برترین تئاترهای خارجی در​ شبکه 4

این برنامه که به تحلیل تئاترها یا تله‌تئاترهای خارجی اختصاص دارد، می‌کوشد در زمانی کوتاه یک اثر نمایشی را با ابعاد مختلفش به نحوی معرفی و تحلیل کند که هم برای مخاطب خاص حرف‌های تازه داشته باشد و هم توجه مخاطب عام را به خود جلب کند.

قاب در خدمت صحنه

صحنه در قاب هر هفته یک تئاتر یا تله‌تئاتر را به مخاطبان خود معرفی می‌کند و در هر برنامه تلاش دارد بیش از هر چیز به تکنیک‌های اجرایی و ارزش‌های تئاتری هر اثر را تحلیل و بررسی کند. بنابراین می‌توان گفت علی‌رغم این‌که تعداد تله‌تئاترهایی که در این برنامه نقد می‌شود از تئاترهای آن بیشتر است، صحنه در قاب برنامه‌ای برای جلب توجه مخاطب به تئاتر صحنه‌ای است و افزونی تعداد تله‌تئاترها در این برنامه به در دسترس بودن تصاویر ضبط شده از این آثار مربوط است. در کنار همه اینها تئاترها و تله‌تئاترهایی که تاکنون در برنامه صحنه در قاب تحلیل و بررسی شده، از یک یا چند ایده اجرایی ویژه بهره‌مند است و جزو آثار درخور تامل به شمار می‌رود.

نیما دهقان درباره انتخاب آثار برای پخش از برنامه صحنه در قاب می‌گوید: آثاری را انتخاب کرده‌ایم که مخاطب ضمن تماشای آنها با جریان‌های روز تئاتری در جهان آشنا شود. طبیعی است​آثار تله‌تئاتری و تئاتر‌هایی که به صورت تصویری ضبط شده‌اند را برای این برنامه در نظر گرفته‌ایم، اما این آثار حتما باید حائز ویژگی‌هایی باشد که هم ارزش معرفی کردن داشته و هم از آثار روز دنیا باشد.

این تهیه‌کننده درباره تازگی این آثار توضیح می‌دهد: درباره این برنامه، به روز بودن یک نمایش یعنی آثاری که هم از زمان تولیدشان وقت زیادی نگذشته و هم ارزش هنری لازم برای نمایش و تحلیل را دارند. درواقع این‌که یک تله‌تئاتر چقدر تازه یا قدیمی است، در درجه دوم اهمیت قرار دارد و بیش از هر چیز، ارزش‌های هنری اثر مد نظرمان قرار می‌گیرد. در این برنامه آن دسته آثار را برای نمایش و تحلیل انتخاب می‌کنیم که قابلیت نقد، تحلیل، چالش و ارائه یک الگو را داشته باشد.

یکی از نکات تامل‌برانگیز درباره برنامه صحنه در قاب این است که آثاری در این برنامه تحلیل و بررسی می‌شود که پیش از این به‌ طور کامل از شبکه چهار پخش شده است. دهقان درباره این مساله می‌گوید: در گام اول از داشته‌های شبکه چهار استفاده کرده‌ایم بخصوص از این بابت که بخش اعظم این تله‌تئاترها محصول دو سال اخیر هستند و درصد کمی از آنها هم در ده سال گذشته تولید شده است. این تهیه‌کننده توضیح می‌دهد: دفتر تامین برنامه شبکه چهار هر سال تعدادی تله‌تئاتر خریداری می‌کند و بعد از دوبله، آنها را به نمایش می‌گذارد. ما براساس موجودی آرشیو، شاخص‌ها را انتخاب و بخش‌هایی از آنها را با نگاه تحلیلی پخش می‌کنیم که بیننده بداند چرا یک تله‌تئاتر موفق بوده و چه ارزش‌هایی دارد.

دهقان درباره دیگر آثاری که در این برنامه به نمایش درمی‌آید، می گوید: برخی از آثار نیز براساس شناخت خودم نسبت به نمایش‌های روز دنیا انتخاب شده است. درواقع با مراجعه به اخبار و به کمک ارتباطاتی که با دوستانم در کشورهای مختلف دارم برخی نمایش‌های مطرح روز دنیا را انتخاب می‌کنم و تعدادی از آنها را به گروه فیلم و سریال شبکه چهار پیشنهاد می‌دهم. با توجه به توضیحات نیما دهقان و با نگاهی اجمالی به آثاری که از برنامه صحنه در قاب تاکنون به نمایش درآمده است می‌توان گفت مهم‌ترین مخاطبان این برنامه مخاطبان عامی هستند که به تئاتر علاقه دارد.

دهقان درباره مخاطبان برنامه می‌گوید: مخاطب این برنامه عمدتا کسانی هستند که یا خودشان اهل تئاتر هستند یا به تئاتر علاقه دارند. آنها اخبار و تازه‌های تئاتر را دنبال می‌کنند و به تماشای نمایش‌ها می‌روند. بخش اول مخاطبان ما دوست دارند با آثار روز دنیا آشنا شوند و خوب دیدن تئاتر را یاد بگیرند. بخش دوم هم مخاطبانی هستند که فقط چیزهایی درباره تئاتر می‌دانند و می‌خواهیم این افراد هم بدانند ​ تئاتر چه جذابیت‌ها و کارکردهایی دارد و می‌تواند یک فعالیت فرهنگی مفید و در عین حال سرگرم‌کننده باشد. با همه اینها مهم‌ترین ویژگی برنامه صحنه در قاب این است که به واسطه تحلیل‌هایی که به صورت نریشن (گفتار متن)‌ در برنامه خوانده می‌شود، اطلاعات مفیدی در اختیار مخاطب قرار می‌دهد و مخاطب بعد از مدتی تماشای این برنامه می‌تواند آثار صحنه‌ای را دقیق‌تر و حساس‌تر تماشا کند، درک درستی از آثار داشته باشد و در زمینه نمایش دست‌کم صاحب سلیقه شود.

دهقان درباره شکل‌گیری چنین برنامه‌ای می گوید : طرح برنامه توسط رحمان سیفی آزاد به شبکه چهار پیشنهاد شد و بعد از گفت‌وگو با وی و روشن کردن ابعاد برنامه، در یک فرصت یک ماهه آن را تولید کردیم؛ در واقع سابقه من در تئاتر کمک کرد تا این برنامه در کمترین زمان آماده نمایش باشد.

وی درباره نقش یک تهیه‌کننده متخصص در روند تولید هر برنامه‌ای می‌گوید: تولید صحنه در قاب تقریبا یک ماه طول کشید. آشنایی من با حوزه تئاتر و فعالیتم به‌عنوان یک کارگردان و نویسنده تئاتری باعث شد بتوانم بسرعت تئاترها و تله‌تئاترها را انتخاب کنم، از حرفه‌ای‌های عرصه تئاتر بخواهم که در تولید برنامه با ما همکاری داشته باشند و براساس شناختی که از مخاطبان خاص دارم نیازهای آنها را شناسایی و سعی در رفع آنها داشته باشم. شکی نیست حضور یک تهیه‌کننده تخصصی در مقایسه با تهیه‌کننده‌ای که صرفا با آمار و ارقام ارتباط دارد، در شکل‌گیری یک برنامه حرفه‌ای‌تر تاثیر بیشتری دارد. نمی‌خواهم بگویم قاب در صحنه یا مجله تئاتر که من آنها را تهیه‌ می‌کنم برنامه‌های بی‌عیب و نقصی هستند، اما دست‌کم من به‌عنوان تهیه‌کننده می‌دانم در برنامه مجله تئاتر به چه مباحثی بپردازم و با صحنه در قاب چه اهدافی را دنبال کنم.

برای علاقه‌مندان و خانواده تئاتر

مهم‌ترین ویژگی برنامه صحنه در قاب نمایش تحلیل‌های این برنامه از تئاترها و تله‌تئاترهایی است که خلاصه‌ای از آنها در 30 دقیقه به نمایش درمی‌آید. این تحلیل‌ها که به صورت نریشن همزمان با نمایش​ برخی​صحنه‌ها خوانده می‌شود، به قلم مهرداد رایانی مخصوص نوشته می‌شود.

رایانی نیز ازجمله نمایشنامه‌نویسان و کارگردانانی است که علاوه بر فعالیت در عرصه تئاتر، به‌عنوان یک روزنامه‌نگار با فضای رسانه‌ها نیز آشناست. او در نگارش تحلیل‌های برنامه صحنه در قاب مخاطبان عادی تلویزیون را به دانستن بیشتر دعوت می‌کند و برای مخاطبان تخصصی از تازه‌ها و ویژگی‌های تئاتر یا تله‌تئاتر اطلاعات می‌دهد.

نیما دهقان درباره همکاری با یک نویسنده در این برنامه می گوید: طبیعی است که می‌شود از منتقدان و تحلیلگران بیشتری در نگارش متون این برنامه بهره گرفت، اما سابقه همکاری من و رایانی، آگاهی و اطمینان من از سابقه و عملکرد ایشان باعث شد در سری اول برنامه از ایشان بخواهم نگارش تحلیل‌ها را به عهده بگیرد و خیالم از بابت نتیجه کار راحت باشد.

این تهیه‌کننده تاکید کرد: ما تحلیلگران بسیار خوبی داریم و طبیعی است اگر شرایطی پیش بیاید که برای فاز دوم وقت بیشتری در اختیار داشته باشیم و کارمان را زودتر شروع کنیم حتما از توانمندی دیگر تحلیلگران نیز بهره‌مند خواهیم شد. نیما دهقان درباره خواسته‌هایش از نویسنده تحلیل‌ها توضیح می دهد : دست مهرداد رایانی کاملا باز بود. او تحلیل‌ها را طوری نوشته که هم مخاطب خاص دریافت کافی از آن داشته باشد و هم مخاطبی که با واژگان و اصطلاحات تئاتری آشنا نیست، از این تحلیل‌ها بهره‌مند شود. ما این برنامه را صرفا برای تئاتری‌ها پخش نمی‌کنیم. کلمات و واژگانی در حوزه تئاتر وجود دارد، گفتن و ترویج آنها در تلویزیون​ باعث می‌شود مخاطب برنامه را پس بزند. به همین دلیل به نظر من رایانی کار سختی انجام داده است.

رایانی مخصوص درباره شیوه نگارش متن‌های این برنامه می‌گوید: زمانی که نگارش تحلیل‌ها به عهده من گذاشته شد، براساس خواسته مدیران شبکه و نیما دهقان در هر برنامه چکیده‌ای از هر نمایش را نوشتم که هم مورد توجه مخاطبان عام قرار بگیرد و هم برای کسانی که تئاتر را به صورت حرفه‌ای دنبال می‌کنند حرفی برای گفتن داشته باشد. این نویسنده تاکید می‌کند: اولین قدم برای نگارش تحلیل‌های مناسب در انتخاب این آثار برداشته شده است. به عبارت دیگر آثاری برای تحلیل و بررسی در برنامه صحنه در قاب مد نظر قرار گرفته هر کدام ویژگی‌ خاص خود را دارند و به نحوی برای فضای تئاتر در کشورمان سودمند هستند. در مرحله بعدی من تلاش می‌کنم چکیده یا خلاصه‌ای درباره اثر در حال پخش ارائه کنم، اطلاعات عمومی مخاطب را در زمینه تئاتر افزایش بدهم و ویژگی‌های اثر را در راستای کمک به تئاتر کشورمان کشف و تشریح کنم.

از آنجا​ که فقط بخش‌هایی از یک تله‌تئاتر یا تئاتر در برنامه صحنه در قاب به نمایش درمی‌آید، رایانی تحلیلش را بعد از تماشای کل اثر می‌نویسد و در نهایت نیما دهقان تصاویری متناسب با این تحلیل که حکم چکیده و جوهره اثر را هم دارد، انتخاب می‌کند و به نمایش می‌گذارد. رایانی در این‌باره می‌گوید: من چکیده و محور و مبنای اساسی آن را می‌نویسم و نیما دهقان براساس این نوشته بخش‌هایی از تئاتر را که مناسب‌تر و گویا‌تر است انتخاب می‌کند. البته گاهی هم ممکن است من درباره برخی صحنه‌ها تاکید داشته باشم که حتما آن را با دهقان در میان می‌گذارم.

تداوم صحنه در قاب

براساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته در شبکه چهار برنامه صحنه در قاب که در 15 قسمت طراحی شده، ادامه خواهد داشت. دهقان می‌گوید: این برنامه حتما ادامه خواهد داشت و 26 قسمت دیگر برای آن در نظر گرفته شده است. من در حال جمع‌آوری آثار تازه یا آثار آرشیوی ارزشمند هستم که بعد از اتمام مرحله انتخاب و بعد از تائید آثار باید آنها را در اختیار نویسنده قرار بدهم که ببیند و تحلیل‌ها را بنویسد.

دهقان تاکید می‌کند: در سری جدید بیشتر کارهای تازه‌ای را خواهیم دید که اصلا پخش نشده یا زمان زیادی از اجرای آنها در سالن‌های تئاتر دنیا نگذشته است . آثار موفقی که کارگردان و تولیدکننده صاحب جایگاه و از هنرمندان مطرح دنیا باشند. وی می‌گوید: هنوز تولید سری دوم آغاز نشده، اما قطعا برای ساخت سری دوم به زمان بیشتری نیاز داریم. برنامه صحنه در قاب فقط تحلیل می‌کند؛ یعنی بیننده چند دقیقه از نمایش را می‌بیند و بعد فرازی از تحلیل‌ها و اطلاعات در اختیارش قرار می‌گیرد و همین طور الی آخر. از آنجا که حجم تولید تله‌تئاتر در دنیا کاهش قابل توجهی داشته و این‌گونه در کنار سایر گونه‌های نمایشی ازجمله تئاتر و سینما نتوانسته حیات خود را حفظ کند برنامه صحنه در قاب شاید بدون در نظر گرفتن آثار صحنه‌ای نتواند تداوم زیادی داشته باشد.دهقان در این‌باره می‌گوید: صحنه در قاب در جایگاهی که برایش تعریف شده برنامه سود‌مندی است اما شاید بتوان برنامه‌هایی تدارک دید که در زمان بیشتر، مهم‌ترین رویدادهای تئاتری دنیا را به اطلاع مخاطبان برساند، اما این چیزی است که مدیران تلویزیون باید درباره آن تصمیم بگیرند.

آذر مهاجر / گروه رادیو و تلویزیون