نگاه منطقه‌ای دولتمردان جدید هند

وی در حالی قدرت را در دست گرفت که کارنامه رفتاری‌اش یک مساله را به صورت برجسته نشان می‌دهد و آن رویکرد همه‌جانبه او برای گسترش روابط با کشورهای همسایه است. نخستین گام در این عرصه را نیز می‌توان دعوت از نواز شریف، نخست‌وزیر پاکستان برای مراسم تحلیف مودی دانست. اقدامی که در روابط دو کشور چندان سابقه‌ای نداشته و به گفته بسیاری از محافل رسانه‌ای و سیاسی اقدامی نوین از سوی مودی برای نمایش همگرایی با پاکستان بوده است.

مرحله دیگر از جمله این اقدامات منطقه‌ای را می‌توان تاکید مودی بر توسعه روابط با افغانستان بیان کرد. چنان‌که به رغم حمله تروریستی به کنسولگری هند در هرات، سران دهلی‌نو واکنش تندی به آن نشان نداده و در عوض تلاش کردند تا مانع ایجاد تنش در مناسبات دو کشور شوند.

تاکید بر احیای احتمالی مشارکت هند در خط لوله صلح میان ایران، پاکستان و هند را نیز می‌توان از دیگر تحرکات منطقه‌ای مودی دانست. سفر وزیر امور خارجه چین به هند با محوریت توسعه مناسبات اقتصادی و حل اختلافات مرزی گام مهم دیگری بود که مودی در آغاز نخست‌وزیری‌اش اجرا کرد. در حالی که پیش از این نیز مودی میزبان شینزو آبه نخست‌وزیر ژاپن بود تا نشان دهد رویکردی کاملا منطقه‌ای را در پیش گرفته است.

با توجه به این رفتارها این سوال مطرح است که ریشه اقدامات مودی چیست و چرا همگرایی منطقه‌ای اولویت سیاست‌های او را تشکیل می‌دهد؟ در پاسخ به این پرسش بررسی اولویت‌های مودی امری قابل توجه است.

آنچه در سخنان و مواضع ناریندرا مودی در دوران مبارزات انتخاباتی و نیز پس از اعلام نتایج انتخابات بیشتر نمود داشت تاکید وی بر دو اصل رفع چالش‌های اقتصادی و امنیتی بود. هر چند هند از کشورهای در حال توسعه با آینده‌ای روشن معرفی می‌شود، اما بحران اقتصاد جهانی بر این کشور نیز تاثیر گذاشته به گونه‌ای که از دلایل سقوط حزب حاکم در انتخابات را ناتوانی آن در حل چالش‌های اقتصادی عنوان می‌کنند.

فعال شدن گروه‌های جدایی‌طلب و نیز تشدید حملات تروریستی در کنار درگیری‌های قومی و قبیله‌ای نیز هزینه‌های امنیتی قابل توجهی را بر هند تحمیل کرده است. حال آن‌که چالش‌های امنیتی با کشورهای منطقه نیز موجب شده تا بخش عمده‌ای از توان نظامی و اطلاعاتی هند درگیر منطقه شده و از شرایط درونی فاصله گیرد. مطالبات اقتصادی و امنیتی در حالی در جمع اولویت‌های هند قرار دارد که اصلی‌ترین مطالبات مردم این کشور رویکرد مثبت به کشورهای همسایه برای مقابله با چالش‌های اقتصادی و امنیتی است. در دوران سینگ سیاست هند بیشتر در چارچوب همگرایی با آمریکا و اروپا پیش می‌رفت که چندان مورد رضایت مردم هند نبود. سوابق منفی غرب در تاریخ هند از ریشه‌های اصلی این بی‌اعتمادی است. با توجه به این امر باید گفت هم‌اکنون مودی که به دنبال تثبیت قدرت است تلاش دارد تا به صورت همزمان مطالبات داخلی و خارجی را پیگیری کند. در حوزه داخلی در کنار مسائل امنیتی و اقتصادی پاک کردن پرونده سابقه ضد اسلامی مودی در حال اجرا شدن است. عملکردی که نگرانی‌هایی را در جامعه ایجاد کرده بود و مودی هم‌اکنون با گرایش به مطالبات مسلمانان به دنبال کاهش این ذهنیت‌هاست. در عرصه سیاست خارجی نیز مودی مطالبه مردم مبنی بر رویکرد مثبت به کشورهای منطقه برای کاهش تنش‌های سیاسی و امنیتی را در دستور کار قرار داده است، رفتاری که بسیاری آن را نقطه‌های مثبت برای آینده هند می‌دانند، زیرا از یک پشتوانه مردمی برخوردار است و از سوی دیگر همگرایی منطقه‌ای راه پیوستن هند به این کشورها را هموار می‌کند و در آینده می‌تواند نتایج قابل توجهی به همراه داشته باشد.

در این میان دولتمردان هند سیاست‌های چند جانبه‌ای را در دستور کار دارند که محور آن ایجاد رقابت میان بازیگران متعدد منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای است چنان‌که ابعاد این رفتار در روابط هند با آلمان، فرانسه، انگلیس، آمریکا، روسیه و چین و حتی پاکستان و افغانستان قابل مشاهده است. دهلی‌نو با سیاست‌ پاندولی و برقراری روابط چند جانبه به دنبال تثبیت شرایط خود در معادلات منطقه‌ای و جهانی از جمله پیوستن به شورای امنیت به عنوان عضو دائم است، بنابراین روابط با همه کشورها را در دستور کار دارد. سیاستی که مودی نیز به آن پایبند است و پس از تحکیم قدرت در عرصه داخلی و تحقق سیاست گرایش منطقه‌ای، برای اجرایی ساختن آنها گام برخواهد داشت.

قاسم غفوری ‌/‌ جام‌جم