بزرگ‌ترین پستاندار خشکی را بشناسیم

مطالعات تشریحی و DNA نشان داد فیل از خویشاوندان گاوهای دریایی یا دوگونگ و ماناتی‌ها است، اما بتازگی معلوم شده در یک گروه بزرگ‌تر و متنوع‌تر به نام آفروتریا (Afrotheria) جای دارد که 70 میلیون سال قبل از یک جد مشترک در آفریقا مشتق شده است. تاکنون حدود 165 گونه فسیلی از فیل شناسایی شده است. اغلب نمونه‌های فسیلی پستانداران خرطوم‌دار اولیه مربوط به 60 تا 40 میلیون سال پیش است که در شمال آفریقا یافت شده و احتمالا نیمه‌آبزی بوده‌ است. پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد فیل‌های امروزی برخی از ویژگی‌های اجداد نیمه‌آبزی خود را حفظ کرده‌اند. این ویژگی‌ها شامل بیضه‌های داخلی، نفروستوم که یک ساختار کلیوی جنینی اولیه و تنظیم سیستم تنفسی جنینی است. خرطوم فیل به اندامی برای غواصی شبیه است، اما در واقع خرطوم کاملا برای زندگی در خشکی سازگار شده است.

ویژگی‌های ظاهری و زیست‌شناسی

فیل هنگام تولد 90 تا 120 کیلو وزن دارد. ارتفاع قدش از 195 تا 390 سانتی‌متر تغییر می‌کند. برخلاف سایر پستانداران از زمان بلوغ به بعد نیز بخوبی رشد می‌کند. رشد ماده‌ها در 25 تا 35 سالگی و رشد نرها در 35 تا 45 سالگی متوقف می‌شود. متوسط وزن یک فیل از 3‌/‌3 تا 7‌/‌7 تن و متوسط ارتفاع شانه آنها 2‌/‌2 تا 6‌/‌3 متر است. فیل گردنی کوتاه و سر بسیار بزرگ دارد که وزن آن به بیش از یک تن می‌رسد. فیل پایی کوتاه دارد و پنج انگشتش جدا از هم است. بدن فیل روی چهار پای ستون‌مانند استوار شده است. فیل‌ در مناطق گرمسیری و مناطق نیمه‌گرمسیر پراکنده ‌است. آنها در جنگل‌های بارانی و ساوانا و مناطق نیمه‌بیابانی زیست می‌کند. فیل مخلوطی از گیاهان مختلف را مصرف می‌کند. به طور کلی هر فیل برای بقا به پنج کیلومترمربع مساحت نیاز دارد. وزن مغز 5‌/‌4 تا 5 کیلوگرم است. فیل از سواحل دریا یا خط برف در مناطق کوهستانی زندگی می‌کند.

11 هزار فیل قربانی شکار غیرمجاز

مطالعه‌ای جدید در گابن نشان می‌دهد از سال 2004 تاکنون 11 هزار و 100 فیل در گابن شمالی توسط شکارچیان غیرمجاز شکار شده است. این تعداد بین 44 تا 77 درصد جمعیت فیل‌ها در پارک ملی مینکبه (Minkébé’s National Park) و اطراف آن در گابن شمالی است. این مطالعه توسط آژانس پارک‌های ملی گابن، صندوق جهانی حیات وحش و انجمن حفاظت حیات وحش انجام شده و اطلاعات تکان‌دهنده‌ای را در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهد. باز هوبرگز (Bas Huijbregts) یکی از کارشناسان صندوق جهانی حیات وحش می‌گوید: «شکار غیرمجاز فیل‌ها غیرقابل کنترل است. در واقع، ما شاهد کشتار نظام‌یافته بزرگ‌ترین پستاندار خشکی هستیم.»

جنگ عاج و کاهش فیل‌ها

برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد جهان بر این باور است که جنگ عاج از منطقه آفریقای مرکزی به سایر مناطق قاره آفریقا در حال حرکت است. این اشتباه است، مگر چه چیزی در آفریقای مرکزی تغییر کرده است که این جنایتکاران به فیل‌های حمایت شده در گله‌های آفریقای جنوبی و شرقی حمله کرده‌اند. در آفریقای مرکزی این جنگ، فیل‌ها را از پای درآورده و فیل‌ها با سرعت بالایی در حال کم شدن هستند. بررسی داده‌های کشتار توسط کارشناسان انجمن حفاظت حیات وحش نشان می‌دهد شرایط منطقه بحرانی است. داده‌های موجود نشان می‌دهد جمعیت فیل‌ها در جمهوری دموکراتیک کنگو به ده درصد تعداد خود در 20 سال قبل رسیده است. مساله این است که حدود 13 درصد از جنگل‌های آفریقای مرکزی حدود نیمی از جمعیت فیل‌های جنگلی را در خود جای می‌دهد. پارک ملی مینکبه بزرگ‌ترین جمعیت فیل‌های گابن و احتمالا بزرگ‌ترین جمعیت فیل‌های جنگلی در آفریقا را حمایت می‌کند.

قاچاق عاج، تجارتی خونین

نوامبر 2012 میلادی، گمرک دبی از قاچاق یک محموله عاج با 215 قطعه به ارزش دو میلیون و 500 هزار یورو جلوگیری کرد. این محموله در 40 جعبه حاوی لوبیا سبز پنهان شده بود. مبدا محموله یک کشور آفریقایی اما نامشخص بود و در نهایت عاج‌ها با بازرسی ماموران گمرک در بندر جبل علی کشف و ضبط و ارزش آنها دو میلیون و 500 هزار یورو برآورد شد. یک محموله نیز شامل 350 عاج فیل به وزن دو تن و به ارزش سه میلیون دلار در جولای 2006 میلادی در تایوان کشف شد که 175 فیل در تانزانیا به خاطر آنها کشته شده‌اند. این محموله در حال انتقال از تانزانیا به مانیل کشف شد که احتمالا بزرگ‌ترین محموله غیرقانونی عاج یافت شده در تایوان است. قبل از آن یک محموله دیگر سال 2000 با 332 عاج یافت شد. علاوه بر این سال 2012، یک محموله 26 میلیون دلاری عاج نیز در هنگ‌کنگ کشف شد. در گذشته انسان اولیه ماموت‌ها را به خاطر گوشت و پوست شکار می‌کرد تا نیاز اولیه خود را تامین کند، اما امروز انسان مدرن برای تجارت و کسب سود کلان و غیرقانونی، فیل‌ها را شکار می‌کند.

علی ترک‌قشقایی