورمیانه بزرگ میفروشد.البته این پروژههای آمریکایی بدون مانع نمیماند؛ ترکیه ــ با وجود ارتباطات فرهنگی ــ اجتماعی در آسیای مرکزی و ظرفیت بازی به نفع واشنگتن ــ سودای تبدیل به قدرت منطقهای برتر در خاورمیانه را در سر میپروراند. اردوغان و تیم سیاست خارجی آن، رقابت جدی با رژیمصهیونیستی حولمحور ناحیه لوانت (سوریه، لبنان، اراضی اشغالی و اردن) دارند که با صبغه اسلامی حزب عدالت و توسعه نیز تشدید شده است.
نتیجه آنکه، اگر واشنگتن بتواند آنکارا را به پیوستن به این توافقها و پذیرش نقش تعیینکننده ترکیه صرفا در حوزه قفقاز و آسیای مرکزی ــ در برابر رخنه تلآویو در خاورمیانه مرسوم ــ متقاعد کند، راه برای گسترش این توافقها و ایجاد یکپارچگی اقتصادی منطقهای با کریدور میانه و هند ــ خاورمیانه ــ اروپا هموارتر خواهد شد.