آرشیو آنلاین در رادیو آغاز به کار می‌کند

اولین هسته مجموعه آرشیو رادیو با توجه به اهمیت منابع پایه آرشیوی مانند موسیقی و افکت در ساخت برنامه‌های رادیویی قبل از افتتاح رادیو (سال 1319) فراهم شد.

از ابتدای تاسیس رادیو، از آن زمان که به نام رادیو تهران برنامه‌های خود را به گوش شنوندگان می‌رسانید تا سال 1329، تمامی برنامه‌های رادیو زنده اجرا می‌شده؛ یعنی مجریان و گویندگان برنامه‌ها در استودیوی پخش مستقیم حاضر می‌شدند و برنامه اجرا می‌کردند که به تبع، این برنامه‌ها خالی از اشکال نبودند. به دلیل وجود این‌گونه اشکالات، تصمیم گرفته شد از نوارهای ضبط صوت استفاده شود و برنامه‌ها ابتدا در استودیوهای رادیو، ضبط و پس از اصلاحات لازم، به استودیوی پخش فرستاده شود.

200 هزار ساعت منبع در آرشیو صدا وجود دارد. به خاطر همین از آن به عنوان بزرگ‌ترین آرشیو شنیداری کشور یاد می‌شود. غیر از آرشیو مرکزی که در ساختمان شهدای رادیو موجود است، آرشیو برنامه و متون در ساختمان برون‌مرزی، آرشیو پخش و 3?آرشیو تابعه رادیو معارف قم، رادیو البرز کرج، رادیو تهران ارک متعلق به سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران است.

در جمعبندی گنجینه‌هایمان در درجه اول باید موسیقی را نام برد. برنامه‌های گل‌های جاویدان، گل‌های رنگارنگ، گل‌های صحرایی، برگ سبز و تکنوازان ماحصل اجرای هنرمندان شهیر این مرز و بوم هستند که در آرشیو معاونت صدا موجودند.

صدای اتابک اعظم هم از نظر تاریخی یکی از قدیمی‌ترین صداهای موجود در آرشیو رادیوست. تقریبا پیام‌ها و سخنان مهم مسوولان کشور را از دهه 30 تا 50 در آرشیو داریم. صحبت‌های افرادی همچون مصدق، آیت‌الله کاشانی، دولتمردان عصر پهلوی، هنرمندان قدیمی، برنامه‌های موفق دهه 40 تا 50، برنامه «ادبیات ایران» که نویسندگی و اجرای آن را مهدی اخوان ثالث به عهده داشته است.

همچنین برنامه‌هایی که در زمان دفاع مقدس ساخته شده و سخنرانی تمامی فرماندهان دوران دفاع مقدس از دیگر صداهای فاخر آرشیو معاونت صداست. اینها از منابع مستند تاریخ معاصر در ایران هستند که محققان و پژوهشگران براحتی می‌توانند از این منابع دست‌اول استفاده کنند.

شورای موسیقی معاونت صدا به صورت هفتگی برگزار می‌شود. در این شورا به موسیقی‌های بی‌کلام و باکلام که قابل پخش باشند، مجوز داده می‌شود. شرط دادن مجوز این است که خواننده مرد و صدا فاخر باشد. تقریبا هزار قطعه موسیقی از آرشیو قدیمی صدا مجوز گرفته است.

در مجموعه‌سازی نه‌تنها از منابع قدیمی فاخر مرکز موسیقی و محصولات اداره نغمات که شامل تواشیح، قرآن، روضه، مداحی‌ها و همخوانی‌هاست استفاده شده، بلکه از ناشران خارج از سازمان و خارج از کشور، منابع با کلام و بی‌کلام، ایرانی، بین‌الملل، موسیقی فیلم و موسیقی فولکلور بهره گرفته، حتی آثار جدید تهیه‌کنندگان را تهیه کرده تا بتوانیم به نیازهای برنامه‌سازان جواب دهیم. مجموعه‌سازی، آرشیو، تهیه و سفارش براساس نیازهاست. وقتی مجموعه پویاتر باشد، ما آثار بیشتری را در مجموعه خودمان فراهم می‌کنیم. در آرشیو صدا فرم‌هایی وجود دارد. وقتی تهیه‌کننده یا برنامه‌ساز مراجعه کند، می‌تواند موسیقی و منبع مورد نیاز خود را درخواست کند. آرشیو صدا 72 ساعت بعد از این درخواست آن اثر را تهیه و به مجموعه خود اضافه می‌کند.

آرشیو، محل نگهداری منابع چاپی و غیرچاپی است. غیر از منبع موسیقی ما منبع پایه، برنامه و متون و افکت را داریم. وقتی منابع در آرشیو سازمان‌دهی شده باشند، اثر به وجود آمده ثبت شده باشد، آرشیویست یا کتابدار براحتی در اختیار متقاضی قرار می‌دهد. چون تنوع موضوعی خیلی زیاد است افکت‌های مختلفی را آرشیو به طرق مختلف جمع‌آوری می‌کند. افکت را افکتور ضبط می‌کند. کار آرشیو تهیه و سفارش نیازها براساس اولویت در کوتاه‌ترین زمان به منظور ارتقای سطح برنامه‌سازی است.

بزودی قرار است از طریق پیام کوتاه تازه‌ها را در اختیار برنامه‌سازان قرار دهیم تا آنها از موجودی آرشیو باخبر باشند.

در حال حاضر و در فاز اول اگر 50 هزار ساعت از منابع را تبدیل کنیم. آرشیو آنلاین شروع می‌شود. این کار در 2 ماه آینده محقق می‌شود.

در شورای بررسی منابع شنیداری که با حضور صاحب اثر و مدیر شبکه برگزار می‌شود، مشخص می‌شود کدام برنامه حفظ و کدام پاک شود. حتی برنامه‌ای که باید حذف شود 3 نسخه از آن به عنوان سابقه برنامه در آرشیو باقی می‌ماند.

یکی از کارهای آرشیو، گلچین‌‌سازی است. تقریبا 10 تا 20 قطعه که فاخر است به صورت برگزیده در قالب سی‌دی در اختیار تهیه‌کنندگان قرار می‌گیرد.

آرشیو، سخنرانی‌های رهبر معظم انقلاب سپس رئیس‌جمهور را به صورت برگزیده در اختیار همه شبکه‌ها قرار می‌دهد. در حال حاضر آرشیو درصدد است سخنرانی‌های امام خمینی را براساس موضوعات مهم جمع‌آوری و گلچین کند که تا امروز توانسته برگزیده سخنرانی‌های امام خمینی را در مورد 12فروردین روز جمهوری اسلامی ایران، 29 فروردین روز ارتش جمهوری اسلامی ایران و هفته دفاع مقدس آماده کند.

این گنجینه ارزشمند دستنوشته‌های برخی چهره‌های شاخص ایران همچون مهدی اخوان ثالث، مسرور، هوشنگ مستوفی، محیط طباطبایی، محسن هشترودی، هوشنگ مرادی کرمانی و استاد شهید مرتضی مطهری است که روزگاری برای رادیو قلم می‌زدند. کسانی که در زمره محققان، اندیشمندان و نویسندگان ایرانند و دستنوشته‌هایشان ـ که متعلق به سال‌های 30 تا 50 است ـ چیزی حدود 2700 زونکن را به خود اختصاص داده است.

در سال 83 نیروهای آرشیو و کتابخانه صدا، سازماندهی و طبقه‌بندی عناوین و دستنوشته‌ها را آغاز کردند و بعد از حدود 6 سال دستنوشته‌های 3000 زونکن استخراج و نویسندگان آنها شناسایی شده‌اند. در اسفند 86 نیز آرشیو تصمیم به تهیه اسکن و دیجیتالی کردن مطالب طبقه‌بندی شده گرفت که تقریبا کار آنها تمام شده است. با همکاری اداره کل پژوهش‌های رادیو از دستنوشته‌ها و برنامه‌های محیط طباطبایی و از نوشته‌های مهدی اخوان ثالث یک کتاب منتشر شده است. همچنین 20 تابلو از دستنوشته‌ها همراه مشخصات نویسندگان آنها آماده شده که در کتابخانه ساختمان شهدا نگهداری می‌شود. جالب است بدانید در نمایشگاهی که به بهانه هفته کتاب برگزار کرده بودیم، وقتی مهندس ضرغامی این تابلوها را دید پرسیدند: آیا دستنوشته‌های مرا هم دارید؟! من در دهه 60 برنامه‌ای را برای سپاه نویسندگی می‌کردم. وقتی به همان متون مراجعه کردیم دستنوشته‌هایی از ایشان دیدیم، آن را به صورت تابلو درآوردیم و خدمتشان فرستادیم.

زهره زمانی