بیم و امیدهای مذاکره با آمریکا

به گزارش جام‌جم، حسن روحانی دیروز در بدو ورود به تهران به تشریح چگونگی انجام این گفت‌وگوی تلفنی پرداخت و تصریح کرد که «بنده در همان روزهایی که عازم سفر نیویورک بودم خبرهایی مبنی بر تمایل ملاقات با رئیس‌جمهور آمریکا از سوی مقامات آمریکا دریافت کردم... [اما] نپذیرفتن ملاقات دوجانبه روسای جمهور ایران و آمریکا از سوی ما به دلیل نبود زمان کافی بود... روز گذشته پیش از عزیمت به تهران از سوی کاخ سفید با دفتر سفیر ایران در سازمان ملل تماس گرفته شد و آنها اعلام کردند که رئیس‌جمهور آمریکا مایل به انجام گفت‌وگوی تلفنی با بنده است که این کار قبل از حرکت انجام شد.»

او با تاکید بر اینکه در مذاکرات از اصول و آرمان‌ها عدول نمی‌کنیم گفت که «میان ایران و آمریکا مسائل گوناگونی وجود دارد و حدود 60 سال است که تنش‌ها و تخاصم‌هایی نسبت به ایران از سوی آمریکا بوده است...» و درست همین ریشه‌های عمیق بی‌اعتمادی به ایالات متحده است که اکنون این سوال را بیش از پیش در اذهان عمومی برجسته ساخته است که آینده مذاکره با آمریکا پس از گفت‌وگوی 15دقیقه‌ای روحانی و اوباما چه خواهد بود؟

هرچند روحانی چارچوب سیاست خارجی خود را بر اساس «حقوق ملت ایران و در چارچوب عزت، مصلحت، حکمت و سیاست‌های تبیین شده از سوی رهبر معظم انقلاب» می‌داند، اما بر این نکته نیز تاکید دارد که «ما معتقدیم که باید در این زمینه انعطاف حکمت‌آمیز و به تعبیر رهبر معظم انقلاب نرمشی قهرمانانه با مدنظر قرار دادن اصول و آرمان‌های انقلاب داشته باشیم» و اکنون باید دید که گشایش باب مذاکره با آمریکا که جمعه‌شب و در آخرین دقایق حضور رئیس‌جمهور کشورمان در نیویورک صورت گرفت، می‌تواند در چارچوب تبیین شده از سوی روحانی ادامه یابد یا سرانجام دیگری خواهد یافت.

نباید عجولانه قضاوت کرد

همین ابهام در آینده برقراری گفت‌وگو با آمریکاست که باعث احتیاط صاحب‌نظران و مقامات کشورمان در پیش‌بینی تحولات آینده شده است.

رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در همین خصوص با اشاره به سفر رئیس‌جمهور به نیویورک، دیروز در جلسه مجمع تاکید کرده است که «نباید عجولانه درمورد دستاوردهای این سفر قضاوت کرد و باید منتظر گام‌های عملی و عینی غرب بود.»

به گزارش واحد مرکزی خبر، آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی با ابراز رضایت و خرسندی از مجموعه برنامه‌های سفر آقای روحانی رئیس‌جمهور به نیویورک، اظهار کرد: آنچه تاکنون در برنامه‌های سفر مشهود است، نشان خوبی از آغاز راه‌حلی عادلانه برای رفع بهانه‌گیری‌ها و حل مشکلات سیاست خارجی کشور است. مجموعه برنامه‌ها، اظهارات، دیدارها و گفت‌وگوها می‌تواند مقدمه و پیش‌درآمد خوبی برای گام‌های بعدی حل مسائل، ابهامات و خنثی‌کننده دشمنی‌های احتمالی آینده باشد که باید شاکر لطف خداوند باشیم که همواره حافظ انقلاب، نظام اسلامی و مردم بوده است.

گفت‌وگو از موضع اقتدار بود

گرچه علاءالدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز گفت‌وگوی تلفنی روسای جمهور ایران و آمریکا را نشان‌دهنده موضع اقتدار کشورمان می‌داند و در گفت‌وگو با مهر اصرار رئیس‌جمهور آمریکا بر گفت‌وگوی تلفنی با رئیس‌جمهور کشورمان را نشان‌دهنده جایگاه ایران در معادلات بین‌المللی ارزیابی می‌کند، اما مشاور بین‌الملل رئیس مجلس هم‌نظر با رئیس‌مجمع تشخیص مصلحت نظام، قضاوت درباره مثبت یا منفی بودن این تماس تلفنی را هنوز زود دانسته و می‌گوید که باید منتظر گام‌های عملی آمریکا بود.

حسین شیخ‌الاسلام در گفت‌وگو با جام‌جم، لغو تحریم‌ها و بازگشت پرونده هسته‌ای کشورمان به آژانس انرژی اتمی را گام‌های لازمی می‌داند که دولت آمریکا برای جلب اعتماد تهران باید بردارد و تاکید می‌کند که این اقدامات عملی باید هرچه سریع‌تر صورت پذیرد.

گفت‌وگو؛ آغازی برای طرح یک سوال

«گفت‌وگوی روسای جمهور ایران و آمریکا آغازی است بر آینده نامعلوم دو کشور، یا پایانی بر تمام حرف و حدیث‌ها درباره لزوم یا منع برقراری ارتباطی مستقیم؟»

این سوالی است که با صادق زیباکلام، استاد علوم‌سیاسی دانشگاه تهران در میان گذاشتیم و او در پاسخ می‌گوید: «به نظر من گفت‌وگوی 15دقیقه‌ای صورت گرفته، نه الزاما آغازی است برای بهتر شدن روابط دو کشور، بلکه آغازی برای طرح یک سوال پس از 34سال است که براستی ریشه دشمنی میان ایران و آمریکا چیست؟».

وی می‌افزاید: «اکنون موضوع این نیست که حرف‌های جدیدی از سوی کاخ سفید مطرح می‌شود، بلکه موضوع این است که فرصتی به‌وجود آمده تا درباره ریشه‌های دشمنی آمریکا نسبت به ایران فکر کنیم و این یک آغاز محسوب می‌شود برای آن‌که به این موضوع فکر کنیم که مگر رابطه ما با روسیه، آلمان و انگلستان به معنی زیرپا گذاشتن منافع ملی است که رابطه با آمریکا برای عده‌ای مترادف با چنین وضعی است؟»

اما صادق زیباکلام درحالی نسبت به آینده این گفت‌وگو ابراز امیدواری می‌کندکه نماینده مردم تهران در مجلس می‌گوید: شعف غیرمعقول بعضی از گفت‌وگوی رئیسان جمهور ایران و آمریکا به ضرر ملت ایران بوده و قدرت چانه‌زنی مسئولان را کم می‌کند.

احمد توکلی معتقد است؛ «مواضع ابراز شده از سوی رئیس‌جمهور و هیات همراه و نیز رفتار مناسب دیپلماتیک دکتر روحانی نشان می‌دهد که در مجموع ما یک قدم پیش هستیم.»

او در گفت‌وگو با مهر یادآور می‌شود: «آمریکا همواره برای مذاکره با ایران پیش شرط گذاشته است و ما نیز در طول سالیان گذشته همواره شروط آنها را رد کرده‌ایم. اما امروز پیش شرط‌های مطرح شده برداشته شده و آمریکایی‌ها حاضر شدند بر خلاف سال‌های گذشته با تصریح بر احترام متقابل با ایران وارد مذاکره شوند.»

وی تغییر رویکرد آمریکا در قبال ایران را ناشی از شکست این کشور در منطقه دانسته و تاکید می‌کند: «ضمن استقبال از این روند باید هوشیار باشیم که سابقه آمریکا درباره ملت ایران به گونه‌ای است که نیازمند اقدامات عملی است تا بتوان به آینده خوشبین بود، قدمی که برداشته شده، باید بدرستی تبیین شود.»

وی درباره مزایا و معایب روند طی شده در گفت‌وگوی مقامات ایران و آمریکا نیز بیان می‌کند: «حتی اگر این رفتار آمریکا یک تاکتیک کوتاه مدت باشد باز هم ما برد کردیم، زیرا این روند باعث خواهد شد همه کسانی که مسئولان نظام را نسبت به رابطه برقرار نکردن با آمریکا ملامت می‌کردند متوجه شوند که راه‌حل مشکلات کشور ارتباط و مذاکره با آمریکا نبوده و نیست و به بیان دیگر حق با مسئولان بوده که طی سالیان گذشته به آمریکا اعتماد نمی‌کردند البته ما خوشحال می‌شویم که این اتفاق رخ نداده و مناسبات به‌شکل مقبول پیش رود.»

وحدت داخلی، پیش‌شرط پیروزی دیپلماتیک

محمدحسن بهشتی‌پور، کارشناس مسائل سیاسی اما بر این عقیده است که تبدیل گفت‌وگوی روحانی و اوباما به فرصتی برای دستیابی به اهداف پیش‌بینی شده، نیازمند وحدت داخلی است تا به این ترتیب اجماع به‌وجود آمده برای عادی‌سازی روابط با غرب بتواند به تقویت موضع مذاکره‌کنندگان ایرانی در عرصه دیپلماتیک منجر شود.

وی گفت‌وگوی تلفنی روحانی و اوباما در چارچوب پیگیری حقوق هسته‌ای ایران را حرکتی روبه جلو ارزیابی کرده و با این حال یادآوری می‌کند: با توجه به وضع کنونی بی‌اعتمادی میان دو کشور، مذاکره ایران و آمریکا برای پایان دادن به تحریم‌ها و پذیرش حق غنی‌سازی اورانیوم در خاک کشورمان، گامی ارزشمند محسوب می‌شود، اما این‌که چنین گفت‌وگویی آغازی برای برقراری رابطه باشد، نیازمند طرح یک‌به یک مشکلاتی است که طی سه دهه اخیر میان دوکشور وجود داشته و رفع این مشکلات به زمان نیاز دارد.

گامی در جهت منافع ملی 2 کشور

در همین رابطه الهه کولایی، کارشناس مسائل سیاسی و بین‌المللی و نماینده مجلس ششم نیز اقدام مقامات ایران و آمریکا را بر اساس تامین منافع ملی دو کشور دانسته و به ایرنا می‌گوید: روحانی در سفر خود به نیویورک تلاش کرد تا مساله ایران و آمریکا را از راه کارشناسی و به دور از توجه به عوامل فشار و افرادی که از تنش میان این دو کشور بهره می‌برند، حل کند. او با این حال تاکید می‌کند که «نمی‌توان دیوار بلند بی‌اعتمادی بین دو کشور را انکار کرد.»

وی با تاکید بر این‌که دشواریی‌های برای پیشبرد روابط ایران و آمریکا وجود دارد، تصریح می‌کند: بی‌تردید دستگاه دیپلماسی هردو کشور از امکاناتی برخوردارند که از آن برای بهبود روابط استفاده خواهند کرد اما باید با دقت از دشواری‌های پیش‌رو عبور کنند.

دولت ذره‌ای عقب‌نشینی نکرده است

اما اظهارنظرها درباره سیاست‌خارجی دولت و بویژه گفت‌وگوی تلفنی رئیس‌جمهور با همتای آمریکایی خود درحالی است که رحمانی فضلی، وزیر کشور می‌گوید: موضوع سیاست خارجی، چیزی نیست که افراد در آن همه‌کاره باشند، بلکه سیاست‌های کلان بعد از طرح در شورای عالی امنیت ملی باید به تائید رهبر معظم انقلاب برسد. سیاست خارجی ایران همان است و تنها در بیان نوع کلمات منطقی از سوی رئیس‌جمهور تغییر ایجاد شده است.

وی در مراسم معارفه استاندار جدید اصفهان تاکید می‌کند: اگر کسی فکر کند که در سیاست خارجی، دولت یازدهم ذره‌ای عقب‌نشینی کرده است، قطعا دچار اشتباه شده است.

خشم تندروهای غربی از مذاکره تلفنی روحانی و اوباما

شاید همین عقب‌نشینی نکردن تهران از مواضع اصولی خود باشد که باعث شده لابی صهیونیستی و گروه‌های جنگ‌طلب آمریکایی فشار بر دولت این کشور برای ادامه کارشکنی در مسیر پیشرفت کشورمان را تشدید کنند.

در همین خصوص روز گذشته شبکه سی.‌ان.‌ان در گزارشی پیرامون مذاکره تلفنی روحانی و اوباما آورده است: «جمهوریخواهان از این اقدام اوباما (مکالمه با روحانی) بسیار ناراحت هستند و می‌گویند چرا اوباما با رئیس‌جمهور ایران مذاکره می‌کند اما حاضر نیست با جمهوریخواهان در داخل آمریکا مذاکره کند.»

مارک لوین از کارشناسان آمریکایی نیز در گفت‌وگویی با همین شبکه تاکید کرده است که «رئیس‌ جمهور ایران نگفت می‌خواهد سیاست‌های هسته‌ای ایران را تغییر بدهد... گفت‌وگوی اوباما با روحانی احمقانه بود.»

در واکنش به این فشارها باراک اوباما دیروز در نشستی خبری گفت که «متوجه چالش‌های پیش رو هستیم...» او با این حال تصریح کرد: «همین واقعیت که این نخستین تماس میان روسای جمهور آمریکا و ایران از سال ۱۹۷۹ میلادی بود، نشان می‌دهد بی‌اعتمادی عمیقی میان دو کشور وجود دارد، اما همزمان نشان می‌دهد که چشم‌اندازی برای گذار از این تاریخ دشوار ایجاد شده است.»

به گزارش ایلنا و به نقل از رویترز، اوباما گفت که حل مساله مربوط به برنامه هسته‌ای ایران کمک زیادی به باز کردن فصلی جدید در روابط دو کشور براساس تامین منافع و احترام متقابل خواهد کرد.

با این حال پیش‌بینی می‌شود همزمان با سفر مقامات رژیم‌صهیونیستی به واشنگتن، فشارها به دولت اوباما و چالش‌هایی که او در مسیر مذاکره با ایران با آن مواجه است، شدت بگیرد و همین باعث شده تا بیم‌ها نسبت به آینده مذاکره با آمریکا بیشتر شود که این امر هوشیاری تیم دیپلماسی کشورمان برای حرکت دقیق در راه ناهموار گفت‌وگو با ایالات متحده را می‌طلبد.

مصطفی انتظاری‌هروی - گروه سیاسی