نامه‌نگاری برای ترویج کتابخوانی

درکنار اهمیت این موضوع میزان تاثیرگذاری برنامه‌های تلویزیون بر رفتار و منش کودکان موجب شده تا برنامه‌های مختلف تلویزیونی با محوریت آموزش روابط اجتماعی، خواندن و نامه نوشتن و... تولید شود تا بتوانند کمکی در این زمینه به خانواده‌ها کنند.

با همین هدف مجموعه «ساده مثل نامه» به سفارش گروه کودک و خردسال شبکه دو به کارگردانی و تهیه‌کنندگی پرستو شاه‌محمدی در 90 قسمت 30 دقیقه‌ای تولید شده است که در آن چگونگی روابط اجتماعی، خواندن، نامه نوشتن و... به کودکان آموزش داده می‌شود. این برنامه مانند بسیاری از برنامه‌های این گروه دارای شخصیت‌های عروسکی است تا بتواند رابطه بین کودکان و آموزش را بیشتر کند، ولی شاید یکی از نکات بارز و قابل توجه در این مجموعه حضور خانواده عروسکی در آن است و اتفاقاتی که برای آنها رخ می‌دهد رابطه مستقیمی با موضوع اصلی برنامه دارد و موجب می‌شود کودکان ارتباط بهتری با عروسک‌ها برقرار کنند.

در نخستین بخش این برنامه خانواده‌ای چهار نفره به نام مادری، پدری، دختری و پسری را که به‌دلیل رفتارنادرست با یکدیگر به داخل کتابی تبعید شده‌اند، نشان می‌دهد. این خانواده در کتاب با ماجراهای متفاوتی روبه‌رو می‌شوند که به آنها می‌آموزد با یکدیگر درست رفتار کنند. در این برنامه یک خانم مجری هم حضور دارد اما این بار مجری برنامه به جای این که با نام خاله در بین کودکان معروف شود، با نام «خانم سفید» شناخته می‌شود.خانم سفید نقش راوی را ایفا کرده و بخش‌های برنامه را به یکدیگر متصل می‌کند. ماجراهای بخش دوم در خیابانی خلوت اجرا می‌شود که با قرار گرفتن یک کیوسک روزنامه فروشی، بیشتر به موضوع ارتباط گیری کودکان با کتاب، نامه و روزنامه که هدف برنامه است، نزدیک است.

در این برنامه بخشی هم برای حضور کودکان در برنامه طراحی شده است که بخش سوم برنامه را تشکیل می‌دهد. در این بخش مسائل مطرح شده در دو بخش قبل جمع‌بندی می‌شود.

ترویج کتابخوانی

بنا به گفته پرستو شاه محمدی، تهیه‌کننده و کارگردان «ساده مثل نامه» این برنامه با رویکرد توجه به مفاهیم پستی تولید شده و در آن ‌شش بازیگر و هفت عروسک درباره موضوعاتی مثل نامه، صندوق پست، پست الکترونیک و... با مخاطبان پنج تا چهارده ساله صحبت می‌کنند.

وی در گفت و گو با جام‌جم در مورد جزئیات بیشتر این برنامه و ایده اصلی آن می‌گوید: طرح اولیه این برنامه را در سال 90 به شبکه دو دادم. ایده اصلی این برنامه ترویج کتابخوانی در بین بچه‌ها و راهکارهایی است که بتوانیم کتابخوانی را در آنها نهادینه کنیم. تهیه‌کننده برنامه ساده مثل نامه می‌افزاید: تجربه تولید برنامه برای کودکان باعث شد در این برنامه از ترکیب عروسک و بازیگر استفاده کنیم تا بتوانیم قدرت عمل بیشتری برای ترویج کتابخوانی داشته باشیم.

شاه‌محمدی درباره شخصیت‌های این برنامه توضیح می‌دهد: ما در این برنامه سه بخش مجزا را در نظر گرفته‌ایم که یکی از این بخش‌ها خانم سفید با چهار عروسک دستکشی حضور دارد. این عروسک‌ها از سرزمین خودشان به داخل صفحات یک کتاب تبعید شده‌اند و داخل این کتاب زندگی می‌کنند و باید آن‌قدر در این کتاب بمانند تا بفهمند چگونه باید با یکدیگر رفتار کنند.

وی ادامه می‌دهد: در بخش دوم خانم سفید با یک عروسک شتر مرغ به نام آقای «پ» همبازی می‌شود. آقای «پ» صاحب یک دکه روزنامه و کتابفروشی است که در این بخش همراه چند عابر و رهگذر مانند خانم خانه دار و آقای کارمند سعی می‌کنند همسو با موضوع برنامه، پیام‌هایی را به مخاطب (کودکان) بدهند.

شاه محمدی درباره دیگر بخش این برنامه می‌گوید: در این بخش از حضور بچه‌های مهمان استفاده می‌کنیم و خانم سفید با بچه‌هایی که مهمان برنامه هستند همراه دو عروسک چهل تیکه و صندوق پستی سعی می‌کنند برنامه را جمع بندی کرده و پیام این قسمت برنامه را ارائه کنند. در حقیقت خانم سفید گرداننده همه بخش‌های برنامه است و موضوعات را پیش می‌برد. او رابط بین تمام قسمت هاست و در پایان هم از بحث برنامه نتیجه‌گیری می‌کند.

کارگردان برنامه ساده مثل نامه درباره صداپیشه‌های این برنامه توضیح می‌دهد: در این برنامه صدای آقای صندوق پست و عروسک پسری را آقای بهادر مالکی (گوینده عروسک فامیل دور)، پدری را آقای کاظم سیاحی، مادری را خانم مریم عباسعلی و دختری را خانم سروناز میرزایی اجرا می‌کنند. وی به مشارکت شرکت پست جمهوری اسلامی ایران در این برنامه اشاره کرده و می‌گوید: در این برنامه به موضوع روش‌‌های برقراری ارتباط از طریق پست و نامه‌نگاری توجه کرده‌ایم. موضوع اصلی ما کتاب خواندن، طرز بیان و زیاد کردن ارتباطات و نامه‌نگاری است.

شاه‌محمدی با بیان این که تاکنون 90 قسمت از این برنامه تولید شده است، در باره نام این برنامه بیان می‌کند: در انتخاب نام هم به فکر مضمون برنامه بودیم و باید نامی را انتخاب می‌کردیم که با مضمون کتابخوانی و نامه‌نگاری ارتباط پیدا می‌کرد و آهنگ و ترکیب خوبی هم می‌داشت.

تهیه‌کننده برنامه ساده مثل نامه ادامه می‌دهد: نام ساده مثل نامه را برای برنامه انتخاب کردیم تا بگوییم می‌توان خیلی از پیام‌ها و مسائل را بسادگی نوشتن یک نامه حل کرد. بچه‌ها در این برنامه با نوشتن نامه براحتی با خانم سفید درد دل می‌کنند، حتی شخصیت‌های برنامه هم با نامه نوشتن و توضیح دادن، مشکلات خود را برطرف می‌کنند. در حقیقت ما در این برنامه بیشتر به‌دنبال ایجاد یک رابطه خوب میان آدم‌ها هستیم. آدم‌هایی که دچار سوءتفاهم می‌شوند، نشان می‌دهیم بسادگی می‌توان مشکلات را حل کرد. البته مخاطب نباید توقع داشته باشد که با تماشای یک قسمت از برنامه بتواند مشکلات خود را در ارتباط‌گیری برطرف کند.

شاه‌محمدی در باره انتخاب صدا پیشه‌های برنامه که بیشتر آنها در مجموعه کلاه قرمزی نیز حضور دارند و صداهای آشنایی برای مردم هستند، می‌گوید: مجموعه کلاه قرمزی در یکی دو سال گذشته در قسمت‌های بیشتری تولید و پخش شده که همین باعث شده صدای شخصیت‌‌های این اثر در ذهن مردم بماند وگرنه همین صدا پیشه‌ها در برنامه‌های قبلی که من کارگردان یا تهیه کننده آنها بودم هم حضور داشتند و ما به‌دلیل شهرت فعلی آنها سراغشان نرفته‌ایم به‌عنوان نمونه صدای بهادر مالکی صدای واقعی وی است. او صدایی آلتو دارد که زیاد نمی‌تواند آن را تغییر دهد به همین دلیل مخاطبان وقتی صدای او را در برنامه ساده مثل نامه روی چند شخصیت می‌شنوند یا شخصیت فامیل دور در برنامه کلاه قرمزی می‌افتند.

وی تاکید می‌کند: ما حتی عبارت فامیل دور یا شوخی‌های بهادر مالکی در کلاه قرمزی را از متن خارج کردیم تا شباهت را به حداقل برسانیم. اگر شباهتی هم هست به خاطر محدوده صدای بهادر مالکی است که تواناییش همین قدر است ولی شوخی‌هایش در برنامه ما و کلاه قرمزی کاملا متفاوت است.

سری جدید کلاه قرمزی فقط برای مخاطبان کودک ساخته و پخش نمی‌شود و پیام‌های آن مورد توجه بزرگسالان نیز هست و این خود دلیلی است که کودکان نیز به شخصیت‌های این مجموعه توجه بیشتری می‌کنند و از پیام‌های اخلاقی آن استفاده می‌کنند ولی در ساده مثل نامه بیشتر مخاطبان ما کودکان هستند. این تهیه‌کننده تاکید می‌کند: در برنامه ساده مثل نامه در بخش‌هایی ما واضح و روشن پیام را به بیننده منتقل می‌کنیم چون مخاطب ما کودک است و در جاهایی لازم است با او قاطع و جدی حرف بزنیم. همچنان که ما سعی می‌کنیم حرف‌های تکراری نزنیم زیرا کودکان دوست ندارند یک پیام بارها برای آنها تکرار شود.

خانم سفید به جای خاله سفید

افتخارسادات سعیدی، بازیگر نقش خانم سفید درباره نقشش در برنامه ساده مثل نامه می‌گوید: تلویزیون با خاله‌ها و عموها پر شده و ما می‌خواستیم متفاوت از تمام این برنامه‌ها عمل کنیم و از آنها فاصله بگیریم.

وی می‌افزاید: طرح اولیه این شخصیت را چهار سال پیش به خانم شاه‌محمدی ارائه کردم و راجع به این شخصیت با هم صحبت کردیم و به برنامه‌ای به نام دردانه‌ها که اسم قبلی برنامه ساده مثل نامه بود رسیدیم. اول قرار بود خانم سفید جدی باشد و اصلا شوخی و خنده در کارش نباشد و با بچه‌ها جدی و مهربانانه صحبت کند. برای طراحی این شخصیت کمی به عقب برگشتیم و از تجربیات گذشته مجریان کودک و نوجوان استفاده کردیم. ما قصد داشتیم دوباره آرامش را به فضای کودکان برگردانیم.

سعیدی در ادامه درباره نوع ارتباط‌گیری‌اش با کودکان که به دو بخش بچه‌های داخل استودیو و بچه‌های داخل خانه تقسیم می‌شوند، توضیح می‌دهد: سعی کردیم خیلی صادقانه با بچه‌ها رفتار کنیم چون معتقدیم بچه‌ها خیلی باهوش هستند و سعی کردیم اصلا ادا در نیاوریم و برای آنها نقش بازی نکنیم.

بازیگر نقش خانم سفید درباره نحوه برقراری ارتباط با بچه‌هایی که در استودیو هستند با ذکر این نکته که بچه‌هایی که در استودیو بودند بچه‌های ناآرامی نبودند، می‌گوید: سعی کردیم فضای آرامی را در استودیو برای بچه‌ها فراهم کنیم چون بچه‌ها بخوبی آرامش داخل محیط را احساس می‌کنند. البته بندرت پیش می‌آمد بچه‌های ناآرام و بازیگوش‌ به برنامه بیایند.من فکر می‌کنم همین که ما با بچه‌ها راحت بودیم و راحت با آنها ارتباط برقرار می‌کردیم و احساسات خود را با آنها در میان می‌گذاشتیم، باعث شد آنها به ما اعتماد کنند و همکاری خوبی داشته باشند.

وی در مورد همکاری با شخصیت‌های عروسکی در بخش‌های اصلی داستان خاطرنشان می‌کند: در این بخش‌‌ها من باید با عروسک‌گردان‌ها و صداپیشه‌ها ارتباط برقرار می‌کردم. همگی ما با یکدیگر دوست بودیم و سعی کردیم این صمیمیت را به کار نیز منتقل کنیم تا در گام اول شخصیت‌های برنامه را بسازیم و بین آنها دوستی ایجاد کنیم و در گام بعدی این دوستی را به مخاطبان نیز انتقال دهیم.

سعیدی در ادامه درباره شخصیت عروسک چهل تیکه‌ای که پیام‌های خود را از طریق خانم سفید منتقل می‌کند، می‌افزاید: از روز اول قرار بر این بود که چهل تیکه در کنترل بچه‌ها کمکم کند و حرف نزند. البته در بخش قبلی سر و صدای عروسک‌ها و شخصیت‌ها زیاد بود، به همین دلیل خانم شاه‌محمدی به‌عنوان کارگردان برنامه تصمیم گرفت چهل تیکه حرف نزند تا برنامه بیش از اندازه شلوغ نشود و در بخش‌هایی برنامه آرام باشد و این آرامش را به بیننده هم منتقل کند.

سعیدی در پرسش به این پرش که چه هدفی از زنده کردن دوباره مجری راوی و قصه‌گو در این برنامه داشتید، می‌گوید: چون ما کودکی هایمان را با خانم خامنه و خانم رضایی به‌عنوان مجریان برنامه کودک گذراندیم. همه ما در کودکی زمان پخش برنامه کودک پای تلویزیون بی‌حرکت می‌نشستیم و تمام حواسمان به برنامه‌ای بود که در آن مجری نه بالا و پایین می‌پرید و نه جیغ می‌کشید و تنها با آرامش باعث می‌شد ما به‌عنوان کودکان آن زمان حرف‌هایشان را قبول کنیم و حتی وقتی می‌گفت «برید عقب‌تر بشینید...» همه ما این حرف را قبول می‌کردیم و عقب‌تر می‌نشستیم. در یک مقطع زمانی همه سازندگان با تصور این که باید شادی و نشاط را وارد برنامه کودک کرد به برنامه‌های پر سر و صدا روی آوردند ولی گروه ما با این فکر که بچه‌های فعلی به اندازه کافی بیش‌فعال هستند و لازم نیست ما با تولید سر و صدا و آموزش آن، این انرژی‌ها را بیشتر کنیم، سعی می‌کنیم آرامش را به برنامه‌های کودک بازگرداند و نیازی به تولید سر و صداهای کاذب نیست.

مجید احمدی ‌/‌ گروه رادیو و تلویزیون