مهر باز هم با​ مدارس فرسوده​ می‌آید

مدارس فرسوده هنوز در جای جای کشور نفس می‌کشند و با اندامی لرزان، سقف‌های سست را روی پایه‌هایی نامطمئن نگه می‌دارند به امید آن که رسیدن بودجه‌های عمرانی، مدارس پوسیده و کهنه را در فهرست تخریب و نوسازی قرار دهد.

رئیس سازمان نوسازی مدارس به «جام‌جم» می‌گوید: از سال 84 تا 91 یعنی طی هفت سال، 20 میلیون مترمربع از فضاهای آموزشی کشور بازسازی و نوسازی شده، اما با این حال هنوز دو میلیون مترمربع از فضاهای آموزشی فرسوده که در فهرست تخریب قرار دارد، بلاتکلیف است.

این بلاتکلیفی البته ریشه در گذشته دارد؛ ریشه در سال 85 که دولت تعهد داد برای نوسازی و بازسازی مدارس فرسوده، چهار میلیارد دلار در اختیار آموزش و پرورش بگذارد یعنی تعهدی که تاکنون نصفه و نیمه ادا شده است. علتش هم این است که تعهد دلاری با نوسانات فاحش دلار در سال‌های اخیر ناهمخوانی پیدا کرد و بعد از این که دلار بالا کشید و ریال بشدت سقوط کرد، دولت ترجیح داد تعهدش را به ریال بپردازد نه به دلار. آموزش و پرورش هم این موضوع را پذیرفت، اما مشکل این بود که دولت نتوانست رقم 6300 میلیارد تومان را نیز به سازمان نوسازی بپردازد و فقط از عهده پرداخت 4000 میلیارد تومان آن برآمد. حالا آن 2300 میلیارد تومان بلاتکلیف برای مدارس فرسوده، زخمی کهنه محسوب می‌شود که البته رئیس سازمان نوسازی می‌گوید اعتباری که امسال برای نوسازی مدارس در نظر گرفته شده تا حدی می‌تواند زخم‌ها را التیام دهد.

به گفته مرتضی رئیسی، در بودجه امسال، 875 میلیارد تومان برای نوسازی و مقاوم‌سازی مدارس فرسوده کشور در نظر گرفته شده که اگر اعتبارات بموقع برسد، مقاوم‌سازی و ایمن‌سازی این مدارس در اولویت قرار می‌گیرد.

با این حال او همچنان به اعتبارات بلاتکلیف سال 85 چشم دارد، چون می‌گوید اگر باقیمانده اعتبارات این سال همراه مابه‌التفاوت افزایش قیمت مصالح در اختیار سازمان قرار بگیرد تا دو سال آینده، ایمنی مدارس به حد مطلوب خواهد رسید.

مدارس نیمه‌تمام هنوز منتظر

در این میان مدارس نیمه تمام و طرح‌‌های ورزشی نیمه‌کاره نیز در سراسر کشور وجود دارد که توجهی ویژه می‌طلبد.

آماری که مرتضی رئیسی در اختیار دارد به نیمه‌کاره بودن 850 سالن ورزشی در کشور مربوط است که کار ساختشان به علت نرسیدن بموقع بودجه خوابیده است، اما آماری که علی نبیان، مدیرکل نوسازی مدارس استان تهران در دست دارد بزرگ‌تر از این است. به گفته نبیان اکنون فقط در استان تهران 180 فضای آموزشی دولتی وجود دارد که به علت نبود بودجه، نیمه‌تمام رها شده است، فضایی که اگر به چنین سرنوشتی دچار نمی‌شد حالا 2195 کلاس درس را در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌داد.

طبق آمارهای موجود در سال 85 در استان تهران 13 هزار و 456 کلاس درس تخریبی وجود داشت که با ساخت و سازهای انجام شده، 5449 کلاس درس نوسازی شد که با وجود این، هنوز 8000 کلاس درس ناایمن در استان تهران وجود دارد.

این عدد مثل یک بشکه باروت است، مثل یک نارنجک آماده انفجار. شاید هم به همین علت است که آموزش و پرورش در بخش تخریب و نوسازی مدارس همواره روی کمک خیران حساب می‌کند. به اذعان معاون عمرانی وزیر آموزش و پرورش و نیز جامعه خیرین مدرسه‌ساز، تاکنون نیکوکاران 20 درصد کل مدارسی را که در کشور ساخته شده با هزینه‌های شخصی خود ساخته اند یعنی از هر پنج مدرسه ساخته شده، یک مورد.

این کارنامه پربار نیز یکی از دلایلی است که قرار است از امسال به بعد فضاهای آموزشی را که دولت نیمه‌کاره رها کرده خیرین کامل کنند که اگر این اتفاق رخ دهد فقط در استان تهران دانش‌آموزان در 180 مدرسه نوساز تحصیل خواهند کرد.

تهران، مشکل‌دارترین شهر

تهران برعکس اسم دهان‌پرکن و ظاهر زرق و برق دارش، رکورد​دار فرسودگی است. سن مدارس فرسوده این شهر، گاه از سن سالمندانش نیز بالا می‌زند و تلخی این گفته وزیر سابق آموزش و پرورش که عمر قدیمی‌ترین مدارس تهران را 85 سال عنوان کرد در جان‌ها می‌نشیند.

حمید‌رضا حاجی‌بابایی چند ماه قبل از پایان دوره وزارتش اعلام کرد 25 درصد از مدارس شهر تهران یعنی یک‌چهارم این مدارس نیازمند تخریب و بازسازی است، در حالی که 30 درصد این مدارس یعنی یک‌سوم​ آنها نیز به مقاوم‌سازی نیاز دارند، حال آن که 11 درصد مدارس پایتخت نیز یا در فهرست قلع و قمع قرار دارند یا استیجاری هستند و مالکانی غیر از آموزش و پرورش دارند.

درواقع این آمارها از زخمی پرده برمی‌دارد که مدارس اجاره‌ای بر بدنه سیستم آموزشی وارد کرده است، زخمی که در شهر تهران ناسورتر از نقاط دیگر کشور است.

مدیر‌کل آموزش و پرورش شهر تهران اواخر خرداد امسال در گفت‌و‌گو با ایسنا از وجود 400 مدرسه اجاره‌ای در این شهر خبر داد که 50 نفر از مالکان این مدارس حکم تخلیه را در جیب دارند.

البته علی یزدیخواه چه آن زمان و چه حالا ​ در تلاش است با مالکان به تفاهم برسد و بحران تخلیه مدارس آن‌گونه که سال‌های پیش اتفاق افتاده است، تکرار نشود، اما او خوب می‌داند برخی مالکان زمین‌ها که مدارس دولتی روی آنها بنا شده دیگر حاضر به​ انعطاف​ نیستند.

همین است که هر سال قبل از شروع سال تحصیلی و حتی در میانه سال، مالکان، دانش‌آموزان و کادر مدرسه را آواره می‌کنند. نمونه‌اش نیز دبستان شهید منتظری در تقاطع خیابان فاطمی و جمالزاده تهران که چند روز قبل پلمب شد و 500 دانش‌آموز آن بین چند مدرسه در منطقه شش تقسیم شدند.

مدرسه شاداب فراموش نشود

تحصیل در مدارس فرسوده که ناایمنی در آن موج می‌زند و رنگ‌های تیره و دلگیرش تمایل به خلاص شدن از آن را در جسم و جان دانش‌آموز و معلم می‌پاشد، در ته‌مانده خاطرات بیشتر افراد وجود دارد. برای برخی هم این تصاویر، خاطرات دور و محو نیست، چون همه آن دانش‌آموزان و معلمانی که محکوم به ادامه کار در این مدارس هستند این تصاویر دوست‌نداشتنی را هر روز می‌بینند.

در این مدارس، در و دیوار بیشتر مخرب روح و برهم زننده آرامش است تا القاء‌کننده حس دوستی و تعلق خاطر. مدارس فرسوده و حتی مدارسی که در این سال‌ها از نو ساخته شده‌اند، شاداب نیستند ​ و کمتر فردی را دلبسته خود می‌کنند؛ شاید به همین علت است که زنگ‌های آخر همیشه دوست‌داشتنی‌ترین ساعت‌ها برای دانش‌آموزان است.

البته مدرسه اگر زیبایی‌های بصری داشته و جاذبه‌هایش بیشتر از دافعه‌اش باشد کمتر دانش‌آموزی به چنین حسی مبتلا می‌شود. برای همین است که گفته می‌شود مدرسه نوساز لزوما بهترین مدرسه نیست، بلکه مدرسه شاداب بی‌نظیرترین فضایی است که می‌تواند به بهترین آموزش ختم شود.

در مدرسه شاداب همه چیز رنگی است، از میز و نیمکت‌ها گرفته تا در و دیوارها و پرده‌ها. در این مدارس حتما ساعت دیواری وجود دارد تا دانش‌آموز مجبور نشود یواشکی به ساعت مچی‌اش نگاه کند یا هر چند دقیقه یکبار از همکلاسی‌اش ساعت بپرسد. در مدرسه شاداب هیچ کس تک‌گوی مطلق نیست برای همین نیمکت‌های کلاس جایش را به صندلی‌های تک‌نفره می‌دهد و هر کدام مثل جزئی از یک دایره کنار هم قرار می‌گیرند تا هم معلم و دانش‌آموز بهتر همدیگر را ببینند و هم کلاس را با کمک یکدیگر اداره کنند.

در یک مدرسه شاداب، کلاس‌های درس به تلویزیون، ویدئو و رایانه مجهز است، همچنین اسامی و عکس‌های دانش‌آموزان روی در یا دیوار هر کلاس نصب می‌شود تا آنها حس تعلق به کلاس و مدرسه پیدا کنند. در این مدارس کتابخانه مجهز هم در دسترس است تا دانش‌آموزان زنگ‌های تفریح و اوقات فراغتشان را با کتاب خواندن بگذرانند. همچنین برای آنها میز نشریات و مجلات وجود دارد تا اطلاعاتشان را بالا ببرند و همه این کارها به این علت است که دانش‌آموزان به درس خواندن و ماندن در مدرسه رغبت پیدا کنند.

البته در مدرسه شاداب فقط تحصیل همراه با شادی و آرامش دانش‌آموزان مد نظر نیست، بلکه داشتن معلمان شاداب هم نکته‌ای کلیدی است چون تا معلم شاداب و سرزنده و باانگیزه نباشد حتی مدرن‌ترین ساختمان‌ها هم به توسعه علم و دانش منتهی نمی‌شود.

پس حالا که تخریب ساختمان‌های قدیمی و از نو ساختن مدارس در دستور کار است باید مدارسی شاداب ساخته شود نه این که فقط مدارس فرسوده، قلع و قمع شود و دوباره نسخه‌ای جدید از مدارس خموده قدیمی در شهرها قد علم کند.

مدارس خطرآفرین

نماینده مردم نجف‌آباد در مجلس ​: مدارس فرسوده شهرستان نجف‌آباد فرسوده‌ترین مدارس اصفهان و در حال تخریب بر سر دانش‌آموزان است.​ اخطار می‌دهم که مدارس فرسوده شهرستان نجف‌آباد که فرسوده‌ترین مدارس اصفهان است در حال آوار شدن بر سر دانش‌آموزان است و تا به حال دو کلاس درس نیز بر سر دانش‌آموزان فرو ریخته است که خوشبختانه خسارات جانی نداشته ولی این روند بسیار نگران‌کننده است و اگر فکر اساسی برای این مشکل نشود، ممکن است در آینده شاهد اخبار ناگواری باشیم.

​مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری شیراز : 80 درصد مدارس غیرانتفاعی شهر شیراز شرایط ایمن برای پذیرش دانش‌آموز و برگزاری سال تحصیلی جدید را ندارند. بسیاری از این مدارس خانه‌های قدیمی بوده که با تغییراتی جزئی و رنگ‌کاری و نقاشی تبدیل به مدارسی شده‌اند که دانش‌آموزان بدون هیچ گونه حاشیه امنیتی باید در آنها تحصیل کنند. ما از آموزش و پرورش خواسته‌ایم تا نظارت بیشتری داشته و مدارسی را که ممکن است تهدیدی برای دانش‌آموزان باشد ، تعطیل کند. با توجه به اهمیت موضوع و ضرورت حفظ جان دانش آموزان، موضوع از طریق دادستانی نیز دنبال خواهد شد.

رئیس آموزش و پرورش کاشمر: از سال 82 تاکنون فقط دو مدرسه مقاوم‌سازی شده در حالی که از سوی سازمان نوسازی مدارس شش مدرسه برای مقاوم‌سازی اعلام شده ، ولی به علت تامین نشدن اعتبار به طور کامل فقط دو مدرسه مقاوم‌سازی شد ه است.

​ با توجه به کمبودهای شهرستان باید زنگ خطر وجود مدارس فرسوده را در کاشمر به صدا درآوریم. وی اظهار کرد: براساس استانداردها ، مدارسی که سال 80 ساخته شده ‌است ضریب ایمنی پایینی داشته و به مقاوم‌سازی نیاز دارد.

​نماینده مردم سمنان و مهدی‌شهر در مجلس:​ مدارس استان سمنان استحکام ندارد و این استان از لحاظ دارا بودن مدارس فرسوده و غیرمقاوم رتبه نخست کشوری را دارد.​در زمان بروز حادثه‌ نباید فقط وزیر مورد پرسش قرار بگیرد چرا که آن حادثه‌ نتیجه اهمال در وظایف همه مسئولان بوده و همه ارگان‌های مرتبط باید پاسخگو باشند.​ در زمان بروز زمین‌لرزه ساختمان‌های فرسوده و ناایمن در کمترین زمان ممکن ریزش خواهد کرد و این در حالی است که مقاوم‌سازی مدارس در استان سمنان جدی گرفته نشده است.​ در صورت بروز زمین‌لرزه‌ای ‌به بزرگی زلزله ارسباران در آذربایجان‌غربی چیزی از مدارس حوزه انتخابیه‌اش باقی نخواهد ماند و مردم بیگناه تاوان بی‌توجهی مسئولان خواهند بود.

مریم خباز ‌/‌ گروه جامعه