برای دوبلور شدن باید از جوانی شروع کرد

این روزها یکی از معدود سریال‌هایی که او بازی کرده با نام «من چه‌کاره‌ام» از شبکه دو پخش می‌شود که یک سریال آموزشی است و قصه‌هایش را در کنار تصاویر مستند به نمایش می‌گذارد.

والی‌زاده در طول پنج دهه فعالیت در عرصه دوبله، بازیگری و گویندگی، با روزنامه‌ها و نشریات مختلف گفت‌وگو کرده که شاید در وهله اول به نظر برسد حرف تازه‌ای برای گفتن ندارد، اما وقتی با او به گفت‌وگو می‌نشینیم، گفت‌وگویی شیرین رقم می‌خورد.

گفت‌وگویمان را از دوبله شروع کنیم یا بازیگری؟

راستش آنقدر مصاحبه کرده‌ام و از حال و احوال و این طرف و آن طرف حرف‌زده‌ام که می‌ترسم صدای مردم در بیاید و بگویند والی‌زاده چقدر مصاحبه می‌کند.

می‌توانیم درباره کار جدیدتان ـ سریال من چه‌کاره‌ام ـ صحبت کنیم که تا به حال درباره‌اش حرف نزده‌اید.

این سریال به مواد مخدر و عواقب مصرف آن می‌پردازد. سعی دارد از گرفتار شدن جوانان در دام اعتیاد جلوگیری کند و من در 17 یا 18 قسمت سریال بازی کرده‌ام.

من چه‌کاره‌ام را داریوش جهانگیری کارگردانی کرده که از بچه‌های خوب تلویزیون است. او از من خواست در این سریال بازی کنم و من هم دیدم سریال خوبی است، پیام و محتوای ارزشمندی دارد؛ به همین دلیل با رغبت پذیرفتم و بازی کردم، اما متاسفانه سریال ظهرها پخش می‌شود که به نظرم بدترین ساعت برای نمایش یک سریال است.

وقتی سریال را بازی می‌کردید، می‌دانستید قرار است. چه زمانی پخش بشود؟

ابتدا قرار بود شب‌ها پخش شود، اما نمی‌دانم جدول پخش برنامه‌ها جا نداشت یا دلیل دیگری باعث شد ظهرها به نمایش دربیاید.

ساختار سریال برایتان اهمیت داشت چون بخش‌هایی از آن را بازیگران روایت می‌کنند و بخش‌های دیگری از آن مستند است؟

بله. جنبه آموزشی سریال برایم مهم است. در هر قسمت معتادانی را می‌بینیم که در کمپ‌های مربوط به ترک مواد مخدر، موفق شده‌اند اعتیادشان را ترک کنند. آنها داستان زندگی خودشان را تعریف می‌کنند و به موازات آن قصه‌ای را به نمایش می‌گذاریم که بی‌ارتباط با همان موضوع نیست. این سریال راه‌های پیشگیری از اعتیاد به مواد مخدر را به نمایش می‌گذارد و نشان می‌دهد که در صورت معتاد شدن یک فرد چطور تک تک اعضای خانواده درگیر می‌شوند.

اگر اشتباه نکنم قبلا هم نقش معتاد را بازی کرده‌اید؟

بله اما بعید می‌دانم پخش شده باشد. یک سریال هفت هشت قسمتی به نام «دوستان» بود که اصلا از پخش آن خبر ندارم. در هر قسمت سریال من چه‌کاره‌ام یک داستان مجزا را می‌بینیم و من در یکی دو تا از آنها نقش معتاد را بازی کرده‌ام؛ البته معتادانی که اعتیادشان تازه شروع شده و هنوز خیلی نابود نشده‌اند.

نقشی که در سریال من چه کاره‌ام بازی کرده‌اید، در حدی بود که بخواهید درباره معتادها اطلاعاتی کسب کنید یا نیاز به جزئیاتی داشته باشید که به دردتان بخورد؟

نه. داستان‌ها هر قسمت بسیار کوتاه است و اصلا پیچیدگی ندارد. این سریال زن و شوهری را نشان می‌دهد که دو فرزند دارند؛ یک پسر و یک دختر. همه تلاش آنها این است که بچه‌ها درگیر اعتیاد نشوند. هر قسمت 20 دقیقه است؛ حدود هفت یا هشت دقیقه‌اش مستندهایی است که به زندگی معتادان واقعی می‌پردازد و افرادی را نشان می‌دهد که برای ترک مواد مخدر به کمپ‌‌‌های مختلف مراجعه کرده‌اند. در کنار این مستندها، هر بار یک داستان ساده روایت می‌شود که من در برخی از آنها بازی کرده‌ام. این زمان و ساختار آنقدر پیچیده نیست که بخواهم اطلاعات زیادی درباره معتادان به دست بیاورم.

شما کارتان را با تئاتر شروع کردید، اما در دنیای دوبله ماندگار شدید؛ بازیگری هیچ وقت برای شما جدی بوده است؟

من بازیگری را دوست دارم به شرط این که از من بخواهند نقشی را بازی کنم. اگر کاری در این زمینه پیشنهاد نشود، پیگیرش نمی‌شوم چون کار اصلی من دوبله است.

گفتید سریال من چه‌کاره‌ام چون آموزشی بود بازی در آن را پذیرفتید، یعنی اگر آموزشی نبود، بازی نمی‌کردید؟

احتمالا بازی می‌کردم، اما خب مساله آموزشی بودن آن برای من اهمیت دارد. دوست دارم کارهایی انجام بدهم که به درد مردم بخورد. البته نه این که مدام آن را پخش کنند. سه سال پیش برای شبکه دو یک فیلم بازی کردم به نام «یاد استاد» و چند سال است به بهانه روز معلم آن را پخش می‌کنند.

این تله‌فیلم سال 88 ساخته شد؟

بله، سال 88 بود.

از آن زمان پنج سال گذشته است.

بله، پنج سال پیش بود و از آن زمان هر سال روز معلم پخش می‌شود.

گمان می‌کنم بیشتر کارهای بازیگری شما در تله‌فیلم باشد. درست است؟

اصولا ورود من به دنیای هنر با بازیگری بود، اما بعد که وارد دوبله شدم، تمرکز اصلی‌ام بر حرفه دوبله بوده و گاهی که پیشنهادی برای بازیگری داشتم، بازی می‌کردم.

با این حساب پیشنهادهای زیادی نداشتید؟

نه، زیاد نبوده و لابد اگر هم انتخابی بوده حتما پیش خودشان گفته‌اند والی‌زاده که مشغول دوبله‌ است. عمرمان تمام شد و هنوز همین حرف‌ها را می‌زنند.

خب شما واقعا درگیر دوبله هستید.

بله اما اگر برای کارگردانی اهمیت داشته باشد که یک نقش را حتما من بازی کنم و بر حضور من اصرار داشته باشد، حتما این کار را می‌کنم.

پس بازیگری را به دوبله ترجیح می‌دهید؟

نه. زندگی‌ام از راه دوبله می‌گذرد، پنجاه و چهار سال است که با دوبله زندگی کرده‌ام، بنابراین بیشتر از بازیگری برایم اهمیت دارد.

ولی به نظر می‌رسد به بازیگری علاقه ویژه‌ای دارید و از این که فرصتش پیش نیامده خیلی راضی نیستید!

نه. دوست ندارم خودم را تحمیل کنم و بگویم من می‌خواهم فلان نقش را بازی کنم یا چرا در فلان فیلم یا فلان سریال به من نقش نمی‌دهید. هر وقت نقشی باشد و از من بخواهند، آن را بازی می‌کنم ولی خودم پیگیر نیستم. اصلا کارم در دوبله طوری نیست که بتوانم راحت بازی در هر کاری را بپذیرم چون بعضی وقت‌ها برای بازیگری مجبورم کار دوبله را تعطیل کنم و در حالت آماده‌باش بمانم.

خب شاید چون خودتان را در دوبله مشغول کرده‌اید، نقش کمتری به شما پیشنهاد می‌شود!

پیشنهاد هم مهم است. هر نقشی را نمی‌توان بازی کرد. بالاخره من هم سوابقی برای خودم دارم و باید نقش را دوست داشته باشم، مورد پسندم باشد و توانایی بازی کردنش را داشته باشم.

اگر برگردیم به گذشته، همچنان این روند را ادامه می‌دهید و به جای بازیگری، کار در عرصه دوبله را انتخاب می‌کنید؟

من از تئاتر به دوبله کشیده شده‌ام و حتما دوباره این کار را خواهم کرد. تمام دوستان من که امروز موفق هستند کارشان را از تئاتر شروع کرده‌اند؛ حتی کسانی که از تئاتر به دوبله می‌آیند هم موفق‌ هستند.

چند وقت پیش نمایشی در تئاتر شهر می‌دیدم. جوان‌هایی بسیار توانمند و خوش‌صدا در این نمایش بازی می‌کردند. به خودم گفتم این جوان‌ها به درد کار دوبله می‌خورند، اما آنها عاشق بازیگری و تئاتر هستند و به سمت دوبله کشیده نمی‌شوند. البته همیشه این طور نیست گاهی عده‌ای هم هستند که به محض آن که در کار خودشان به نتیجه نمی‌رسند، می‌خواهند وارد دوبله شوند و چون استعداد و توان این کار را ندارند، هیچ وقت به جایی نمی‌رسند.

باور کنید کسانی هستند که وقتی بازنشسته می‌شوند، تصمیم می‌گیرند وارد دوبله شوند چون فکر می‌کنند خیلی راحت می‌توان وارد این حرفه شد ولی خبر ندارند سال‌ها زحمت و پشتکار جوانی نیاز دارد. در سن بالا که نمی‌توان وارد یک حرفه جدید شد. هر رشته‌ای به زمان، سوابقی و استعدادهایی نیاز دارد. دوبله هم کاری است که هیچ کس بدون داشتن صدای خوب در آن موفق نمی‌شود.

و احتمالا عده دیگری هستند که فکر می‌کنند چون صدای خوبی دارند، می‌توانند دوبلور بشوند!

اگر جوان باشد هیچ اشکالی ندارد. الان تلویزیون کلاس‌های آموزشی در زمینه دوبله دارد و می‌توانند در این کلاس‌ها شرکت کنند، دوره‌های آموزشی و کارآموزی را بگذرانند و بعد از آن وارد دنیای دوبله شوند.

شنیده‌ایم ورود به دنیای دوبله خیلی سخت است.

هر کسی بخواهد وارد دنیای دوبله شود باید از طریق تلویزیون اقدام کند؛ در کلاس‌های آموزش دوبله تلویزیون شرکت کند و اگر در این کلاس‌ها موفق شود بازار کارش هم فراهم است. اگر یک جوان علاقه به دوبله داشته باشد و بخواهد از انر‌ژی و استعدادش در این زمینه بهره بگیرد مشکلی نیست، اما آدمی داریم که بیشتر از 50 سال دارد و می‌خواهد وارد دنیای دوبله شود چون تصور می‌کند این کار یعنی حرف‌زدن. توقع دارد تلویزیون جوان‌ها را رها کند و او را بپذیرد!

دوبله به همین سادگی نیست که شما فیلمی را در خانه ببینی، لذت ببری و فکر ‌کنی دوبله خیلی کار راحتی است. من بیشتر از 54 سال است در این کار سابقه دارم. وقتی وارد این حرفه شدم فقط 17 سال داشتم.

شما در زمینه دوبله آموزش نمی‌دهید؟

نه. برای این که آموزش دادن کار هر کسی نیست، باید برای تدریس هم درس خواند و تحصیل کرد. به همین راحتی نمی‌توان درس داد. افرادی مثل من به صورت تجربی چیزهایی یاد گرفته​اند. می‌توانیم به کسانی که دوره‌های آموزشی را می‌گذرانند و بعد کنار دست ما می‌نشینند تجربیاتمان را انتقال بدهیم که البته این وظیفه ماست، اما آموزش یک مقوله تخصصی است.

کسی که دوره‌های آموزشی را پشت سر می‌گذارد، چقدر باید زمان بگذرد تا بتواند به صورت حرفه‌ای دوبله کند؟

بستگی به استعداد، صدا، نبوغ و علاقه افراد دارد. هر شغلی همین‌طور است. برای موفقیت در هر حرفه‌ای باید به آن علاقه و در آن زمینه استعداد داشته باشید. هر کسی وقتی وارد حرفه‌ای می‌شود حتما خودش را در آن حرفه مستعد می‌بیند. شما حتما خودتان را در مورد روزنامه‌نگاری مستعد دیده‌اید که وارد این حرفه شده‌اید. فکر می‌کنید منوچهر والی‌زاده می‌تواند وارد دنیای روزنامه‌نگاری شود؟ معلوم است که نمی‌توانم چون نه استعدادش را دارم و نه دیگر زمان کافی دارم که بتوانم آن را یاد بگیرم.

دوبله زیر شاخه‌های متعددی هم دارد که ممکن است یک نفر فقط در مورد یکی از آنها مستعد باشد. درست است؟

بله، شاخه‌های مختلفی دارد، اما معمولا افراد حرفه‌ای و توانمندی داریم که در همه زمینه‌ها خوب کار می‌کنند، هم در فیلم‌های معمولی حرف می‌زنند، هم در کارتون‌ها و آثار فانتزی.

ولی شما هیچ وقت تیپ اجرا نکرده‌اید و حتی در کارتون لوک خوش‌شانس هم با صدای خودتان و جدی صحبت می‌کردید.

حرف زدن در کارتون نیاز به تیپ‌سازی دارد و من علاقه‌ای نداشتم این کار را بکنم. البته همان‌طور که گفتید خیلی کم پیش آمده در کارتون حرف بزنم و این موارد محدود با صدای خودم بوده است.

معمولا جای مردهای جوان در فیلم‌های رمانتیک و عاشقانه حرف زده‌اید.

بله، تقریبا همین‌طور است.

گاهی در برنامه‌هایی مثل «چراغ برق» نشان داده‌اید به اجرا هم علاقه دارید!

نه، اجرا نبوده است. در این برنامه‌هایی که شما اشاره می‌کنید من مجری نبوده‌ام. بهتر است بگویم به‌عنوان مجری - بازیگر در این کارها ظاهر شده‌ام.

چطور شد که تصمیم گرفتید این نوع اجرا را هم تجربه کنید؟

از من دعوت به کار شد، من هم پذیرفتم. قبلا گفتم که وقتی مرا بخواهند، قبول می‌کنم و پیشنهاد کار را می‌پذیرم. البته از نظر من همین اجراها هم نوعی بازیگری بوده و من هیچ وقت مجری نبوده‌ام و نمی‌خواهم مجری باشم.

چرا؟

استعداد مجریگری ندارم. این کار حرفه‌ای مستقل است که به دانش و تجربه خاص خودش نیاز دارد. یک مجری باید سال‌ها تجربه کند، مطالعه کند، اجراهای مختلف را ببیند و همیشه در حال یاد گرفتن باشد. همه این کارها برای مجری ضروری است و من چون درگیر دوبله شدم دیگر فرصت و امکان کسب تجربه و یادگرفتن و مطالعه‌کردن درباره اجرای تلویزیونی را ندارم. فکر می‌کنم استعدادش را هم ندارم. اجرا به مهارت‌هایی مانند حرف‌زدن و مدیریت نیاز دارد؛ مدیریت زمان و آدم‌ها و مباحث یک برنامه اصلا کار ساده‌ای نیست. این کارها برای من سخت است چون همیشه کارم را پشت صحنه انجام داده‌ام و به جلوی دید بودن خیلی عادت ندارم.

یعنی دوست دارید در قالب یک نقش در تلویزیون ظاهر شوید؟

بله دقیقا. من در برنامه چراغ برق به عنوان یک مجری حضور نداشتم. آنجا نقش یک سردبیر روزنامه را بازی می‌کردم و در قالب یک نقش میزبان مهمانان برنامه بودم. بجز اینها برنامه چراغ برق یک برنامه تولیدی بود و شاید اگر به صورت زنده پخش می‌شد نمی‌توانستم آن را اداره کنم و از پس کار برنمی‌آمدم.

چند بار تاکید کردید وقتی کاری را از شما بخواهند، قبول می‌کنید! هیچ وقت پیش آمده، پیشنهادی را رد کنید؟

بله. این اتفاق افتاده است.

چه پیشنهادهایی بوده؟ اسم کارها را به خاطر دارید؟

یادم نیست، اما مطمئنم این اتفاق افتاده است. مواردی بوده که گفته‌ام نه چون از عهده کار بر نمی‌آمده‌ام.

بزرگ‌ترین خط قرمز شما برای انجام یک کار چیست؟

این که آن کار را بلد باشم. کار امثال من در عرصه نمایش است و مردم مخاطبان ما هستند. نمی‌توانیم خودمان را به زور به آنها تحمیل کنیم. هر کاری را اول باید یاد گرفت و بعد انجام داد. کسی که از گرد راه می‌رسد و یکشبه ره صد ساله می‌رود، جزو موارد استثناست. ممکن است خدا به یکی استعداد ویژه‌ای داده باشد یا کسی ذوق و پشتکار زیادی برای یادگرفتن کاری داشته باشد و بتواند یکشبه راه صد ساله برود، اما در شرایط عادی باید با تلاش و کوشش کاری را یاد گرفت و بعد آن را انجام داد.

یکی از مواردی که مورد توجه برخی دوبلورها قرار می‌گیرد، گویندگی آگهی‌های بازرگانی و تبلیغات تلویزیونی است. شما در این زمینه خیلی فعالیت نکرده‌اید، در حالی که در مقایسه با دوبله درآمد بهتری دارد!

برخی از کسانی که در برنامه‌های تلویزیونی گویندگی می‌کنند، جوانان کم تجربه‌ای هستند که دستمزد زیادی نمی‌گیرند. فقط به گوینده‌های باتجربه‌ دستمزد خوبی می‌دهند. درست است که دستمزد گویندگی در تبلیغات از دستمزد دوبله بیشتر است، اما خیلی در این زمینه فعالیت نکرده‌ام.

چرا؟

برای این که از من نخواستند. هر تبلیغی یک سفارش‌دهنده دارد و انتخاب گوینده هم به سلیقه این سفارش‌دهنده برمی‌گردد و این که از صدای چه کسی خوشش می‌آید.

شاید دلیلش این باشد که صدای شما برای جوان‌های احساساتی و عاشق‌پیشه مناسب است و اهل تیپ‌سازی هم نیستند. بنابراین فعالیت‌تان به دوبله فیلم‌ها و سریال‌ها محدود شده است.

شاید همین‌ طور باشد.

قصد ندارید کمی روند کارتان را تغییر بدهید؟

54 سال است در دوبله کار می‌کنم، زحمت می‌کشم و زندگی‌ام از این راه می‌گذرد. کار دیگری جز این کار بلد نیستم.

آذر مهاجر - گروه رادیو و تلویزیون