راه و شهرسازی و حماسه اقتصادی

سال 1392 درحقیقت سال سوم جهاد اقتصادی با عنوان «حماسه سیاسی، حماسه اقتصادی» است. اقتصاد چالش مهم سال جدید است که باید با عملکرد مناسب و رونق‌بخشی به اقتصاد و رشد و استحکام تولید داخلی، حل مساله تورم و اشتغال را شاهد باشیم.

رهبر معظم انقلاب در پیام نوروزی به مناسبت آغاز سال 1392 تاکید کردند: «در عرصه اقتصاد، به تولید ملی باید توجه شود، همچنان که در شعار سال گذشته بود، البته کارهایی هم انجام گرفت. منتها ترویج تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی، یک مساله بلندمدت است؛ در یک سال به سرانجام نمی‌رسد.

خوشبختانه در نیمه دوم سال 91 سیاست‌های تولید ملی تصویب و ابلاغ شد، یعنی درواقع این کار ریل‌گذاری شد که براساس آن، مجلس و دولت می‌توانند برنامه‌ریزی کنند و حرکت خوبی را آغاز کنند و ان‌شاءالله با همت بلند و با پشتکار پیش بروند.»

فرمایشات رهبر فرزانه انقلاب در ابتدای سال 91 در جوار حرم مطهر امام رضا(ع) و تعابیر ایشان از اقدامات خانه‌سازی و راهسازی در کشور به عنوان طلیعه دهه پیشرفت و عدالت و نیز با تاکید بر ساخت راه‌ها در سال جاری، همچون موتور محرکی عزم اینجانب و همکارانم را در خدمتگزاری به مردم دوصدچندان کرد.

هم‌اکنون بخش حمل و نقل حدود 8.5 درصد تولید ناخالص کشور را تشکیل می‌دهد و راه و شهرسازی 33 درصد از اقتصاد کشور را تشکیل داده است.نگاهی گذرا به آخرین شرایط زیرساخت‌های حمل و نقلی کشور دلالت بر محوریت خدمتگزاری و ایجاد ایمنی و آسایش برای مردم دارد.

طرح‌های در حال ساخت وزارتخانه در حوزه راه و شهرسازی شامل 8500 کیلومتر شبکه ریلی کشور، 11 هزار کیلومتر طول شبکه آزادراه و بزرگراه، 12 هزار کیلومتر طول راه‌های اصلی و فرعی، 132 ایستگاه پوشش شبکه ایستگاه‌های هواشناسی در کشور و افزایش ظرفیت بنادر تجاری کشور و در بخش مسکن، احداث نزدیک به یک میلیون و 200 هزار واحد مسکونی مهر است.

حجم طرح‌های در حال ساخت نسبت به میزان موجود قابل توجه است به طوری که به نسبت 65 درصد طول شبکه ریلی، 73 درصد آزادراه‌ها و بزرگراه‌ها و 53 درصد راه‌های اصلی و فرعی به میزان موجود در حال حاضر در دست ساخت است.

همچنین در سال 1392 برای بهره‌برداری از 15 هزار کیلومتر انواع راه از جمله راه‌آهن، آزادراه، بزرگراه، راه اصلی و فرعی و راه روستایی برنامه‌ریزی شده است.

از سوی دیگر امروز ناوگان حمل و نقلی به دست بخش غیردولتی اداره می‌شود و همه شرکت‌های حمل و نقلی اعم از ریلی، جاده‌ای، هوایی و دریایی در مالکیت بخش غیردولتی است.

حال با وجود حجم انبوه طرح‌‌های در حال ساخت در وزارت راه و شهرسازی چه باید کرد؟

نخستین گام در ایجاد حماسه اقتصادی در این بخش، تعیین اولویت‌های راهبردی براساس شاخص‌های مدون است به طوری که بیشترین منفعت عمومی را داشته باشد. افتتاح بیش از یک میلیون مسکن مهر البته به همراه اماکن تجاری، فرهنگی و آموزشی می‌تواند مصداقی از این موضوع باشد.

گام دیگر برای نیل به اهداف پیش‌بینی شده، تغییر راهبردی در شیوه تامین مالی احداث زیرساخت‌ها و توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل است.

وجود خلیج‌فارس در جنوب ایران، دریای خزر در شمال و همسایگی با 15 کشور جهان، جایگاهی راهبردی در سطح دنیا و منطقه به ایران داده است که می‌تواند نقش حلقه گمشده ارتباطی آسیا ـ اروپا و حتی چین را داشته باشد.

با وجود این در سال جدید تسریع در ایجاد نظام مدیریت اطلاعات و مستندسازی و فناوری رایانه‌ای، توجه ویژه به مطالعات توجیه فنی و اقتصادی و امکان‌سنجی طرح‌ها، احداث راه و راه‌آهن در کنار هم (حریم در حریم) (مانند متروی پرند)، استفاده از حریم باند موجود برای تعریض یا احداث باند دوم، احداث باندهای رفت و برگشت از دو سطح در تراز ارتفاعی متفاوت به منظور کاهش هزینه‌‌های یکسان‌سازی و استفاده از معادن و مصالح محلی در طرح‌ها ضروری است.

ایجاد صندوق پیشرفت حمل و نقل کشور به عنوان یک نهاد عمومی غیردولتی، پرداخت تسهیلات از محل صندوق توسعه ملی با بازپرداخت ریالی با محوریت سرمایه‌گذاران غیردولتی که به صورت B.O.T (ساخت، بهره‌برداری و انتقال مالکیت به دولت) مشارکت می‌کنند و حمایت دولت از بخش خصوصی برای حضور فعال در عرصه سرمایه‌گذاری و ساخت و ساز در بافت‌های فرسوده در بخش مسکن از دیگر اقدامات مورد لزوم است.

در سال «حماسه سیاسی، حماسه اقتصادی» ترانزیت به عنوان یکی از شاخص‌های مهم در سهیم شدن در بازار بین‌المللی با تکمیل راه‌گذرهای اصلی کشور تلقی می‌شود و گسترش پروازهای عبوری می‌تواند مصداقی از ترانزیت باشد.

اشکال دیگر ترانزیت اعم از سوآپ، ترانشیپ، ایجاد تسهیلات برای تبدیل شدن فرودگاه امام به هاب منطقه، ایجاد تسهیلات برای پهلوگیری بیشتر کشتی‌ها در بنادر ایران و صادرات دوباره کالا، افزایش میزان سوختگیری کشتی‌های عبوری در آب‌های ایران در خلیج فارس و ایجاد مراکز سوختگیری جدید در دریای عمان می‌تواند در تحقق حماسه اقتصادی موثر باشد.

علی نیکزاد - وزیر راه و شهرسازی